سرخوش باشیم!

مشهورترین تعریف سلامت در نظامنامه سازمان بهداشت جهانی، به شرح زیر است:
«سلامت، حالت كامل آسایش و كامیابی زیستن روانی و اجتماعی است و صرف فقدان بیماری یا معلولیت(ناتوانی) سلامت نیست.»
در زمینه روانشناسی سلامت، رویكردهای متفاوتی وجود دارد. مدل جدید سلامت توسط داونی و همكاران ۱۹۹۶(Dawnieetall)، مطرح شده است كه در آن سلامت حقیقی را فرایند نیرومند شدن و قادر بودن، توأم با داشتن یك زندگی خوب می دانند. به عنوان مثال، داشتن دوستان، خشنودی از نیازهای عادی، داشتن كنترل بر زندگی، قادر بودن برای انتخاب آنچه فرد می خواهد انجام دهد یا قادر بودن به گسترش توسعه خلاقیت های فرد و داشتن اختیار برای توسعه این كیفیات. داونی و همكاران خاطرنشان می كنند كه سلامت مثبت، اندیشه تناسب اندام را نیز دربرمی گیرد. این مفهوم بر استنادات جسمی سلامت متمركز است و در چهار مقوله قدرت و استحكام، نیروی بدنی، انعطاف پذیری و مهارت ها خلاصه می شود.
در این میان، از مهمترین نشانه ها و عوامل در مفهوم سلامت، احساس شادابی و نشاط و نوعی سرخوشی است. روانشناسی به نام دیوید مایرز(David Myers) سلامت روانی فرد را در میزان داشتن سرخوشی فرد می داند و سرخوشی را چنین تعریف می كند: «نوعی احساس امنیت، احساس این كه زندگی به طور كامل به خوبی می گذرد.» این حالت خوشی و نشاط، آنی و زودگذر نیست و افراد برخوردار از آن، در صورت برخورد با موانع و شكست، قادرند دوباره نیروهای خود را جمع كنند و خوشبختی را دیگر بار در زندگی خود بازیابند. به گفته مایرز، خوشحالی به سن، میزان درآمد و جنسیت بستگی ندارد، ولی با بعضی خصوصیات شخصیت فرد، تناسب بین شغل و مهارت های او، داشتن ارتباط با دیگران و برخورداری از اعتقادات مذهبی و عمل كردن به آنها مربوط است. افراد با نشاط دارای ویژگی هایی از این قبیل هستند:
* احترام به خود: آنها خود را دوست دارند، اگرچه در برابر احساسات تردید در مورد خود، اضطراب و افسردگی به طور كامل مصون نیستند، اما به جنبه های مثبت خود بیشتر توجه دارند و محدودیت های خود را می پذیرند.
* خوش بینی: در حوادث، جلوه روشن و مثبت آنها را می بینند و انتظار دارند نتیجه كار خوب باشد. پس شكست و ناكامی را امری كوچك و گذرا تلقی می كنند و به دنبال راه حل تازه می گردند.
* تسلط شخصی: آنان احساس می كنند كه صاحب اختیار سرنوشت خود هستند.همچنین آنان اهداف و توقعات واقع بینانه ای دارند و ضمن سود جستن از روابط مناسب، دوستانی صمیمی نیز دارند. سرخوشی، نه تنها احساس خوبی به فرد می دهد، بلكه برای سلامت جسمی نیز خوب است. بارها محققان پی برده اند كه سلامت جسمی و روانی و سرخوشی دست در دست هم كار می كنند و البته چنین یافته علمی به هیچ وجه شامل مطلب تازه ای نیست، هزاران سال پیش سلیمان نبی گفت: قلب شاداب به اندازه دارویی موثر به هر انسان فایده می رساند، ولی روحی شكسته، استخوان ها را خشك می كند.در این میان، روانشناسان توصیه هایی نیز جهت افزایش نشاط و سرخوشی مطرح می كنند كه توجه و عمل به آنها در ایجاد حس شادابی بسیار موثر است:
۱- تلاش در وقت گذاری و رسیدگی به خود: هر فرد باید توجه كند كه چه كارهایی او را خوشحال می كند، سپس وقت كافی را برای انجام دادن آنها در نظر بگیرد.
