نیم قرن کشف فیلمسازان مستقل

«فیلم های سینمایی باید خط مشی خاص و قابل توجه خود را دنبال کنند که این خط مشی فقط سرگرم کردن تماشاگران نیست بلکه در واقع انتقال پیامی اجتماعی یا اخلاقی را مد نظر دارد. بر اساس این اصل است که فیلمسازان برجسته هرازگاه فیلم های اصیلی را خلق و ستایشگران سینمای متعالی را شیفته خود می کنند.»
آنچه خواندید، صحبت های یک کارگردان سینمای مستقل نیست بلکه این شعاری است که برگزارکنندگان جشنواره بین المللی فیلم مسکو به آن اعتقادی راسخ دارند؛ جشنواره ای که برگزاری آن اغلب فقط ۹۰ میلیون روبل هزینه برمی دارد.
جشنواره های فیلم بزرگ ترین رویدادهایی محسوب می شوند که به نمایش فیلم های روز اختصاص داده شده اند اما در عین حال، یک جشنواره فیلم می تواند حتی در یک سالن سینما هم برگزار شود تا اینکه چندین و چند تالار را به نمایش فیلم های شرکت کننده اختصاص دهد. البته درباره جشنواره های بین المللی فیلم قضیه قدری متفاوت است. این جشنواره ها فقط در کشورهای خاصی برگزار می شوند و معمولاً هر کدام اهداف خاص خود را دنبال می کنند. این اهداف می تواند بنا بر سیاست حاکم بر هر جشنواره بین المللی، از کشوری به کشور دیگر تغییر کند. این جشنواره ها اغلب سالی یک بار برگزار می شوند. در این میان، جشنواره بین المللی فیلم مسکو (MIFF) از سال ۱۹۵۹ تا ۱۹۹۵ دو سال یک بار و در ماه ژوئن و از سال ۱۹۹۵ سالی یک بار برگزار شده است.
این جشنواره از نظر قدمت برگزاری در جهان مقام دوم را کسب کرده است. قدیمی ترین جشنواره فیلم جهان، جشنواره بین المللی فیلم ونیز است. جشنواره مسکو نخستین بار در سال ۱۹۳۵ به خواست استالین رهبر اتحاد جماهیر شوروی سابق و به عنوان همتایی برای جشنواره فیلم ونیز برگزار شد و پس از آن تا چندین سال در برگزاری آن وقفه افتاد. دومین تاریخ تولد این جشنواره به سال ۱۹۵۹ بازمی گردد. جایزه اصلی این جشنواره مجسمه سنت جورج در حال کشتن اژدهاست.
در میان فیلم هایی که تا به امروز این جایزه را از آن خود کرده اند، فیلم «هشت و نیم» فدریکو فلینی با اقبال بیشتری از سوی منتقدان سینمای جهان روبه رو شده است. در این جشنواره در عین حال، جایزه جدیدالتاسیس دیگری با عنوان جایزه استانیسلاوسکی، استاد طراحی سبک بازیگری که به نام خود او معروف شده و در تمام دنیا طرفداران و پیروان بسیاری دارد، به بازیگران برجسته ای اهدا می شود که در این جشنواره حضور می یابند و تاکنون چهره های مشهوری نظیر جک نیکلسون و مریل استریپ این جایزه را دریافت کرده اند.
اهمیت جشنواره فیلم مسکو به اندازه ای است که هیچ فیلمساز برجسته ای در جهان نتوانسته بر وسوسه شرکت دادن فیلمش در این جشنواره غلبه کند. در میان چهره های مشهوری که تا به امروز در این جشنواره حضور یافته اند، می توان به فدریکو فلینی، میکل آنجلو آنتونیونی، الیزابت تیلور، سوفیا لورن، شون کانری، جینا لولو برجیدا، شان پن، آندره وایدا، رابرت دونیرو، جک نیکلسون، ریچارد گر، مارچلو ماسترویانی، کریستف کیشلوفسکی، مریل استریپ، ژرارد دوپاردیو، کاترین دونوو، لوچینو ویسکونتی، کوئنتین تارانتینو و فرانسیس فوردکاپولا اشاره کرد.
