دادگاه تاریخ معاصر

● به مناسبت سالگرد فاجعه بمباران شیمیایی حلبچه توسط ارتش بعث صدام حلبچه
در آستانه سالگرد فاجعه بمباران شیمیایی حلبچه توسط ارتش بعث صدام قرار داریم. فاجعه‌ای که در آن کثیری از مردم مظلوم و بی‌دفاع این شهر در آتش کین صدام ملعون سوختند و با وجود این جنایت، سکوت مجامع جهانی و مدعیان حقوق بشر فرصتی برای بازگشایی و روشن شدن ابعاد آن برای مردم دنیا فراهم نکرد. به همین مناسبت مطلب زیر را برایتان تدارک دیده‌ایم که تقدیم حضورتان می‌کنیم:
سکوت مجامع بین‌الملل و عدم صدور قطعنامه توسط شورای امنیت جهت محکومیت عراق در استفاده از جنگ‌افزارهای شیمیایی در واقع بدان جهت بود که خود اعضای شورای امنیت در تجهیز عراق به سلاح‌های میکروبی و شیمیایی ید طولایی داشتند.
همزمان با عملیات موفقیت‌آمیز “والفجر ۱۰” در ۲۳ اسفند ۱۳۶۶ و تصرف برخی از مناطق شمال شرق عراق از جمله شهر حلبچه و بسیاری از روستاهای کردنشین عراق توسط نیروهای ایرانی که با استقبال اکراد آن منطقه - که سالها در برابر حکومت‌ دیکتاتوری صدام مبارزه می‌کردند - همراه بود، صدام حسین را بر آن داشت که در اقدامی خصمانه و تلافی‌‌جویانه در برابر اکراد منطقه، فجیع‌ترین و بی‌رحمانه‌ترین گزینه یعنی بمباران شیمیایی را انتخاب کند.
این هدیه بهاری صدام برای مردم کشورش در آستانه بهار ۱۳۶۷ هزاران کشته و مجروح برجای گذاشت که آثار و عواقب آن از جمله انواع سرطان‌ها و بیماری‌های ریوی پس از گذشت ۱۸ سال از آن حادثه دهشتناک، همچنان بر روی مردم این شهر مشهود است. اولین بار در جنگ جهانی اول از سلاحهای شیمیایی استفاده شد و بعد ایتالیا در حبشه و سومین بار عراق از این سلاحها در طول جنگ تحمیلی علیه ایران استفاده کرد. جنگنده‌های عراقی در حالی بمبهای شیمیایی را از فراز حلبچه بر سر مردم این منطقه فرو می‌ریختند که این شهر در دست نیروهای ایرانی قرار گرفته و کردها متهم به همکاری با ایران شده بودند.
خشونت سیستماتیک دولت بعثی عراق با کردها جز معلومات بین‌المللی است که رژیم منفور بعث عراق این بار آشکارا آن را با بمباران شیمیایی به نمایش گذاشت. عراق در جنگ با ایران، از مقادیر زیادی خردل، تابون و سارین استفاده کرد که بیش از بیست هزار نفر تلفات در بر داشت.
یک ماه پس از حمله به حلبچه، نیروهای عراقی بیش از صد تن سارین را در شبه جزیره فاو در سه ماه پس از آن سارین و دیگر گازهای اعصاب را علیه ایرانیان به کار بردند که تلفات گسترده‌ای به بار آورد.
به کارگیری سلاحهای شیمیایی توسط عراق در طول هشت سال جنگ تحمیلی از آذر ۱۳۶۱ آغاز شد. ابتدا عراق مقدار محدودی از سولفور موستارد (عامل تاول‌زا) را به منظور درهم شکستن مقاومت رزمندگان ایران در تک‌های شبانه‌ مورد استفاده قرار داد، پس از آن در سال ۱۳۶۲ در پیرانشهر و پنجوین از سلاح‌‌های شیمیایی استفاده کرد. عراق در اواخر ۱۳۶۳ به علت اعتراض‌های اروپا و نیز علنی شدن ابعاد گسترده کاربرد این جنگ‌افزاره در جنگ با ایران موقتا از به کارگیری این سلاح‌ها در جنگ منصرف شد.
استفاده از سلاح‌های شمیایی در بعد وسیع توسط عراق از اوایل زمستان ۱۳۶۴ که رزمندگان ایران با عملیات گسترده خود توانستند شهر فاو عراق را تصرف نمایند، مجددا آغاز شد. عراق بار دیگر در اوایل سال ۱۳۶۶ از جنگ‌افزارهای شیمیایی به طور انبوه در جبهه مرکزی سومار استفاده کرد. پس از عملیات الفجر ۸ نیروهای عراقی به قدری از مواد سمی شیمیایی استفاده کردند که گستردگی آن تا آن زمان نظیر نداشت. حدود هفت هزار گلوله توپ و خمپاره حاوی مواد سمی علیه مواضع نیروهای ایران شلیک شد.
ظرف ۲ روز هواپیماهای عراقی به طور مداوم بیش از هزار بمب شیمیایی در صحنه عملیات فرو ریختند. بمباران شیمیایی شهر مرزی سردشت توسط عراق در هفتم تیر ۱۳۶۶ فجیع‌ترین و وحشتناک‌ترین تهاجم از این نوع بود که منجر به کشته و مجروح شدن عده بسیاری از مردم غیرنظامی محلی شد. جمهوری اسلامی ایران این تهاجم را غیر انسانی اعلام کرد و شهر سردشت را نخستین شهر قربانی جنگ‌افزارهای شیمیایی در جهان بعد از بمباران هسته‌ای هیروشیما و ناکازاکی نامید.
