کشتی

ورزش کشتی یکی از با سابقه ترین رشته های ورزشی است که از دوران باستان به اشکالی در نقاط مختلف ایران رواج داشته است. آنچه بیش از هر چیز بر کشتی در سرتاسر ایران حکمفرما بوده نه صرفا" جنبه بدنی و ورزشی آن بلکه بیشتر از آن به جهت روح جوانمردی و سلحشوری و انگیزه ای برای آمادگی بدنی در مقابل حوادث گوناگون از جمله جنگ های تن به تن و دفاع از کیان و مملکت و ایستادگی در مقابل زورمندان بوده است.
▪ کشتی های محلی ایران به نام های گوناگون مشهور بوده و هر کدام برای خود لطف و منزلتی ویژه دارند و مشهورترین آنها عبارتند از :
ـ کشتی پهلوانی، این کشتی در زورخانه ها متداول است.
ـ کشتی آشیرما ، این کشتی در اغلب مناطق آذربایجان رواج دارد.
ـ کشتی گرش ، در مناطق ترکمن نشین .
ـ کشتی لوچو ، در روستاهای مازندران.
ـ کشتی باچوخه ، این کشتی در بعضی از مناطق خراسان اجرا می شود.
ـ کشتی زوران پاتوله ، کشتی سنتی و محلی کردستان .
● کشتی پهلوانی
کشتی پهلوانی از انواع کشتی است که در آن هر یک از دو نفر تلاش می کنند با زور و فن پشت دیگری را به زمین برساند و یا با اجرای فن مناسب خاص این کشتی امتیاز لازم را کسب کتد .
هدف اصلی ورزشکاران در زورخانه این است که با پرداختن به انواع حرکات و عملیات ورزشی رفته رفته جسم و روح خود را قوی کنند و خود را به مقام پهلوانی که از دو جنبه جسمی و بدنی و روحی و معنوی حائز اهمیت است برسانند.
● از انواع کشتی های پهلوانی نیز باید به این موارد اشاره کرد :
▪ کشتی دوستانه : این نوع کشتی بیشتر به خاطر تمرین و مرور فن صورت می گیرد و با اجازه میداندار یا پیشکسوت ترین فرد حاضر اجرا می شود.
▪ کشتی خصمانه : به تقاضای قبلی یکی از دو حریف و موافقت پیشکسوت یا پهلوان انجام می گیرد تا معلوم شود چه کسی برتر و زورمندتر است .
▪ کشتی دوره ای : در زورخانه های قدیم چنین رسم بود که پس از خاتمه ورزش و مراسم دعا، کسی که به قدرت خود اطمینان کافی داشت، دست خود را به طرف یکایک حاضران دراز می کرد تا هر کس که مایل است به وسط گود بیاید و با او کشتی بگیرد. کشتی گرفتن با چند حریف کاری بسیار مشکل است و از عهده هر کس برنمی آید.
▪ کشتی پهلوانی : این نوع کشتی معمولا" بین برترین کشتی گیران هر شهر یا بین شهرهای دیگر برگزار می شود و طی تشریفاتی در حضور پیشکسوتان ورزش محل، قدم به میدان می گذارند.
▪ کشتی میدانی : کشتی میدانی که اکنون به کشتی پهلوانی معروف شده در خارج از گود زورخانه انجام می گرفت که برای تعیین پهلوان کشور برگزار می شد.
در قدیم پهلوانان نامی از سراسر ایران به پایتخت می آمدند تا در یکی از روزهای عید، در حضور بزرگان مملکت و پهلوانان پیشکسوت به میدان بروند و پس از کشتی گرفتن با یکدیگر، معلوم کنند که کدام یک از آنها زورمندتر از دیگران است و به عنوان پهلوان کشور لقب گیرد.
نشان مخصوص پهلوان کشور "بازوبند پهلوانی" است که به او داده می شود و چنانکه پهلوانی بتواند سه سال متوالی پهلوان کشور انتخاب شود، در این صورت بازوبند برای همیشه به ایشان واگذار می گردد و برای مسابقات بعدی بازوبند جدیدی تهیه می کنند.
پهلوانان صاحب بازوبند از یک قرن گذشته به این سو به قرار زیر است :
۱ ) پهلوان عسگر یزدی
۲ ) پهلوان ابراهیم یزدی (معروف به یزدی بزرگ)
۳ ) پهلوان اکبر خراسانی
۴ ) پهلوان محمد عبدل (معروف به یزدی کوچک )
۵ ) پهلوان ابوالقاسم قمی
۶ ) پهلوان حاج محمد صادق بلور فروش
۷ ) پهلوان حاج سید حسن رزاز
۸ ) پهلوان مصطفی طوسی
۹ ) پهلوان احمد وفادار
۱۰ ) پهلوان عباس زندی
۱۱ ) پهلوان غلامرضا تختی (جهان پهلوان)
۱۲ ) شورورزی
۱۳) حریر فروش
۱۴ ) مهدیزاده
۱۵ ) فیلابی
۱۶ ) انصاری
۱۷) محبی
۱۸ ) توپچی
۱۹ ) سوخته سرای
۲۰ ) سلیمانی
۲۱ ) ایوب بنی نصرت
● "کشتی آزاد و فرنگی"
رشته کشتی آزاد و فرنگی سابقه چندان درازی ندارد و این مربوط می شود به اوایل قرن بیستم که کشتی ایران از سال ۱۹۴۸ (۱۳۲۷ه.ش) المپیک لندن، قدم به صحنه های بین المللی نهاد و به عنوان یک قدرت قابل حساب و درجه اول مطرح گردید. بهترین درخشش کشتی گیران ایران مربوط به سال ۱۹۶۱ (یوکاهاما – ژاپن) و ۱۹۶۵ (منچستر – انگلستان) می باشد۱.
