موسسه بین المللی کتابشناسی

سی سال آخر سده نوزدهم و آغاز سده بیستم دوران شكوفائی صناعت، سیاست و علوم اجتماعی برای اروپای غربی به شمار می رفت. این سالها، دورهٔ زنوب گرام[۲]، پاستور[۳]،هرتز[۴]، روننگن[۵]، ماركنی[۶]، پیر و ماری كوری[۷]، ماكس پلانك[۸]، انیشتین[۹]، روتر فورد[۱۰] و لانژون[۱۱] بود. همینطور دوره ای بود كه انسان توانست در برابر قانون جاذبه زمین مقاومت كند و هواپیما بسازد (سانتو دومون[۱۲]، بریگه[۱۳]، بلریو[۱۴]).در پیشرفتهای سحرانگیز علمی و صنعتی این دوران، كشور كوچكی مانند بلژیك هم نقش ارزنده داشت؛ از ناحیه مثلثی شكلی كه حدودش بروكسل، لیژومون بود، مردم راهی آسیا و افریقا شدند و كارخانه ها درست كردند.در این دوره با اینكه ایدئولوژی ها نارسائی های بسیار داشتند و نظام اقتصادی هم مراحل ابتدائی را پشت سر می گذاشت، با اینهمه، عصر پیشرفتهای سیاسی و اجتماعی بود. در سال ۱۸۹۴ حق انتخاب یكنفر یك رای در بلژیك برقرار شد و دامنه فعالیتهای اتحادیه های بازرگانی و حزبهای سیاسی در دفاع از طبقات فقیر گسترش یافت.
مهمتر از اینها، اقدامات ابتكاری در زمینه روابط بین المللی بود. عرق ملت گرائی كه سخت شدت یافته بود. پاره ای از مردم را به فكر پیامدهای ناگوار آن انداخت و درصدد گسترش همكاری صلح آمیز بر آمدند. در این مورد نقش صلیب سرخ اهمیت شایانی داشت.پل اوتله (۱۸۶۹-۱۹۴۴) و هنری لافونتن (۱۸۵۴-۱۹۳۴) دو حقوقدان بودند كه با حقوقدان و سیاستمدار مشهور ادموند پیكارد Edmond Picard همكاری داشتند.در سال ۱۸۸۹ لافونتن بعنوان عضو باشگاه كوهنوردی، لزوم تدوین كتابشناسی بین المللی كوه پیمایی را پیشنهاد كرد. دو سال بعد، لافونتن دو كتابشناسی منتشر كرد.كتابشناسی انتخابات عمومی و كتابشناسی صلح، بدین ترتیب راه زندگی لافونتن مشخص شده بود؛ كتابشناسی، كوه، سیاست و صلح بین المللی. در سال ۱۸۹۲ اوتله رساله ای درباره كتابشناسی علوم اجتماعی انتشار داد. در پی آن با لافونتن آشنا شد و این آشنائی بدوستی صمیمانه ای انجامید.
آنها بر آن شدند تا موسسه بین المللی كتابشناسی را در خانه لافونتن دایر كنند، و طولی نكشید كه تعداد برگه هایشان به ۴۰۰۰۰۰ رسید. در سال ۱۸۹۵ اوتله و لافونتن با ملویل دیوئی Melvil Dewey، ابداع كننده رده بندی دهدهی دیوئی تماس گرفتند و در مورد اقتباس و انتشار آن به زبان فرانسه به توافق رسیدند.پیشنهاد گردهم آیی بین المللی درباره كتابشناسی هم از طرف آن دو مطرح شد و در پرتو همكاری سكولارت Schollaerts، وزیر آموزش و پرورش، دولت بلژیك پشتیبانی خود را با تأسیس "دفتر بین المللی كتابشناسی[۱۵]" در بروكسل، اعلام كرد. هدف این دفتر تهیه فهرست كتابشناسی جهانی بود. قرار شد سازمانی هم بوجود آید تا همكاری در زمینه كتابشناسی را گسترش دهد و روشهای مختلف را بررسی كند و بدین نحو "موسسه بین المللی كتابشناسی[۱۶] تاسیس شد.