وحشیانه‌ترین مورد استفاده عراق در ۲۵ اسفند ۱۳۶۶ در حلبچه بود که وسیع‌ترین مورد استفاده از جنگ‌افزارهای شیمیایی از زمان جنگ جهانی اول تاکنون به شمار می‌رود که حداقل پنج هزار تن از مردم کرد و مسلمان این شهر را به کام مرگ فرستاد و هفت هزار تن دیگر را مجروح کرد. نیروهای عراقی با استفاده از گاز خردل، اعصاب و سیافوژن به طور مجزا و با فاصله کوتاه، به صورتی که مانند “کوکتل بسیار سمی” در آیند حلبچه را بمباران کردند.
روزنامه نیویورک تایمز آمریکا در ۶/۱/۱۳۶۷ نوشت: “این عمل از هر جهت به هر مفهوم، یک جنایت جنگی است که با انکارهای سست و رسمی عراق عذر و بهانه‌های غیررسمی در مورد استفاده از یک سلاح ناجوانمردانه درآمیخته است.” پیش از این، شورای امنیت در برابر برنامه‌ها و هشدارهای مکرر ایران و گزارش های خاویر پرز دکوئیار دبیر کل وقت سازمان ملل متحد مبنی بر استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی در جنگ با ایران، تنها با صدور بیانیه‌ای بدون ذکر نام عراق، استفاده از این سلاح‌ها را محکوم می‌کرد که این باعث گستاخی هرچه بیشتر صدام در استفاده گسترده از این سلاح‌ها شد.
در این شرایط ایران برای آگاهی افکار عمومی علاوه بر اینکه تعداد زیادی از مجروحان سلاح‌‌های شیمیایی را در بیمارستان‌های آلمان، اتریش و سوئد و دیگر کشورهای اروپایی بستری کرد، از رسانه‌های خارجی جهت به تصویر کشیدن جنایات صدام در حلبچه دعوت کرد. انتشار مصاحبه‌‌ها و عکس‌های مجروحان موجب اعتراض و خشم افکار عمومی مردم جهان نسبت به عراق و شورای امنیت شد و آن شورا ناگزیر به دبیرکل اجازه داد که کارشناسانی را به مناطق شیمیایی و بیمارستان‌های ایران اعزام کند.
گازهای سمی به کار رفته در حلبچه گاز خردل، سارین، تابون و ویاکس بود که از سوی برخی دولتهای غربی به رژیم بعث عراق تحویل داده شده بود و معامله‌گر هلندی فرانس فان آنرات در این مسئله نقش کلیدی داشت. به کارگیری سلاح‌های شیمیایی توسط عراق در حالی صورت گرفت که این کشور جزء ۱۲ کشور امضا کننده پروتکل ژنو در منع استفاده از سلاح‌های سمی خفه ‌کننده و ترکیبات باکتریولوژیک قرار داشت.
پروتکل ۱۹۲۵ میلادی ژنو که طی قطعنامه۲۱۶۱ ‌ (۲۱B) سازمان ملل متحد مجددا به تصویب رسیده است، صراحتا استعمال سلاح‌های شیمیایی را منع می‌کند. از روی اظهارنامه‌های عراق به سازمان ملل پس از جنگ خلیج‌فارس، پی می‌بریم که این کشور تا سال ۱۹۹۱، انواع وسایل حمل سلاح‌های شیمیایی و میکروبی، از جمله بیش از شانزده هزار بمب سقوط آزاد و بیش از یازده هزار راکت توپخانه و توپ تولید کرده است.
همچنین، عراق نزد کمیسیون ویژه سازمان ملل اعتراف کرد که برای موشک‌های بالستیک خود ۵۰ کلاهک شیمیایی و ۲۵ کلاهک میکروبی داشته است. علی حسن المجید، معروف به علی شیمیایی وزیر دفاع وقت عراق و پسر عموی صدام یکی دیگر از جنایتکاران جنگی است که به اتهام مشارکت در بمباران شیمیایی ایران در هشت سال جنگ تحمیلی، بویژه بمباران شیمیایی مناطق کردنشین عراق و شهر حلبچه در سال ۱۹۸۸ (۱۳۶۶) و نیز مشارکت در حمله به کویت در سال ۱۹۹۰ (۱۳۶۹) و سرکوب خونین شیعیان در آستانه جنگ اول خلیج‌فارس، توسط نیروهای آمریکایی در خلال اشغال عراق دستگیر شد.
اوایل زمستان سال‌جاری دادگاه لاهه بازرگان هلندی فرانس فان آنرات را که متهم به فروش مواد خام برای ساخت سلاح‌های شیمیایی به صدام بود و دیکتاتور سابق عراق آن را علیه کردهای حلبچه و ایران به کار برد، به ۱۵ سال حبس محکوم کرد.

ابراهیمی (مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه بوعلی سینای همدان)

منبع : روزنامه رسالت