نخبگان و توسعه

توسعه یک مفهوم پیچیده و چند وجهی است که به تناسب ، موضوع بحثهای فراوان آکادمیک روشن فکری و رسانه ای بوده است . در این میان متخصصان مختلف از زاویه رشته تخصصی خود به آن پرداخته اند بطوری که اقتصاد دانان راه رشد جوامع بشری را توسعه اقتصادی می دانند . اما آنچه که در این میان کمتر به طور روشن به آن پرداخته شده است اولاً نقش انسان و ثانیاً نقش انسانهای نخبه در فرایند توسعه می باشد .
نخست باید توجه داشت که به واسطه نوع تحلیل و نگرش ما مفهوم توسعه و رشد جوامع ، نقش انسان و سرمایه انسانی نیز تعریفی متفاوت خواهد داشت بطور مثال همواره در نظریات اقتصادی انسان به عنوان یکی از نهادهای تولید در چرخه تولید مدّ نظر بوده اما از دهه نود میلادی مفهوم توسعه انسانی در تئوری های توسعه وارد می شود . سرمایه انسانی نیز با مهارت های انسانی موفقیت تحصیلی ، هوش و... اندازه گیری می شود .
البته در تعریف هوش نظریه واحدی بین صاحب نظران وجود ندارد ولی آنچه معلوم است اینکه : هوش عبارت است از توانمندی کلی ذهن و تنها به کسب مهارت محدود دانشگاهی یا گرفتن نمره خوب در آزمونهای هوش محدود نمی شود و در برگیرنده مفاهیم گسترده شامل ( قدرت یادگیری سریع ، درس گرفتن از تجربه ، توانایی استدلال و ... ) می باشد .
مطالعات ۸۱ کشور جهان نشان می دهد که برخلاف تصوّرات گذشته تفاوت چشمگیری بین هوش مردم جوامع مختلف وجود دارد . همچنین تفاوت ملتها در موفقیت تحصیلی تابع تفاوت هوش آنان است همین تفاوت ها در بهره هوشی و موفقیت تحصیلی ، پایه تفاوت در رشد اقتصادی و درآمد سرانه است بدین ترتیب نقش هوش ملی در توسعه کشورها مولفه بسیار حیاتی است و دلایل زیر را برای آن پیشنهاد می کنند :
۱) هوش عامل تعیین کننده موفقیت تحصیلی است و ملتهایی که هوش بالایی دارند به استاندارهای بالای آموزشی دست می یابند .
۲) ملتهای با بهره هوشی بالا نخبه های بسیار دارند که :
الف) نخبگان در تولید دانش ، سرآمد جوامع خود هستند . تولید دانش پایه درآمد سرانه بالاتر و رشد اقتصادی ملی محسوب می گردد .
ب) نخبگان به مثابه محققان طراز اول قادر به بکارگیری تکنولوژیهای جدید برای تولید کارهای پیشرفته هستند .
ج) نخبگان به لحاظ اجتماعی موتور محرکه تفکر انتقادی جامعه در مقابل تفکر احساسی هستند .
د) نخبگان رهبران سیاسی کارآمدی نیز خواهند بود که اقتصاد ملیّ را با درایت هدایت می کنند تا نرخهای بالای رشد اقتصادی دست یافتنی شود .
بدین ترتیب با توجه به تأثیر نخبگان جوامع در رشد ، توسعه و پیشرفت ملتها لزوم نخبه پروری و ایجاد زمینه بروز و ظهور آنها و مهیا نمودن فرصت ایفای نقش نخبگان که افرادی با درجه هوش بالاتر از متوسط هستند روشن می شود .لذا ضروری است که در کشور ما هم برنامه ملی مدوّن و تعریف شده ای برای حفظ انسانهای نخبه و بهره برداری از این سرمایه های ملی صورت بپذیرد تا اهداف برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران یعنی رسیدن به خودکفایی ملی ، بالاترین رشد احقتصادی منطقه و عنوان نخست تولید علم در جهان و ... تحقق یابد .

نویسنده : مهندس مهرداد لعلی
پژوهشگر وعضو بنیاد ملی نخبگان ایران

منبع : مطالب ارسال شده