تبریز به علت داشتن امکانات کافی در اوایل این قرن از جمله شهرهایی بود که ورزش کشتی در آن رونق زیادی داشت و قهرمانان شایسته ای را به تیم ملی روانه کرده. اولین کسی که توانست برای اولین بار از آذربایجان مدال طلا کسب کند مرحوم حاج حسن کفاش ( حسن باشماقچی تبریزی) می باشد.۲
از قدیمی ترین زورخانه هایی که تاریخش به ما رسیده قدمتش به بیش از ۱۰۰ سال نمی رسد لذا به طور خلاصه زورخانه هایی که از یک قرن پیش تا حال موجود بوده نام می بریم .۳
● زورخانه های تبریز
▪ زورخانه ببر : این زورخانه ۷۰ سال پیش احداث شده ولی اکنون به صورت مخروبه درآمده است.
▪ زورخانه میرزا بادامچی: این زورخانه در خیابان شریعتی کوچه داش "مغازالار" (مغازه های سنگی) در زیرزمین واقع بوده که هم اکنون به صنف دیگری تبدیل شده است.
▪ زورخانه تهمتن
▪ زورخانه آذربرزین
▪ زورخانه گرشاسب یل: این زورخانه قبلا" در مسیر "میدان چای" واقع بوده که در زمان شهرداری "ارفع الملک" در طرح مسیر رودخانه قرار گرفت بعد از آن مرحوم "حاج علی سقط فروش" محل جدید واقع در بازار صادقیه را تأسیس کرده که هم اکنون فرزندان این مرد خدمتگزار "حاج مهدی و حاج حبیب" مدیریت این باشگاه را به عهده دارند.
▪ زورخانه گیو : این زورخانه در انتهای کوچه حرمخانه (باغمیشه قاپوسی) واقع گردیده، که مدیریت آن به عهده آقایان محمد و اصغر سفیدی می باشد.
▪ زورخانه تختی : همزمان با احداث ورزشگاه باغشمال (تختی) احداث شده است .
● بیوگرافی بعضی از کشتی گیران معروف تبریز
▪ پهلوان عباداله سرابی تبریزی :۴
از پهلوانان نامی ایران که به لحاظ جمیع صفات، تاریخ کشتی پهلوانی چنین شخصیت هایی را به ندرت به یاد دارد. به طوری که مردانگی، والاهمتی، ضعیف نوازی، وطن پرستی و اوصاف دیگری که به ایشان نسبت داده اند هنوز هم علاوه بر مردم آذربایجان در سراسر ایران زبانزد است .
با توجه به اینکه در مورد تاریخ تولد و سرگذشت کامل این پهلوان ایرانی اطلاع دقیقی در دست نیست۵ لذا با استناد به نوشته های پهلوان میره ای از کتاب "آئینه پهلوان نما"به یک خاطره جالب از یکی از کشتی های ایشان اشاره میکنیم.
روزی بانویی از اهالی قفقاز به خانه عباداله پهلوان وارد می شود و از وی درخواست کمک می نماید. عباداله از بانوی قفقازی توضیح بیشتری می خواهد. زن در جواب می گوید : به علت اینکه مسلمان هستیم و بنا به مقررات و احکام دین اسلام نمی توانیم با اشخاصی که خارج از دین های آسمانی هستند ازدواج کنیم و از طرفی مدتی است که یک مرد روسی خاطرخواه دخترم شده، نمی دانم چه کار کنم فقط قول داده ام اگر بتواند با پهلوان نامی که در تبریز زندگی می کند کشتی گرفته و او را به زمین بزند دخترم را به او بدهم .
عباداله چون از عمق ماجرا باخبر شد به بانوی مسلمان قول داد به هر نحوی شده در روز مقرر در شهر او (تفلیس) حاضر شود.... عباداله وقتی وارد شهر می شود بلافاصله به اولین مسجد وارد شده و به عبادت می پردازد. بعد از آن برای کشتی گیری با پهلوان قدر روسی دعوت می شود.
وقتی مردم مسلمان تفلیس از آمدن پهلوان ایرانی باخبر می شوند همه از خوشحالی دور ایشان گرد آمده و به وی خوش آمد می گویند.و بالاخره کشتی آغاز می شود و پس از مدتی پهلوان عباداله پهلوان روسی را چنان بر زمین می زند که قدرت سرپا ایستادن را از او سلب می کند۶.
● پهلوان میرآقا قرانی
شادروان میرآقا قرانی در سال ۱۲۴۴ هجری شمسی در محله دوه چی تبریز متولد شد. میرآقا یکی از پهلوانان نامی آذربایجان است که در اکثر
شهرهای ایران و چند کشور همجوار کشتی گرفته و هنوز هم پیشکسوتان ایران از ایشان به نیکی یاد می کنند و میرآقا را یک پهلوان قدرتمند معرفی می کنند . در مجله "شفق مطبوعات" که در سال ۱۳۲۳ شمسی در تبریز منتشر می شد از پهلوان قرانی به عنوان "پدر کشتی تبریز" یاد شده است. با توجه به اینکه مرحوم میرآقا به چلوپزی اشتغال داشت به میرآقا چلوپز معروف بودند. مرحوم میرآقا از خادمین دربار حضرت اباعبداله الحسین و سردسته عزاداران محله دوه چی بود که در سن ۹۶ سالگی به رحمت ایزدی پیوست.