برگزاری چنین جشنواره بزرگ و معتبری تنها با یک چهارم بودجه جشنواره های بین المللی درجه یک قدری دشوار به نظر می رسد و جالب اینجاست که از حدود ۹۰ میلیون روبل بودجه برگزاری جشنواره فیلم مسکو، معمولاً فقط ۱۵ میلیون روبل از سوی دولت روسیه تامین می شود و برگزارکنندگان جشنواره، بقیه بودجه را با جلب حامیان مالی خصوصی تامین می کنند.عمر دوره تجدید حیات جشنواره فیلم مسکو در سال آینده به ۵۰ سال خواهد رسید و جالب اینجاست که کمتر کسی اطلاع دارد که تاریخ برگزاری نخستین مسابقه فیلم در این شهر به سال ۱۹۳۵ بازمی گردد.
تاریخچه جشنواره بین المللی فیلم مسکو، امسال و در سی امین دوره آن با برنامه جدیدی با عنوان «کشف های جشنواره فیلم مسکو» رقم خواهد خورد. اغلب جشنواره های پرقدمت فیلم جهان به منظور نشان دادن تاریخچه شان، برنامه هایی را به بازنگری فیلم های دوره های قبل خود اختصاص می دهند.
در این میان، جشنواره فیلم مسکو در طول سال های برگزاری خود بسیاری از چهره های ناشناخته را به جهان سینما شناسانده و از بسیاری از فیلمسازانی که امروز به چهره مشهوری تبدیل شده اند، برای نخستین بار تقدیر کرده است. بنابراین برگزارکنندگان جشنواره مسکو نیز تصمیم به معرفی تاریخچه این جشنواره و نقشی که در میان جشنواره های معتبر جهان ایفا کرده است، گرفته اند.
برنامه «کشف های جشنواره فیلم مسکو» در حقیقت به منظور معرفی فعالیت ها، افتخارها و کشف های مهم این جشنواره در ۵۰ سال اخیر تدارک دیده شده است. در این برنامه نشان داده می شود که فیلمسازان بزرگی چون کیشلوفسکی لهستانی، آکی کاریسماکی فنلاندی، کانتو شیندوی ژاپنی و استوان زابوی مجارستانی نخستین جوایز خود را از جشنواره فیلم مسکو دریافت کرده اند. این برنامه فقط به معرفی برندگان دوره های سابق جشنواره اختصاص ندارد بلکه تعدد و تنوع کشورهایی (از پرو گرفته تا کوبا و استرالیا) را که تاکنون با فیلم های خود در جشنواره فیلم مسکو حضور یافته اند، نشان می دهد.
این برنامه ثابت می کند جشنواره فیلم مسکو چندین دهه متوالی محل نمایش فیلم هایی از اقصی نقاط جهان و همچنین کشورهایی بوده است که به دلایلی از سوی دیگر جشنواره معتبر فیلم نظیر کن یا ونیز نادیده گرفته می شدند.
به طور مثال عثمان سمبن سنگالی که نخستین فیلمساز آفریقایی محسوب می شود که در سطح بین الملل به شهرت دست یافته است، در جشنواره فیلم مسکو سال ۱۹۷۱ با فیلم «امیتای» برای نخستین بار جایزه ای را از آن خود کرد. همچنین نخستین فیلم های فیلمسازان برجسته ایرانی نظیر داریوش مهرجویی، بهرام بیضایی و عباس کیارستمی در دهه ۱۹۷۰ که هنوز سینمای ایران در سطح بین الملل به جایگاه خاصی دست نیافته بود، در جشنواره فیلم مسکو به نمایش درآمد و در این میان، فیلم «سفر» بیضایی جایزه ای هم دریافت کرد.
