راهها و راهکارهای نهادینه‌سازی بزرگداشت ایام الله

● به مناسبت استقبال از دهه مبارک فجر انقلاب اسلامی
در تاریخ هر ملتی، به روزها و رویدادهایی برخورد می‌کنیم که ارتباطی مستقیم با عزت، افتخار، استقلال و پیروزی آنان دارد. روزهایی که با وقایع منحصر به فرد خود شناخته می‌شوند، وقایعی که گاهی به رنگ سبز، گاهی به رنگ سرخ و گاهی به رنگ سپید رخ داده و در دل و ذهن آحاد افراد آن جامعه، جایی به نیکی و ماندگار گشوده است. چنین روزهایی گرامی داشتنی است و انگیزه‌های مستقر در دل برنامه‌هایی که برای نکوداشت آنها صورت می‌گیرد، متعدد است.
▪ زنده نگهداشتن یاد و عملکرد تاریخ‌سازان جامعه در طول عصرها و نسل‌ها
▪ منتقل کردن پیام و رسالت آنان به نسل و نسل‌های جدید
▪ یادآوری نقطه‌های افتخار یا عبرت به صورت مکرر به منظور بهره‌گیری از آنها در عبور از مسیر آینده
اهم اهدافی است که می‌توان وجود و حضور آنهارا در کنه رفتار هر جامعه‌ای در قبال روزها و رویدادهای تاریخی‌اش مشاهده کرد.
چنین روزهایی در تقویم و ادبیات انقلاب اسلامی ایران به نام ایام الله لقب گرفته است. روزهایی که رنگ خدایی دارند و رویدادهایشان از جنس جهاد برای خدا بوده است. روزهایی مثل ۱۵ خرداد، ۱۷ شهریور، ۱۹ دی، ۲۲ بهمن و ...
عظمت حماسه‌های نهفته در دل این ایام، همه ما را به تامل و تدبیر فرا می‌خواند تا با پژوهشی جامع از ماوقع رویدادهای این ایام، بزرگی آنها، تجارب سایر ملل در گرامیداشت روزهای درخشان و تاریخی خویش و نیز توانایی‌ها و اهداف بلند مدت خود از نکوداشت اینگونه مناسبت‌ها، موثرترین و فراگیرترین راهکارها و برنامه‌ها را برای بزرگداشت آنها استخراج و اعمال نماییم.
● آسیب‌های برنامه‌های بزرگداشت ایام‌الله:
تشریفاتی شدن، دولتی باقی ماندن و دخالت ندادن یا دخالت نیافتن مردم در امر برنامه‌ریزی و برنامه‌سازی برای ایام‌الله، مهمترین آسیب‌هایی است که این مهم را تهدید می‌کند.
تشریفاتی شدن اینگونه برنامه‌ها، موجب خالی شدنشان از محتوا و سپس ماهیت اصلی می‌گردد و رفته رفته، انگیزه‌های ثانوی، جایگزین انگیزه‌های الهی و اعتقادی می‌شود و تبلیغی بودن برنامه ها، بر تبیینی بودن آنها فائق می‌آید.
«دولتی باقی ماندن» نکوداشت ایام الله نیز در میان مدت موجب می‌شود توده مردم، نکوداشت ایام الله را بی‌نیاز از حضور خود قلمداد کنند و تحکیم این وضعیت در بلند مدت می‌تواند به بی‌تفاوتی آنان نسبت به وظیفه عقیدتی و ملی خویش در قبال این مهم بینجامد.
دخالت ندادن یا دخالت نیافتن مردم در امر برنامه‌سازی جهت نکوداشت ایام‌الله، عملا اینگونه روزها و رویدادها را در طی نسل‌های آتی به فراموشی می‌کشاند و از حافظه بلند مدت جامعه پاک می‌سازد.