▪ پهلوان میرآقا قرانی
▪ پهلوان سید محمد قرآنی
شادروان سید محمد قرآنی در سال ۱۲۷۰ در تبریز متولد شد و در سال ۱۳۳۷ در همین شهر چشم از جهان فروبست. مرحوم قرآنی پهلوانی را از پدر بزرگوار خود به ارث برده بود و در عملیات باستانی و شیرین کاری ید طولائی داشت و در نقاط مختلف ایران کشتی گرفته بود.
▪ پهلوان حسن فرنودی (حسن باشماقچی)
از پهلوانان معروف و به نام ایران که از نوچه های پهلوان علی خان می باشد در سال ۱۳۱۸ قهرمان و پهلوان وزن نیمه سنگین شد ولی به علت اتفاقاتی که در ورزش و اجتماع آن روز رخ داد نتوانست آن طور که استحقاقش بود نمایان شود و بالاخره مدتی در اردبیل و بعد در تهران مقیم شد و در اوایل انقلاب در تهران به دیار باقی شتافت.
در این جا به یک خاطره پهلوان حسن میره ای۷اشاره می شود تا شخصیت و قدرت پهلوان حسن باشماقچی مشخص گردد :
- از پهلوان میره ای سوال می شود ، در کدام کشتی بهتر از همیشه بودی ؟
وی می گوید :
در زورخانه حاج وزیری تهران ورزش می کردیم. حاج سید حسن شجاعت در بالا نشسته بود و حاج سید تقی کمالی میانداری می کرد. در پایان ورزش، مسابقه کشتی می گذاشتند. من (میره ای) و سید اصغر شریف زاده از قم بودیم و میرآقا قرآنی و سید حسن باشماقچی از تبریز آمده بودند. سید حسن شجاعت دستور داد من با "باشماقچی" کشتی بگیرم و شریف زاده با میرآقا. آقا سید تقی دست سیداصغر و میرآقا را در دست هم گذاشت. آنها هیچ کدام با یکدیگر کشتی نگرفتند ولی من و باشماقچی مشغول کشتی شدیم. باشماقچی پهلوان شجاع و قدرتمندی بود. من پس از سرشاخ دو دستی پیش قیض او را گرفتم، سرم را روی ناف او گذاشتم و هر چقدر فشار آوردم نتوانستم او را از زمین بکنم . و ...
بعد از نیم ساعت همینطور نیرو هدر دادیم و ...
بعد از نیم ساعت همینطور نیرو هدر دادیم و همه خسته شدند. مرحوم سید حسن شجاعت دستور داد کشتی را قطع کردند. این کشتی درجه یک من بود که توانستم با حسن باشماقچی بگیریم و زمین نخورم.۸
▪ پهلوان سید رضا مستجاب الدعوه
در سال ۱۳۲۰ در تبریز متولد شد و زیر نظر پهلوان علی خان ورزش پهلوانی را شروع کرد که در عملیات زورگری مهارت کافی داشت. پهلوان مستجاب الدعوه در سال ۱۳۲۳ کشتی باستانی قهرمانی کشور در وزن ۸۰ کیلوگرم مقام سوم و در سال ۱۳۳۱ در وزن هشتم مقام دوم را کسب نمود و چندین سال در سطح کشور مقام های قابل توجهی را کسب کرد۹.
مرحوم سیدرضا در سال ۱۳۲۳ باشگاه نیرو را تأسیس کرد و ایشان جز اولین کسانی بودند که در سال ۱۳۲۶ به تیم ملی انتخاب شد و در وزن ۷۶ کیلوگرم با علی ازمیر از ترکیه کشتی گرفت .
▪ پهلوان ابراهیم رهی
از کشتی گیران خوب ایران که در سال های ۱۳۲۱ تا ۱۳۲۴ در وزن ۷۳ کیلوگرم در رشته فرنگی آزاد و پهلوانی قهرمان ایران شد و در اوج قدرت به علت تبعیض و حق کشی از کشتی کناره گیری کرد.به نقل از مجله نیروراستی در سال ۱۳۲۴، رهی بهترین کشتی گیر ایران شناخته شد.
رهی در سال ۱۲۹۹ در استانبول از یک خانواده تبریزی به دنیا آمد و در همان سال های اول جوانی برای مسابقات قهرمانی اروپا انتخاب گردید ولی به علت ایرانی الاصل بودن، دولت وقت ترکیه از صدور پاسپورت جلوگیری کرد و رهی به خاطر همین کار دولت ترکیه این کشور را ترک و در سال ۱۳۱۷ وارد تبریز شد.▪ پهلوان حسین عمواغلی
در سال ۱۳۰۳ در شهر تبریز به دنیا آمد و در همان عنفوان جوانی به ورزش کشتی روی آورد. عمواغلی بعد از مدت کوتاهی جزو زبده ترین کشتی گیران ایران مطرح گردید ولی متأسفانه به علت حق کشی، خیلی زود همچون ابراهیم رهی از کشتی کناره گیری کرد. ایشان از سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۳۱ قهرمان آزاد و فرنگی وزن اول مسابقات پهلوانی ایران شد و در طول مسابقات توانست بر بهترین کشتی گیران آن زمان مانند : استاد رحمت الله غفوریان، مهدی یعقوبی دارنده مقام قهرمان جهان و المپیک و بسیاری از قهرمانان صاحب نام وقت پیروز شود.
▪ مرحوم احمد همای سعادت(پرامتیازترین کشتی گیر تاریخ ایران)
در سال ۱۳۰۵ در تبریز به دنیا آمد. خیلی زود به ورزش کشتی پهلوانی روی آورد و توانست عضو تیم کشتی آزاد و فرنگی استان آذربایجان گردد. در سال ۱۳۲۷ در قهرمانی کشور به مقام سوم نایل شد و تا سال ۱۳۴۷ این مقام را حفظ کرد که این در نوع خود بی سابقه است .مرحوم همای سعادت در طول ۲۰ سال چندین بار همراه تیم ملی به کشورهای خارج سفر کرد و بر اکثر حریفان خود پیروز شد.