در برنامه «کشف ها» همچنین هفت فیلم اول هشت کارگردان جهان که برای نخستین بار در جشنواره فیلم مسکو نمایش داده شده بودند، به نمایش درمی آید. این فیلم ها عبارتند از «جوان بودیم» نخستین ساخته بینکا زلیازکوای بلغارستانی در ۱۹۶۱، «حصار» نخستین ساخته آرماند گاتی فرانسوی در ۱۹۶۱، «جنگل ستاره ای ندارد» نخستین ساخته آرماندو رابلز خودوی پرویی در ۱۹۶۷، «لوسیا» نخستین ساخته امبرتو سولاس کوبایی در ۱۹۶۹، «رودخانه گل آلود» نخستین ساخته کوهی اوگوری ژاپنی در ۱۹۸۱، «مومن» نخستین ساخته هنری بین آمریکایی در ۲۰۰۱ و «کوکتبل» نخستین ساخته آلکسی پوپوگربسکی و بوریس خلبنیکوف روسی در ۲۰۰۳. در عین حال یکی از رویدادهای ویژه این برنامه به نمایش فیلم تازه کانتو شیندو، کارگردان ۹۶ ساله ژاپنی اختصاص دارد. این فیلمساز ۴۷ سال قبل با بردن جایزه ای برای فیلم «جزیره» در جشنواره فیلم مسکو به شهرتی جهانی دست یافت.
فیلم های «نام مرگ انگلچن است» ساخته جان کادار و المار کلوز، فیلمسازان چک که اولین فیلم آنها بود که جایزه ای جشنواره ای را در جشنواره مسکو ۱۹۶۳ از آن خود کرد، «پدر» ساخته استوان زابوی مجارستانی که نخستین فیلم این فیلمساز بود که جایزه اول جشنواره ای را در جشنواره مسکو ۱۹۶۷ نصیب او کرد، Camera Buff ساخته کریستف کیشلوفسکی لهستانی که نخستین جایزه مهم دوره کاری این کارگردان را در جشنواره مسکو ۱۹۷۹ برای او به ارمغان آورد، «زمستان رویاهای ما» که نخستین فیلمی است که جودی دیویس، بازیگر استرالیایی به خاطر بازی در آن جایزه ای جشنواره ای را در جشنواره مسکو ۱۹۸۳ دریافت کرد و «اریل» که جایزه بهترین بازیگر جشنواره مسکو را در سال ۱۹۸۹ از آن تورو پایالا و جایزه فیپرشی را نصیب کارگردانش، آکی کاریسماکی فنلاندی کرد از دیگر فیلم هایی هستند که در برنامه «کشف های جشنواره فیلم مسکو» به نمایش درمی آیند.
با این حال، تماشاگران بابت بلیت اغلب فیلم های این جشنواره بزرگ فقط ملزم به پرداختن ۱۵۰ روبل (حدود پنج دلار) هستند که دقیقاً نصف قیمت بلیت نمایش عادی فیلم ها در روسیه است به همین دلیل است که سالن های نمایش فیلم جشنواره مسکو هر سال مملو از تماشاگرانی از اقصی نقاط روسیه می شود.
مدیریت این جشنواره از سال ۲۰۰۰ بر عهده فیلمساز مشهور روسی نیکیتا میخالکوف بوده است که در کارنامه اش فیلم های به یادماندنی چون چشمان سیاه، ابلوموف آرایشگاه سیبری دیده می شود. او در بیانیه امسال این جشنواره اعلام کرده سی امین دوره جشنواره از ۱۹ ژوئن (۳۰ خرداد) آغاز می شود. مراسم افتتاحیه به اهدای جایزه یک عمر دستاورد هنری و سهم مهم در هنر سینما به تاکشی کیتانو اختصاص خواهد داشت. تاکنون نمایش فیلم به همین سادگی ساخته رضا میرکریمی از ایران در این جشنواره قطعی شده است.

منبع: وب سایت جشنواره فیلم مسکو، ویکی پدیا

منبع : روزنامه سرمایه