برای مواجهه فعال با اینگونه آسیب‌ها و تبعات ناشی از آن، باید اصل مهم و محوری «با مردم و برای مردم بودن» برنامه‌های گرامیداشت ایام‌الله در دستور کار دست‌اندرکاران امر قرار گیرد و اینگونه مراسم به اتکاء منطق و فلسفه‌ای در پشت سر، برنامه‌ای عملیاتی و جامع در دست و آرمان و اهدافی پیش رو به اجرا گذارده شود.
● راهکارهای اجرایی برای مردمی‌تر ساختن برنامه‌های گرامیداشت ایام‌الله:
▪ پرهیز از نگاه موزه‌ای به وقایع ایام الله:
به روزها و رویدادهای ایام الله، نباید به عنوان قطعاتی که در برهه‌ای خاص از زمان رخ داده و دارای تاریخ مصرف و توجه شخصی بوده، نگاه کرد. نگاه موزه‌ای به این ایام، باعث می‌شود نسل‌های جاری و آینده که به صورت مستقیم و ناشی از تجربه شخصی با آن ایام و رویدادهایش مواجه نشده‌اند، خویش را بیگانه با آنها یا بی‌نیاز به آنها احساس نمایند و تکلیف خاصی در قبال آن ایام و حماسه‌هایش، بر عهده خود متصور نبینند.
تنها با نگاه فرا تاریخی و باز تعریف از آن ایام، متناسب با نیازها، شرایط و اقتضائات روز است که می‌توان توجه به ایام الله را به یک دغدغه مشترک میان عصرها و نسل‌های متمادی تبدیل کرد و از وارثان آینده این ایام انتظار داشت چونان آفرینندگانش، توجه به آن را در صدر نظر و عمل خود قرار دهند. چنین است که توده مردم و نخبگان آنان، حقایق و وقایع ایام الله را موثر بر زندگی امروز و آینده خود دانسته، تلاش جمعی را برای نه تنها گرامیداشت آن ایام، بلکه با هدف تکامل و تعالی آن سامان خواهند داد.
▪ مشارکت دادن مردم در برنامه‌ریزی‌ها:
دخالت توده مردم در جریان بزرگداشت ایام‌الله، باید از سطح حضور در مرحله اجرا، به سطح حضور و دخالت فعال در مرحله برنامه‌ریزی ارتقا یابد. با موضوع مهم حضور و دخالت مردم در نکوداشت ایام‌الله، نباید به صورت بخشنامه‌ای عمل کرد، بلکه باید آنان را در برنامه‌ریزی برای نحوه گرامیداشت این ایام، مشارکت مستقیم و فعال داد.
تشکیل ستادهای مردمی بزرگداشت ایام‌الله، می‌تواند بخش مهمی از این هدف را برآورده نماید. این ستادها، باید در سطح شهرها، محلات و روستاها، تشکیل و هدایت انگیزه‌ها و توانایی‌های عمومی جامعه به سمت این هدف را بر عهده گیرند. این ستادها می‌توانند با استفاده از تجربه موفق بسیج در جلب اعتماد و قابلیت‌های نهفته در جامعه، به محل جدیدی برای حضور پرنشاط و فعال جوانان جهت فعالیت‌های ماندگار تبدیل شوند.
▪ ایجاد رقابت مثبت بین گروه‌های کاری مردمی:
تلاش برای هر چه پربارتر ساختن برنامه‌های بزرگداشت ایام‌الله، می‌تواند به عرصه‌ای برای رقابت مثبت میان گروه‌های مردمی تبدیل شود. خلاقیت‌ها و ابتکارات در چنین عرصه‌هایی است که مجال بروز می‌یابد و هدف دیگر مستقر در این پیشنهاد که عبارت از شکستن فضای یکنواختی و تکرار در نحوه اجرای برنامه‌هاست، تحقق می‌یابد. برنامه‌ها اگر به صورت تکراری، یکنواخت و روتین انجام شود، مانع حضور و دخالت افراد و عناصر جدید در امر برنامه‌ریزی و اجرای خود خواهد شد و لاجرم سکان امور در دست افرادی معدود باقی خواهد ماند.