همای سعادت توانست در مسابقات پهلوانی سال ۱۳۲۹ بعد از وفادار و پهلوان زندی مقام سوم را در بی وزن نصیب خود نماید.
همای سعادت در طول بیست سال کشتی گیری در سطح قهرمانی کشور توانست ۱۸ بار روی سکوهای مختلف کشوری در رشته های آزاد و فرنگی و پهلوانی بالا رود و در طول این مدت بر حریفان صاحب نام همچون پهلوان وفادار از مشهد، شورورزی از مشهد، پهلوان علی غفاری از تهران، شهاب ایراندوست، محمد علی فردین و خیرالله امیری پیروز شود.
▪ پهلوان باقر ختایی
از قهرمانان وارسته و خوب آذربایجان به شمار می آید که در سال ۱۳۲۷ در مسابقات پهلوانی در وزن چهارم به مقام دوم دست یافت.
از سال ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۷ توانست به مدت ۱۰ سال مقام اول وزن ۶۲ کیلوگرم مسابقات کشتی آزاد و فرنگی کشور را نصیب خود سازد. پهلوان باقر ختایی اولین کسی است که توانست با وزن کمتر از ۷۰ کیلوگرم پهلوانی بی وزن آذربایجان را نصیب خود سازد و در یک کلام جزو استثنایهای آذربایجان به شمار می رود.
پهلوان ختایی در سال ۱۳۳۱ در تیم کشتی آزاد و فرنگی تبریز با پشت سرگذاشتن رقبایش از تیم های تهران، مشهد، قزوین و ... توانست در وزن ۶۲ کیلوگرم در هر دو رشته آزاد و فرنگی قهرمان ایران شناخته شود.
▪ امیر حکیم زاده
در سال ۱۲۹۹ در تبریز متولد شد و در سال ۱۳۲۲ ورزش های کشتی پهلوانی و باستانی را زیر نظر پهلوانان نامی تبریز شروع کرد و در سال ۱۳۲۶ مقام دوم کشتی فرنگی کشور را به دست آورد. در سال ۱۳۲۶ در اولین مسابقه با تیم ملی ترکیه با حریف نامی خود (غضنفر بیگلو – قهرمان جهان) کشتی گرفت.
▪ مرحوم خلیل عابدینی
قهرمان معروف کشور در کشتی آزاد می باشد که در سال ۱۳۳۴ عضو تیم کشتی آذربایجان شد و توانست در اولین سال ورود به تیم آذربایجان قهرمان کشور شود.
در مسابقات دوجانبه در سال ۱۳۳۵ با تیم ملی ترکیه توانست بر حریف پر قدرت ترک پیروز گردد. همچنین در سال ۱۳۳۷ در مسابقات قهرمانی کشور بر امامعلی حبیبی پیروز شد.
▪ شادروان پهلوان رحیم پشم فروش
در سال ۱۳۱۲ در تبریز متولد شد. در سن ۱۸ سالگی کشتی را زیر نظر پهلوان علی غفاری شروع می کند. در اولین سال مسابقات استانی بعد از غلبه بر خلیل عابدینی در رقابت های قهرمانی کشور مقام دوم وزن ۶۸ کیلوگرم را نصیب خود می سازد.شادروان پشم فروش در سال ۱۳۴۰ در دو رشته آزاد و فرنگی قهرمان کشور می شود. در سال ۱۳۴۱ دوباره همین قهرمانی را تکرار می کند.
پهلوان پشم فروش از معدود کسانی بود که با وجود توانایی های بالقوه نتوانست به حق خود برسد. ایشان انسانی بسیار وارسته و پاکدامن بود و یکی از مربیان زحمت کش تبریز محسوب می شد ولی متأسفانه در سال ۶۵ در اثر تصادف بین جاده تبریز – مرند دچار سانحه شد و پس از سه روز به دیار باقی پیوست و کشتی گیران آذربایجان را در ماتم خود عزادار نمود.
▪ جواد حداد
از کشتی گیران مجرب تبریز به شمار می رود که در سال های ۱۳۲۷ تا ۱۳۲۹ توانست در سه رشته آزاد، فرنگی و پهلوانی مقام های اول و دوم را کسب نماید. در سال ۱۳۲۹ در مسابقات انتخابی تیم ملی در وزن چهارم نفر اول شد و به تیم ملی راه یافت. متأسفانه به علت تبعیض بر کشتی گیران شهرستانی از ادامه کشتی کناره گیری می کند.
▪ مرحوم داود مستمع
در سال ۱۳۰۶ در تبریز به دنیا آمد که از کشتی گیران به نام آذربایجان و ایران محسوب می شود. از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۰ در وزن اول در رشته آزاد و فرنگی به مقام قهرمانی نایل شد و به همراه تیم ملی کشتی ایران به کشورهای هندوستان و پاکستان سفر کرده و کشتی های قابل توجهی را از خود ارائه داد. که در مجله کیهان ورزشی روز شنبه ۷ بهمن سال ۱۳۳۴، عکس داود مستمع را انداخته و ایشان را به عنوان پرامتیاز ترین کشتی گیر ایران در همان مسابقات مطرح می کند که اکثر حریفان را با ضربه فنی شکست داده بود.
▪ پهلوان حبیب پنبه چی
حبیب پنبه چی معروف به پهلوان پنبه چی به سال ۱۳۱۰ در محله امیرخیز متولد شد و به علت علاقه به ورزش، مدرسه را رها کرد و به ورزش روی آورد.پاکدامنی و صداقت و درستکاری و تعصب پنبه چی در بین آذربایجانیها و به ویژه در نزد سالمندان امروز و همدوره های وی شهره است.