۲- سرمایه گذاری در روابط نزدیك و صمیمانه: باید هر فرد وقت و محبت خود را به اشخاصی كه دوست دارد هدیه دهد.
۳- تلاش در به انجام رساندن كارهای مورد علاقه: هر فرد باید، دنبال مبارزه طلبی هایی باشد كه به ارضای نیاز خود برای انجام دادن كارهای دارای معنی و هدف از نظر خود كمك می كند.
۴- دادن نیرو و انرژی به خود: رسیدگی به وضع سلامت جسمانی برای مراقبت از سلامت روان اهمیت دارد.
۵- پرهیز از افراط و تفریط: روحیه همه گاهی قوی و گاهی ضعیف می شود. ولی باید سعی كرد كه به نوعی حالت تعادل یا حد وسط رسید.
۶- خوش بین بودن: فرهنگ لغات، خوش بینی را به تمایل به پیش بینی و چشم داشت بهترین پیامدهای ممكن تعریف می كند. بنا به دلایل گوناگون- از قبیل اعتقاد به خود، اعتماد به قدرتی فرابشری، احساس خوش شانسی- افراد خوش بین در زندگی خود منتظر كسب تجارب مثبت هستند. در نتیجه ممكن است آنان زندگی درازتر و سالم تری داشته باشند. از دیدگاه آنان شكست و ناكامی «فقط یكی از این چیزها» است كه هر از گاهی اتفاق می افتد و نه نمونه ای از رشته ای پی در پی از وقایع ناگوار. سلیگمن(selig man) به عنوان یك روانشناس اعتقاد دارد: «خوش بینی مجموعه ای از مهارت های یاد گرفته شده است. این مهارت ها هر گاه آموخته شوند، پایداری نشان می دهند و ادامه می یابند، زیرا استفاده و تكرار آنها برای ما بسیار خوشایند است، واقعیات خارجی هم معمولاً با ما همراهی می كنند.»
۷- نوع دوستی: نیكی كردن به دیگران بدون توجه به نفع شخصی، علاوه بر ایجاد احساس شادی، حس احترام به خود را نیز افزایش می دهد. در این حالت، نوعی احساس آرامش و رهایی از استرس، افزایش انرژی، گرمی، افزایش احساس باارزش بودن و حتی كاهش احساس درد و ناراحتی را شامل می شود.
۸- شوخ طبعی: شوخ طبعی و مزاح، كه به ما اجازه می دهد ترس ها و دیگر احساسات منفی خود را بدون ایجاد ناراحتی برای خود یا دیگران بیان كنیم، یكی از سالم ترین راه های مقابله با فراز و نشیب های زندگی است. خنده، باعث تغییر شكل امواج مغزی و ضرباهنگ تنفس می شود، از احساس درد می كاهد، ترشح هورمون های مربوط به استرس را كاهش می دهد و با افزایش فعالیت سلول های كشنده طبیعی باعث تقویت دستگاه ایمنی بدن در مقابل بیماری ها می گردد.
۹- حفظ سلامت جسم: ورزش و تغذیه مناسب و صحیح، میزان بعضی مواد شیمیایی موجود در مغز را تغییر می دهد و جریان خون و جذب اكسیژن را می افزاید. این تغییرات بر دستگاه اعصاب مركزی اثرگذارند و دگرگونی خوشایند را در احساس و حال فرد به وجود آورند.ورزش همچنین به ایجاد تغییرات روانی تدریجی می انجامد. فعالیت بدنی به خودی خود می تواند ذهن انسان را از تمركز به افكار مزاحم و آزاردهنده باز دارد كسانی كه به طور مرتب ورزش می كنند به نوعی احساس مهارت و تسلط بر خود دست می یابند و عصبانیت و نگرانی خود را با حركاتی ورزش تخلیه می كنند.
۱۰- داشتن روابط اجتماعی: برقرار كردن ارتباط با دیگران به بهبود سلامت جسمی و روانی كمك می كند. داشتن روابط گروهی با كاهش هورمون های مربوط به استرس به حفظ تندرستی یاری می رسانند.

منبع : روزنامه کیهان