▪ شناخت انگیزه‌ها و هدایت بهینه آنها:
انگیزه‌های مختلفی که می‌تواند توده مردم را به سمت حرکت‌های جمعی به منظور نکوداشت ایام‌الله سوق دهد را شناخت و بسترهای لازم را فراهم کرد تا افراد مختلف با ورود و مشارکت در این عرصه به پاسخگویی انگیزه‌های خود بپردازند. این انگیزه‌ها در افراد مختلف به حسب سن، جنس، تحصیلات و جایگاه اجتماعی که دارند، متعدد و متکثر است. با شناخت جامع از این انگیزه‌ها و برنامه‌سازی جهت پوشش دادن به آنها، می‌توان سطح مشارکت‌های مردمی در امر نکوداشت ایام‌الله را به نحو محسوس افزایش داد.
▪ دور نگهداشتن ایام‌الله از بازیهای سیاسی:
قداست و حرمت ایام‌الله را باید از مصادره به مطلوب جریان‌های سیاسی مصون نگه داشت. نگرش جناحی به این مقاطع مهم و صدور پیامها و رفتارهای متناقض، رقابت‌آمیز و واکنش از سوی جریان‌های سیاسی در این خصوص، توده مردم را نسبت به اصل و اساس اینگونه ایام، مردد و سطح شوق و شور آنان برای حضور و مشارکت فعال در اینگونه برنامه‌ها را کاهش می‌دهد چرا که مردم، این ایام را فرصتی برای جریان‌های سیاسی خواهند یافت که به قصد بهره‌برداری هر چه بیشتر از آنها، به رقابت با یکدیگر اشتغال دارند.
از این رو تعیین خطوط قرمز در خصوص حریم و حرمت ایام‌الله و ضرورت پاسداشت آنها توسط عموم و با اهدافی هماهنگ و فراسلیقه‌ای جهت جلب اعتماد عمومی و مشارکت آنان در اینگونه برنامه‌ها ضروری به نظر می‌رسد. تجربه نیز نشان داده است در برنامه‌هایی که به اتکای اجماع عمومی میان مسئولین و جریان‌های سیاسی، اجتماعی کشور به مورد اجرا درآمده و درمی‌آید، سطح مشارکت مردم و نوع همکاری مردم با آنها به نحو بارز و تعیین کننده‌ای افزایش یافته و می‌یابد.
▪ استفاده از تجربیات کشورهای دیگر:
مشارکت دادن توده مردم در شکل حداکثر آن برای برپایی مراسم و برنامه‌هایی که به صورت ملی و در سطح کلان به اجرا درمی‌آید، یک انگیزه و دغدغه مشترک برای عموم نظام‌های حکومتی است و هر یک برای این منظور راهکارها و روش‌هایی را اعمال می‌نمایند. گرامیداشتن یاد و خاطره قهرمانان ملی، یک سیره رایج در سراسر دنیاست و برای این امر روش‌های متعدد و متنوعی اعمال می‌گردد.
روزهای مهم ملت‌ها مثل سالروز کسب استقلال، سالروز پیروزی بر نیروهای مهاجم، سالروز کسب موفقیت‌های بزرگ در عرصه نظامی، سیاسی، علمی و ... در تقویم همه کشورها از جایگاهی خاص برخوردار است و مسئولین آنها با تدبیر روش‌های کاربردی، به ارتقای سطح مشارکت و حضور مردم جهت گرامیداشت اینگونه ایام می‌اندیشند و بدان همت می‌گمارند. پژوهشی علمی و جامع لازم است تا این روش‌ها و راهکارها، استخراج و مورد شناسایی قرار گیرد و آنگاه با بومی‌سازی آنها، جهت هر چه مردمی‌تر کردن برنامه‌های ایام‌الله، از آنها استفاده مطلوب به عمل آید.

خلیل اسفندیاری

منبع : روزنامه رسالت