ـ چند خاطره از زبان پهلوان پنبه چی
۱ ) چون ارتشی بودم مجبور می شدم تا با دوچرخه ای که هنوز نیز بعد از حدود ۴۲ سال کار می کند، هر روز بروم و برگردم. در گردنه های یام بعضی اوقات دوچرخه دیگری را با طناب می کشیدم. در مسابقه ای هم با همین دوچرخه معمولی شرکت کردم که نفر دوم شدم و آقای فکر آزاد (رئیس هیأت دوچرخه سواری استان) نفر اول انتخاب گردید.
۲ ) در مسابقات کشتی قهرمانی کشور، جوان بلند قدی همه حریفان را ضربه فنی می کرد و بالاخره روزی رسید که رود روی هم بایستیم. این جوان که روحیه ای بسیار بالا داشت "سهیلی" بود. وی با هر کسی که در می افتاد چنان او را بر زمین می زد که بدون آسیب دیدگی از زمین خارج نمی شد.
من نسبت به ایشان سنم زیاد بود(۳۰ساله بودم) و در عرض ۷ جلسه تمرین وارد میدان مسابقه شدم. به خاطر اینکه مسابقات در تهران برگزار می شد همه سهیلی را تشویق می کردند و مرا تعدادی اردبیلی تشویق می کرد چون من همشهری کم داشتم. وقتی سرشاخ شدیم سهیلی یک خم مرا گرفت و تماشاگران فریاد زدند "آبش بده بعد بکش". این فریادها نه تنها مرا تسلیم نکرد بلکه همین بی ادبی و بی نزاکتی آنها غیرت مرا به جوش آورد و بعد از چند لحظه با بدل فن یک خم حریف، را ضربه کردم. که بعدا" آقای بیوک صباغ از فوتبالیست های معروف ایران و تبریز از سهیلی پرسیده بود که چطور شد شکست خوردی؟ جواب داده بود : چنان زمین خوردم که از چشمانم آتش بیرون آمد و ضربه فنی شدم.
۳ ) ژاپن برای مسابقه به ایران دعوت شده بود و در تبریز هم مسابقاتی برگزار شد. در این تیم کاپیتان آن قهرمان جهان بود. کشتی من با همین قهرمان جهان بود که در عرض ۳ دقیقه او را ضربه فنی کردم و در دور دوم نیز با ضربه فنی شکست خورد.
بعد از اینکه قهرمان زاپنی را شکست دادم او به رسم هدیه به من یک ساعت و یک مجسمه از علائم دینی خود را پیشکش کرد، در حالی که در ارتش پس از این قهرمانی مرا فرستادند برای حمل خاک "به پاس پیروزی"!؟
پهلوان پنبه چی می گوید :
من با امتیاز کار نداشتم و کارم ضربه فنی بود و اکثر حریفان را با ضربه فنی شکست می دادم. در سال ۱۳۳۵ در مسابقات ارتش، قهرمان وزن ۷۸ کیلو شدم و حریفانی همچون، شهاب ایراندوست و گل مکانی از تیم ملی را شکست دادم.
پنبه چی هم اکنون یکی از پیش کسوتان کشتی ما محسوب می شود و در این سن و سال اعجوبه ای تمام عیار هستند و از آمادگی جسمانی والایی برخوردارند.۱۰
علاقه خاص پهلوان پنبه چی به اهل بیت و به خصوص به مولا علی به حدی است که در این مورد اکثر شعرهای سروده شده درباره این خاندان را حفظ کرده است که تعداد آنها از صدها بیت تجاوز می کند.
▪ محمد علی امیری
از کشتی گیران خوب آذربایجان به شمار می آید که از سال ۱۳۲۸ الی ۱۳۴۳ در وزن اول در رشته آزاد و فرنگی مقام های قابل توجهی به دست می آورد که بعد از مدتی به پرورش شاگردان خود همت گماشت که یکی از بهترین مربیان کشتی آذربایجان در این چند دهه گذشته به حساب می آید علاوه بر مهارت در مربی گری اخلاق نیکوی آقای امیری زبانزد خاص و عام می باشد.
▪ محمد علی ریحانی
از کشتی گیران خوب تبریز می باشد که در سال ۱۳۳۹ در وزن دوم (۶۲کیلوگرم) توانست در دو رشته آزاد و فرنگی مقام دوم را کسب کند. و اکنون یکی از علاقمندان و مشوقین کشتی تبریز به شمار می رود.
▪ احمد قره باغی
یکی از بهترین های روزگار خود بود که در سال ۱۳۳۱ به تیم کشتی آذربایجان راه یافت ولی در سال اول نتوانست بهتر از مقام پنجم در کشتی آزاد چهارم در کشتی فرنگی بدست آورد اما تا سال ۱۳۳۹ توانست جزو سه نفر اول وزن هفتم و هشتم در دو رشته آزاد و فرنگی باشد.▪ حاج محمد بوداقی
در سال ۱۳۰۳ در شهر تبریز متولد شد و در سال ۱۳۲۷ توانست در قهرمانی کشور در وزن هفتم به مقام سوم برسد و در سال ۱۳۲۹ در وزن ششم مقام دوم را نصیب خود سازد.بوداغی در سال ۱۳۲۹ در مسابقات پهلوانی در وزن ششم به مقام دوم می رسد.
▪ کریم تقی پور
از کشتی گیران خوب فرنگی وزن چهارم ایران می باشد که در سال ۱۳۳۴ در اولین میدان قهرمانی کشور در شهر آبادان توانست قهرمان وزن چهارم فرنگی شود و در سال ۱۳۳۱ قهرمانی وزن چهارم رشته فرنگی و آزاد تبریز را نصیب خود سازد.