در تابستان ۱۸۹۵، ۴۰۰۰۰۰ برگه موجود را مورد بررسی قرار دادند و پس از چند هفته آنها را در قالب نظام رده بندی دهدهی اقتباس شد تنظیم كردند و به كنگره ا ی كه در سپتامبر همان سال در بروكسل تشكیل شد، ارائه دادند.در اینجا شایسته است به ذكر گزارشی بپردازیم كه پیرو فرمان سلطنتی ۱۲ سپتامبر ۱۸۹۵ مبنی بر تاسیس دفتر بین المللی كتابشناسی در بروكسل به پادشاه تقدیم شد و در آن گفته شده بود: "این فهرست تمام برون دادهای علمی، ادبی و هنری تمام كشورها جهان را در اعصار مختلف در بر خواهد گرفت و شامل فهرست مقالات نشریات ادواری و انتشارات انجمنهای علمی خواهد بود. و همینطور فهرستی از كتابها، رساله ها و نسخه های خطی ... و انجام چنین خدماتی با ابتكار شخصی و منابع محدود، نمی تواند به طور كامل انجام پذیرد.
در واقع وظیفه دفتر بین المللی بسیار مهم است: چه بایستی به كار مقابله بپردازد و براساس نظامی منطقی، موضوعات را به رشته نظم درآورد، كتابشناسی زبانهای مختلف و مقوله های علمی را انتشار دهد. طوری آنها را روی برگه ها چاپ كند كه تكثیر نسخه های متعدد فهرستی كه باین ترتیب بوجود آمده میسر باشد، و بتوان آنها را همزمان در دسترس تمام مراكز علمی قرار داد."اوتله و لافونتن كه در مقام دبیر كلی انستیتو دفتر بین المللی كتابشناسی در سال ۱۸۹۴ مقاله ای درباره "سازمان بین المللی فعالیتهای فكری[۱۷]" منتشر كرده بودند، ویرایش تازه رده بندی دهدهی جهانی را آماده كردند.ویرایش جدید این رده بندی در سال ۱۹۰۷ انتشار یافت.
رده بندی دیوئی به میزان وسیعی گسترش داده شد و جدولهای كمكی و چهریزه ها را در برگرفت. علاوه بر این، اوتله و لافونتن با همكاری دانكر دایویس[۱۸] هلندی در تنظیم علوم خالص و علوم عملی ویرایش ۱۹۲۷-۱۹۲۳، همكاری ارزنده ای داشتند. پیش از جنگ جهانی اول، ۱۷ میلیون برگه گردآوری شده بود. با فهرستهای سالیانه و پنجساله، اصطلاح "كتابشناسی" دیگر دقیقاً منظور اوتله را برآورده نمی ساخت، و در ۱۹۰۸ اصطلاح "دكومانتاسیون" را به مفهوم جدید آن ابداع كرد."این پیشگام برجسته خیال اندیش اصول "افزارگان" و "دستورگان" دكومانتاسیون را در پایان قرن بنیاد نهاد: و همینطور اندازه بین المللی برگه كتابخانه، استفاده از میكروفیلم، رده بندی جهانی بعنوان زبان بین المللی، سازمان اطلاعات كتابشناسی و اصول یكسان سازی را متداول كرد.از میان آثار بسیار اوتله بویژه باید از رساله "دكومانتاسیون" كه در سال ۱۹۳۴ منتشر كرد، نام برد.اوتله و لافونتن در زمینه دیگر هم نقشی به عهده گرفتند – همكاری بین المللی – لافونتن در ۱۸۸۹ "جامعه داوری و صلح بلژیك[۱۹]" را بنیان گذارد.
در ۱۸۹۱ به نوشتن درباره "كنفرانس صلح بین المجالس" و "كنفرانس جهانی صلح" پرداخت.لافونتن در سال ۱۹۰۴ "كتابشناسی صلح و داوری بین المللی" را انتشار داد. در سال ۱۹۰۷، با همكاری پل اوتله، "دفتر مركزی انجمنهای بین المللی" را بوجود آورد. كه در سال ۱۹۱۰ تبدیل به "اتحادیه انجمنهای بین المللی" شد. این اتحادیه هنوز به كار خود ادامه می دهد و سالنامه معتبری هم منتشر می كند. لافونتن مقاله ای هم دربارهٔ دكومانتاسیون و همكاری بین المللی به كنگره سال ۱۹۱۰ ارائه داد.هنری لافونتن از آن انسانهایی بود كه می دانست قدرت و برتری دولتها به جنگ منجر خواهد شد و سازمانها و افراد داوطلب می باید در تشكیلات بین المللی نقش مهمی ایفاء كنند. هنری لافونتن از ۱۸۹۵ وكیل دعاوی شد، بعد به سناتوری رسید. و یكسال هم جوانترین سناتورها بود.
