برنده واقعی کیست؟

اوپک نیز به عنوان منسجم ترین سیاستگذار قیمت نفت خام جهان ، با چالشهای فراوانی مواجه است. درواقع مشخص نیست که سرانجام بازی نفت به سود کدام گروه پایان می یابد.در حالی که بهای نفت وست تگزاس اینتر مدیت از مرز 50دلار گذشت و قیمت نفت ایران نیز مرز 40دلار را درنوردید، کماکان این پرسش که دلیل رشد یکباره قیمت نفت در بازارهای جهانی چه بود، میان کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی مطرح است.افزایش تقاضا به دلیل رشد 5درصدی اقتصاد جهانی از یکسو و بی ثباتی و تشنج در منطقه خاورمیانه بویژه اوضاع عراق از سوی دیگر، مهمترین دلایل دگرگونی یکباره در بازار نفت ارزیابی شده است.سازمان کشورهای تولیدکننده نفت (اوپک) از بدو تاسیس - ابتدای دهه 1960میلادی - با هدف دفاع از منافع اقتصادی و سیاسی کشورهای نفتخیز غیرصنعتی در میدان عرضه و تقاضا شکل گرفت.
این در حالی است که در دهه 1970میلادی نقش آفرینی ایران میان کشورهای عضو اوپک بیشتر از دیگر کشورهای عضو و تولیدکننده نفت به چشم می آمد و از این کشور با نام عقاب اوپک یاد می شد به گونه ای که در جریان جنگ اعراب با اسرائیل ، ایران یکه تاز میدان صدور نفت بود.اگر در کشاکش انقلاب 57و پس از قطع صدور نفت ایران ، بازارهای جهانی یکباره آشفته شد، اما با آغاز جنگ 8ساله ایران و عراق و پس از آن عراق توانست به عنوان مساله سازترین کشور عضو اوپک سهم عمده ای از قدرت عمل را در دست گیرد و همراه عربستان همسایه جنوبی ایران با افزایش تدریجی میزان تولید و صدور نفت خود باعث فرونشاندن برخی بحران های بزرگ در بازار نفت خام شود. در حال حاضر خاورمیانه حدود 26درصد نفت جهان را تامین می کند که پیش بینی می شود این رقم سال 2020به 43درصد خواهد رسید.حتی اگر کشورهای صنعتی برای جایگزینی گاز به جای نفت تلاش کنند، بازهم بسیاری از کشورهای عمده تولیدکننده نفت با کاهش صادرات ، افزایش درآمد خواهند داشت.در مجموع می توان گفت ، اگرچه بازارهای نفتی به اعتقاد تمامی تحلیلگران غیرقابل پیش بینی و بی ثبات هستند، اما بسیار بعید است حتی در دراز مدت بتوان جایگزین مناسب و فراگیر برای نفت این طلای سیاه پیدا کرد.

نگرانی ها برای افزایش بهای نفت
اضطراب های ناشی از عوامل سیاسی ، قیمتهای نفت خام را بین 15تا 17دلار بیش از میزان مورد انتظار بازار رسانده است.
حجت الله غنیمی فرد، مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در این خصوص معتقد است نوسان های قیمت نفت خام در بازارهای جهانی باتوجه به نزدیک شدن زمان انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده امریکا قابل پیش بینی است.وی ناآرامی ها در منطقه بویژه عراق ، احتمال قطع تولید و صادرات در کشورهایی مانند نیجریه و عربستان و مشکلاتی را که در یکی از شرکتهای نفتی روسیه به وجود آمده است را از مواردی خواند که نگرانی در بازار و افزایش قیمت نفت خام را در پی داشته است.غنیمی فرد با بیان این که از آغاز سال 2004میلادی ، بین یک میلیون و 500هزار تا یک میلیون و 800هزار بشکه به ذخایر راهبردی و بازرگانی نفت خام دنیا اضافه شده ، تصریح کرد: این نشان می دهد تقاضای آنی برای نفت خامهایی که به بازار عرضه شده ؛ وجود نداشته و افزایش تولید نفت خام طی ماههای گذشته به مصرف نرسیده است.وی ادامه داد: افزایش عرضه نفت خامهای سنگین ، قیمت این نوع نفت خام را معادل نفت خامهای سبک افزایش نداده است. ضمن آن که سبب شده هزینه حمل و نقل و نفت خام و فرآورده های آن نیز افزایش یابد.

کاهش رشد اقتصادی جهان
این در حالی است که به گفته علی رودریگز، دبیر کل سابق اوپک ، امسال کاهش شدید بهای نفت رخ نخواهد داد و سال 2005بهای نفت به اندازه کنونی بالا نخواهد رفت.
وی در گفتگو با خبرگزاری فرانسه ادامه داد: رابطه بین عرضه و تقاضا تاثیر چندانی بر بهای نفت ندارد، زیرا تولید جهانی نفت خام هم اکنون 84میلیون بشکه در روز است ، در حالی که میزان تقاضا روزانه به 81میلیون بشکه می رسد؛ بنابراین مازاد عرضه نفت به بازار 3میلیون بشکه در روز است.به رغم این که برخی تحلیلگران اقتصادی افزایش قیمت نفت را موجب افزایش نرخ تورم در اقتصاد جهانی ارزیابی کردند، اما به نظر می رسد افزایش قیمت نفت تاثیر چندانی در افزایش فشارهای تورمی در اقتصاد جهانی نداشته است.در همین حال صندوق بین المللی پول افزایش بی رویه قیمت نفت را برای نرخ رشد اقتصادی جهان مخاطره آمیز ارزیابی کرد. افزایش چشمگیر بهای نفت خام در بازارهای جهانی هر روز بر دامنه نگرانی کشورهای مصرف کننده انرژی می افزاید.صندوق بین المللی پول اعلام کرد در صورت ادامه افزایش بهای نفت خام ، رشد اقتصادی جهان در سال 2005به 4درصد کاهش می یابد. در واقع افزایش بهای نفت خام به دورنمای بهبود اقتصادی بسیاری از کشورهای مصرف کننده اروپایی و امریکا لطمه وارد کرده است.قیمت نفت خامهای سبک و سنگین در هفته های اخیر از 10دلار در هر بشکه فراتر رفته که این موضوع طی 3دهه گذشته بی سابقه بوده است. پیش بینی روند آینده قیمتهای نفت در بازارهای جهانی برای کارشناسان در شرایط سیاسی کنونی جهان بویژه خاورمیانه بسیار مشکل است و هرچند تجربیات گذشته می بایست افزایش نرخ تورم را پیش بینی کند، اما شاخصهای تاثیرگذار بر تورم تغییر کرده است.برنده بازی نفت در شرایط کنونی کشورهای صادرکننده ای خواهند بود که با سرمایه گذاری کلان در بخشهای زیرساختی و بسترهای توسعه اقتصادی خود، گامی به سوی توسعه ای پایدار و همه جانبه بردارند.آنچه در شرایط فعلی برای هر دو گروه کشورهای تولیدکننده غیرصنعتی و کشورهای مصرف کننده صنعتی از اهمیت قابل ملاحظه برخوردار است ، این است که این کشورها از وارد آمدن شوکهای بعدی قیمت نفت در بازارهای جهانی بر اقتصاد خود جلوگیری کنند.

منبع : روزنامه جمهوری اسلامی