▪ جبار بایرام جهانی
یکی از بهترین کشتی گیران ایران می باشد که در حدود سال ۱۳۱۱ در تبریز متولد شد و در اکثر مسابقات وزن ۵۷ کیلو گرم قهرمانی کشور و تورنمت های بین المللی توانست نتایج قابل توجهی را کسب نماید و در سال ۱۳۳۵ قهرمان دوم جهان شناخته شد. بایرام جهانی را جزو اعجوبه های کشتی ایران و جهان به شمار آورده اند به طوری که در سال ۱۳۳۵ به نقل از مجله کیهان۱۱ به نظر بزرگترین مربی کشتی آزاد شوروی شادروان تختی و بایرام جهانی ستارگان تیم ایران محسوب شده اند.
▪ غلامرضا نجف پور
از کشتی گیران خوب تبریز می باشد که در جنگ بین ارامنه و مسلمانان به پایش تیر می خورد و در فصل زمستان از شب تا صبح در آب سرد نگه می دارند و در آن موقع شنوایی خود را از دست می دهد. وی در سال ۱۳۲۴ در وزن ۷۳ کیلوگرم مقام سوم را کسب می کند. و تا سن ۵۰ سالگی در مسابقات ناشنوایان کشتی می گرفت و در زورخانه آذربژین در غیاب حسن باشماقچی با پهلوانان نامی ایران "طوسی" کشتی می گیرد که مورد توجه پهلوانان واقع می شود.
▪ علی دهقان
از کشتی گیران خوب معاصر ایران و تبریز به شمار می رود که در وزن ۶۸ کیلوگرم به عضویت تیم ملی درمی آید و در شهر لوزان سویس با قهرمان جهان (پنی گین)کشتی خوبی می گیرد و در اولین تورنمیت جهان پهلوان تختی در سال ۱۳۵۹ در میان بهترین ۶۸ کیلوهای ایران و بعضی از کشورهای جهان به مقام دوم می رسد. وی در حدود ۱۰ سال یکی از بهترین ۶۸ کیلوهای ایران به حساب می آمد.
▪ یوسف اسخق نژاد
در سال ۱۳۱۶ در تبریز متولد شده و در سال ۱۳۳۹ در قهرمانی کشور به مقام سوم وزن هفتم در رشته آزاد نائل می شود و در سال ۱۳۴۵ در سنگین وزن مقام های قابل توجه به دست می آورد که در سال ۱۳۴۵ به مقام اول ۱۰۰+ کیلوگرم می رسد و سپس همراه تیم ملی به شوروی اعزام می شود.
▪ نجارزاده
از قهرمانان بسیار خوب ایران و تبریز به شمار می رود که به علت خدمت در ارتش از شهرهای شیراز، اصفهان و تبریز به عنوان قهرمان ایران رسیده است.از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۷ در مسابقات قهرمانی کشور عنوان های قابل توجهی را کسب می نماید.
▪ علی پرویزی
از قهرمانان سنگین وزن ایران و تبریز می باشد که نزدیک به ۱۰ سال در سنگین وزن دو رشته آزاد و فرنگی ایران مقام های اول تا سوم را کسب نموده و در مسابقات قهرمانی ارتش های جهان در دو رشته آزاد و فرنگی به مقام نخست نائل آمده است
▪ ناصر اسیوندزاده
در اوائل دهه ۳۰ در تبریز متولد شد که در وزن ۶۲ کیلوگرم مسابقات قهرمانی کشور به مقام اول نائل آمد. از خصوصیات بارز اسیوندزاده، نترسی و جسارت وی بود. متأسفانه در سال ۱۳۵۶ در اثر تصادف به رحمت ایزدی پیوست.
▪ ابوالفضل عطری
از کشتی گیران دهه ۵۰ آذربایجان می باشد که در مسابقات جوانان کشور در اولین دوره قهرمانی کشور بعد از انقلاب اسلامی که به نام جهان پهلوان تختی برگزار گردید توانست به مقام سوم وزن ۸۲ کیلوگرم نائل شود.
▪ علی رضا خلیلی خسروشاهی
از کشتی گیران خوب تبریز می باشد که در سال ۱۳۶۵ در مسابقات قهرمانی کشور توانست مقام قهرمانی وزن ۱۰۰ کیلوگرم را کسب نماید و اکنون به عنوان مربی و دبیر هیئت کشتی به فعالیت مشغول است.
▪ محمد علی پایدار
در سال ۱۳۴۱ در شهر تبریز متولد شد و کشتی را زیر نظر حسین بابازاده و شادروان رحیم پشم فروش شروع کرد و در سال ۱۳۶۰ قهرمان سوم جوانان کشور شد. در سال ۱۳۶۳ جهت ادامه تحصیل به کشور آلمان سفر می کند و در حین تحصیل توانست در وزن های ۶۸ و ۷۴ کشتی های درخشانی را ارائه دهد و سپس با درجه دکترا در دانشگاه کلن آلمان به سمت استادی مشغول به تدریس می باشد. و مدتی ریاست هیئت کشتی شهر کلن را به عهده می گیرد.
▪ برادران موتاب
▪ محمود موتاب: در سال ۱۳۳۸ در تبریز متولد شد. از شاگردان شادروان رحیم پشم فروش می باشد که در مسابقات قهرمانی جوانان ایران در سال ۱۳۶۱ در وزن ۷۴ کیلوگرم به قهرمانی می رسد و سال های متمادی قهرمان کارگران کشور می باشد. ضمنا" ایشان به عنوان دومین پهلوان بی وزن بعد از باقر ختایی است که توانست با وزن کمتر از ۷۰ کیلوگرم مقام پهلوانی بی وزن آذربایجان را نصیب خود سازد.