او آرزو داشت نظام بین المللی جدیدی بوجود آورد. در سال ۱۹۱۱، كتابی دربارهٔ اصول قانون اساسی(The Existing Epements of a Constitution of the United States of World) منتشر كرده در سال ۱۹۱۲، به همراه پل اوتله كتاب دیگری انتشار داد كه در زمینه زندگی بین المللی و تلاش برای سازمان بخشیدن به آن بود. (International Life and the Effort Torgamize it) to Organize it . لافونتن و اوتله دبیر كل اتحادیه انجمنهای بین المللی بودند.در سال ۱۹۱۳ با اعطای جایزه صلح نوبل به لافونتن، نقش بی مانند او در صحنه بین المللی تائید شد. در سال ۱۹۱۴ جنگ، با وجود اقداماتیكه برای جلوگیری از آن بعمل آمد، در گرفت اما لافونتن به كار خویش ادامه داد. در سال ۱۹۱۶ اثر بزرگی در زمینه روابط و همكاری بین المللی انتشار داد (Great Solution-Magnissima. Chart. An Essay on Evolutionary-and C۹nstructive Pacifism).اوتله در ۱۹۱۴ مقالهٔ درباره "جامعه ملل" نوشت. در ۱۹۱۵ "دنیا" را انتشار داد كه شامل طرحی برای تمام جهان بود. و دو سال بعد، طرحهایی برای شهری جهانی تهیه كرد.با اینكه لافونتن تا سال ۱۹۳۶، كه هشتاد و دو ساله شد، در سنا باقی ماند، دوران بین دو جنگ جهانی برای فعالیتهایش كمتر سازنده بود. مؤسسه بین المللی كتابشناسی رو به زوال نهاد و دیگر همگامی با افزایش سریع اختراعات و مطالب علمی ممكن نبود. بخش های رده بندی دهدهی جهانی ناقص ماند، و از كمك دولت بلژیك هم كاسته شد.
در سال ۱۹۳۸ اوتله و لافونتن رشته كارها را به دانكر دایویس سپردند و موسسه به هیگ انتقال یافت و "اتحادیهٔ بین المللی دكومانتاسیون[۲۰]" نام گرفت.لافونتن در سال ۱۹۴۳، بی آنكه بار دیگر صلح را ببیند درگذشت و سال بعد لافونتن هم باو پیوست.
از جنبه های دیگر هم می توان زندگی لافونتن را بررسی كرد. جنبه شعری و شاعری و ایجاد روح برادری در ورزش.در زمینه شعر او فرصت نیافت تا آنرا دنبال كند: در سال ۱۸۸۵ ترجمه قسمتی از "والكیری[۲۱]" اثر ریچارد واگز، و در ۱۸۸۶ دفتر شعری انتشار داد.لافونتن كه كوهنوردی تیزهوش بود و ریاست باشگاه آلپ بلژیك را بر عهده داشت, در سالهای ۱۸۸۶, ۱۸۸۷ و ۱۸۸۸ مقالاتی پیرامون صعود در ناحیهٔ "وال داسوتا[۲۲]" در كوههای آلپ منتشر كرد.اكنون هشتاد سال بعد از سال ۱۸۹۵، رده بندی دهدهی جهانی، هنوز بكار می رود؛ اتحادیهٔ بین المللی دكومانتاسیون هم كه جایگزین موسسه بین المللی كتابشناسی شد، با اعضاء خود در پنج قاره جهان، فعالیت دارد. و همینطور اتحادیه انجمنهای بین المللی، كه نقش مشاور بیشتر نمایندگیهای ملل متحد را عهده دار شده است.
اوتله بیشتر وقت خود را وقف كار كتابشناسی و دكومانتاسیون می كرد؛ لافونتن در زمینه صلح و امور بین المللی بیشتر فعالیت داشت؛ علاوه بر این به سیاست هم می پرداخت و در قانون و كوهنوردی نام آور بود.پیشرفتهای مهمی چهره جهان را در فاصله سالهای ۱۸۹۵ و ۴۴-۱۹۴۳، دگرگون ساخت، و در فاصله مرگ آنها تا سال ۱۹۶۱، كه دانكر دایویس درگذشت تغییرات بیشتری روی داد، و هینطور در فاصله بین سالهای ۱۹۶۱ تا امروز.