▪ احمد موتاب
یکی از بهترین کشتی گیران آذربایجان در اوایل انقلاب اسلامی می باشد که در سال ۱۳۳۹ در شهر تبریز متولد شد. ایشان از شاگردان خوب و به نام پهلوان رحیم پشم فروش می باشد که در وزن ۶۸ کیلوگرم مقام نخست کشور را در رده جوانان نصیب خود کرده و علاوه بر آن چندین سال پی در پی قهرمانی مسابقات سراسری بسیج کشور را به خود اختصاص داده است و چندین سال نیز در وزن ۶۸ کیلوگرم قهرمان آموزشگاههای کشور انتخاب می شود. ولی بنا به دلایلی که مستحق حضور در میادین بین المللی بود باز می ماند.۱۲
▪ ایوب بنی نصرت : (اولین پهلوان کشور از آذربایجان)
پهلوان بنی نصرت در سال ۱۳۴۷ در تبریز به دنیا آمد وی از سال ۱۳۶۰ با رهنمودهای دو برادر بزرگتر از خود (جواد و داود) به کشتی روی آورد ولی تمرینات را به صورت جدی از سال ۶۳ شروع کرد که حاصل آن قهرمانی وزن ۶۸ کیلوگرم در دو سال پی در پی آموزشگاه کشور می باشد.بنی نصرت در سال ۱۳۶۹ به عضویت تیم ملی درآمد و در همان سال در بازی های آسیای پکن به مقام سوم دست یافت و دوباره در جام بین المللی دانکلف کانادا این مقام را تکرار نمود. وی همچنین در سال ۷۰ در مسابقات قهرمانی ارتش به مقام نخست وزن ۹۰ کیلو دست یافت.
بنی نصرت علاوه بر اینکه قبل از سال های ۷۰ و ۷۱ در مسابقات پهلوانی کشور چندین بار به مقام قهرمانی این وزن رسید ولی درخشش تاریخی بنی نصرت مربوط به سال ۷۱ در مسابقات پهلوانی کشور در شیراز بود که توانست با کمتر از ۱۰۰ کیلو در بی وزن با غلبه بر منصور عابدیان به عنوان پهلوان کشور انتخاب شود و همچنین در همین سال در جام شادروان تختی در وزن ۱۰۰ کیلوگرم به عنوان ستاره مسابقات شناخته شود پهلوان بنی نصرت با توجه به اینکه در اوایل سال ۷۲ جهت شرکت در مسابقات آسیایی در وزن ۱۰۰ کیلوگرم انتخاب گردیده بود ولی طبق صلاح دید مربیان کشتی و عدم وجود کشتی گیر توانمند در ۱۳۰ کیلوگرم موجب شد تا پهلوان نامی ایران با وجود کمتر از ۱۰۰ کیلوگرم وزن، در مسابقات قهرمانی آسیا (۱۹۹۳)در وزن ۱۳۰ کیلوگرم با پیروزی بر حریف قدرتمند(نایب قهرمان جهان)به عنوان قهرمان وزن ۱۳۰ کیلوگرم آسیا برگزیده شود.
بنی نصرت با جدیت و پشتکار بیشتر در سال۷۲ در مسابقات پهلوانی کشور۱۳دربی وزن با غلبه بر حریفان قدر خود که اکثرا" با ضربه فنی شکست را از بنی نصرت پذیرفته بودند مقام پهلوانی کشور را تکرار نمود که این در نوع خود کم سابقه است. لازم به ذکر است که اولین مربی بنی نصرت شادروان رحیم پشم فروش است و اکنون زیر نظر پرویز مسگری به تمرینات خود ادامه می دهند.
▪ داود بنی نصرت
در سال ۱۳۴۱ در تبریز متولد شد و از سال ۵۹ تحت نظر پرویز مسگری و شادروان رحیم پشم فروش تمرینات خود را آغاز نمود. داود بنی نصرت به مدت ۶ سال در تیم ملی کشتی گرفت ولی بهترین درخشش ایشان مربوط به مسابقات قهرمانی کارگران در ایتالیا در سال ۹۰ میلادی و مقام قهرمانی در وزن ۸۲ کیلوگرم جام قاعدالعظم پاکستان و همچنین دو سال مداوم (۷۰ – ۶۹) پهلوان وزن ۸۲ کیلوگرم می باشد.
▪ اصغر رشتبری (قهرمان ارتش های جهان)
رشتبری یکی از افتخار آفرینان خطه آذربایجان است که در سال ۱۳۴۷ در محله امیرخیز تبریز متولد شد. ورزش را از سن ۱۲ سالگی شروع و کشتی را زیر نظر آقای حسین بابازاده آغاز کرد.
ـ افتخاراتی که رشتبی تا کنون کسب نموده عبارتند از :
۱) ۵ سال مدام قهرمان کشتی آزاد و فرنگی آموزشگاه های استان .
۲) نفر اول کشتی فرنگی جوانان کشور (امید) در سال ۱۳۶۶ و عضو تیم ملی جوانان ایران
۳) سه با نایب قهرمان ایران و انتخاب برای تیم ملی کشتی فرنگی ایران در سال های ۶۶ – ۶۹ - ۷۲
۴) نفر سوم مسابقات انتخابی کشتی فرنگی تیم ملی ایران در سال ۱۳۷۰
۵) قهرمان کشتی فرنگی ارتش های جهان در وزن ۹۰ کیلوگرم در سال ۱۹۹۳ (۱۳۷۲ شمسی)
کشتی فینال با کشتی گیر ترکیه بود که حریف ترکیه ای به نام (اورگان اوجی) نایب قهرمان کشتی فرنگی جوانان جهان در سال ۱۹۹۱ که رشتبری با نتیجه ۵ بر ۳ حریف قدرتمند خود را شکست داد.