مرگ اوتله و لافونتن مثل "درگذشت دانكر دایویس بستن آرام در بروی عصری است كه دیگر هیچگاه به این جهان باز نخواهد گشت، این قرن، عصر آزادی فكر، عصر سرسپردگی فرد به انگارها و آرمانها بود. و این خود برای انسانها رضایت خاطر به بار می آورد.بالاتر از همه اینها، این دوران، عصر كارآفرینی است، كه به انسانها امكان داد به دنبال تمایلات و علایق خود برآیند، بی آنكه سازمانها و تشكیلات و سرعت و تكنولوژی آنها را در خود فرو بلعد."در سطح جهانی، بلژیك و اروپای غربی دیگر اهمیت گذشته را ندارند. زبان فرانسه كه اوتله و لافونتن بكار می بردند و ابزار اصلی روابط بین المللی در پایان و آغاز دو قرن بود حالا وظیفه آنرا زبانهای دیگر هم به عهده گرفته اند و زبان انگلیسی بر آن برتری جسته است. رده بندی دهدهی جهانی با تكامل فنون و استفاده از كامپیوتر در دكومانتاسیون، با اشكال روبرو شده است. اما امروز هم هستند انسانهائی كه اختراع كنند، انسانهائی كه عقاید نو دارند، پیامبرانی كه هستند، و كسانی كه بر كوهها صعود كنند، و نه تنها آلپ را فتح كنند، بلكه كوههایی نه كوچك و نه بزرگ، كه همه جا هست، و تجاوز و محافظه كاری، كه باید بر آنها غلبه كرد.

[۱] I. E. J. Humblet. “Paul Otlet and Henri La Fontaine are inventors of the UDC and founders of the International Institute of Bibbography.” International Forum on Information and --- Documcntation, ۱۹۷۶, Vol. I, no. ۲. pp. ۶-۸.
[۲] زنوب تئوفیل گرام Zenobe theophile Gramme (۱۸۲۶-۱۹۰۱): متخصص برق و اهل بلژیك
[۳] لوئی پاستور Louis Pasteur (۱۸۲۲-۱۸۹۵): شیمیدان و باكتری شناس فرانسوی.
[۴] هنریك رودولف هرتز Heinrich Rudolf Hertz (۱۸۵۷-۱۸۹۴): فیزیكدان آلمانی.
[۵] ویلهم كزاد رونتكن Wilhelm Conrad Roentgen (۱۸۴۵-۱۹۲۳): فیزیكدان آلمانی.
[۶] ماركیز ماركنی Marchese Marconi (۱۸۷۴-۱۹۳۷): مهندس برق و مخترع ایتالیائی.
[۷] ماری كوری Marie Curie (۱۸۶۷-۱۹۳۴): شیمیدان و متولد لهستان. پیر كوری Pierre Curie (۱۸۵۹-۱۹۰۶): شیمیدان فرانسوی و شوهر ماری كوری
[۸] ماكس كارل ارنست لودویك پلانك Max Karl Ernst Ludwing Planck (۱۸۵۸-۱۹۴۷)؛ فیزیك دان آلمانی.
[۹] آلبرت انیشتین Albert Einstein : (۱۸۷۹-۱۹۵۵) متولد آلمان. فیزیكدان و دانشمند مشهور
[۱۰] ارنست روتر فورد Ernest Rutherford (۱۸۷۱-۱۹۳۷): فیزیكدان انگلیسی
[۱۱] پل لانژون Paul Langevin (۱۸۷۲-۱۹۴۶): مهندس فرانسوی
[۱۲] آلبرتو سانتودومون Alberto Santos-Du-mont (۱۸۳۷-۱۹۳۲): خلبان و مخترع برزیلی
[۱۳] ابراهام لویی بریگه Abroham Louis Breguet (۱۷۴۷-۱۸۲۳): متخصص مكانیك فرانسوی
[۱۴] لوئی بلریو Louis Bleriot (۱۸۷۲-۱۹۳۶): مخترع فرانسوی
[۱۵] Office International de Bibliographic.
[۱۶] International Institute of Bibliography (Institute-International de Bibliographie)
[۱۷] International Organisation of Intellectual Work.
[۱۸] Donker Duyvis
[۱۹] Societe Belge Pour ۱, Arbitage et la paix.
[۲۰] International Federation of Documentation
[۲۱] Valkyrie
[۲۲] Val d’Asota
نوشته: ئی. جی هامبلت
ترجمه: ع. رضائی

منبع : فصلنامه علوم اطلاع رسانی