ـ رشتبری علاوه بر کشتی در زمینه های مختلف ورشی و غیر ورزشی فعالیت نموده که به طور خلاصه به چکیده آنها اشاره می شود.
۱) نفر اول جودو جوانان کشور در سال ۱۳۶۷ و عضو تیم ملی جوانان ایران
۲) نفر اول جودو بزرگسالان کشور در سال ۱۳۶۸ و عضو تیم ملی در بازی های آسیای پکن.
۳) عضو تیم ملی آشی ها را کاراته ایران .
سازمان بین المللی آشی هارا کاراته ژاپن موسوم به "هونبو".
۴) از بنیانگزاران انجمن هیپنوتیزم جوانان تبریز.
۵) اصغر رشتبری علاوه بر اینکه افتخارات زیادی را برای این خطه کسب نموده در حال حاضر به عنوان استاد هنرهای رزمی آشی هارا کاراته با درجه "دان۳" مشغول به تدریس این رشته می باشد.

ایوب نیکنام لاله ، فریبرز ذوقی
یادداشت ها
۱ – تاریخچه ورزش ص ۱۰۴ ، هوشنگ فتحی
۲ – در اینجا از آقایان : علی رضا خلیلی خسروشاهی (دبیر هیئت کشتی) و پرویز مسگری (مربی کشتی تبریز)، حاج احمد سلیمانزاده (رئیس هیئت کشتی) و حاج غلامحسین گوگانی(پیشکسوت کشتی باستانی) و برادران سفیدی (مدیریت باشگاه گیو) و از آقای شهریار فخیمی که در تهیه این مجموعه متحمل زحمت شده اند متشکر و سپاسگزاریم.
۳ – تاریخ و فرهنگ زورخانه – غلامرضا انصاف پور
۴ – به سبب اینکه عباداله متولد سراب و بزرگ شده تبریز بود به نام پهلوان عباداله سرابی تبریزی معروفیت داشت.
۵ – بعضی از پیشکسوتان بروایت اجدادشان زمان حیات این پهلوان را به دوره ناصرالدین شاه قاجار نسبت می دهند.
۶ – روایت است که پهلوان مورد نظر در کودکی پدرش را از دست داده بود لذا در محله ای که در تبریز می زیست بچه های کوچک همیشه او را اذیت می کردند و به همین خاطر روزی به مسجد محل رفته و آنقدر می گرید تا به خواست خودش که همانا "قدرت مبارزه" بود می رسد و هنگامی که از مسجد بیرون می آید بر تمام بچه ها فائق می شود.
۷ – پهلوان میره ای پسر حاج سید محمود و بانو گوهر از نوادگان کریم خان زند می باشد که ۷۳ سال پیش در میدان "میر" قم به دنیا آمده است و هم اکنون از پیشکسوتان کشتی به شمار می رود.
۸ – به نقل از کیهان ورزشی ویژه نوروز سال ۱۳۷۰ – شماره ۱۹۳۳
۹ – پهلوان معروف ایران " حسن میره ای" در اولین مسابقات کشتی قهرمانی کشور، حریفان قدر شرکت کننده را بدین شرح یاد می کند :
احمد طاهری، اکبر آخوندزاده و محمدیان از مشهد، حسین عمواغلی، همای سعادت، ابراهیم رهی و حکیم زاده از آذربایجان، قمشه ای از اصفهان و لاجوردی از قم .
۱۰ – پهلوان پنبه چی با وجود بیش از ۶۰ سال سن هنوز هم یکه تاز ورزش باستانی است و این موضوع مربوط به خاطره مؤلف است که در پاییز سال ۷۱ در زورخانه گیو در حضور ورزشکاران به قدری شنو رفت و میل بازی کرد که حتی جوانان به علت خستگی از ادامه ورزش باز ماندند ولی ایشان به ورزش خود ادامه می داد، و یا اینکه در مراسم غدیر خم سال ۷۴ بنا به دعوت مدیریت تربیت بدنی دانشگاه تبریز با میل هایی که از استان کرمانشاهان آورده بودند و اندازه این میل ها به قدری بزرگ بود که پهلوان پنبه چی با چرخاندن میل چشم همه میهمانان و حاضرین در جایگاه ورزشی را به حیرت درآورده بود و به قول خودش "هرزاد قوجالار – غیرت قوجالماز"
۱۱ – مجله کیهان ورزشی – ۱۸ فروردین – سال ۱۳۳۵
۱۲ – یکی از دلایل اصلی کناره گیری موتاب از کشتی این بود که ایشان در سال ۶۳ در جنگ ایران و عراق از ناحیه پا به شدت مجروح می گردد، طوری که پزشکان قطع پای ایشان را به مداوایش ترجیح می دهند ولی لطف خداوند شامل حال ایشان گشته به طوری که بعد از مجروحیت شدید، چندین سال قهرمان دانشجویان دانشگاه های ایران در وزن های ۸۰ و ۹۰ و ۱۰۰ را به خود اختصاص داده بود و اکنون به عنوان مربی کشتی در دانشگاه تبریز همچنین در پست مسئول تربیت بدنی دانشگاه تبریز در خدمت به جامعه ورزش انجام وظیفه می نماید.
۱۳ – این مسابقه در شهر تبریز برگزار گردید که پهلوان بنی نصرت در ردیف نخست و فرهاد نجفی با قبول شکست ضربه فنی، به عنوان نایب قهرمان و میران پهلوان تهران به عنوان نفر سوم برگزیده شدند.