صداهایی برای دیده شدن

● درباره گویندگی بازیگران مطرح سینما به جای شخصیت های انیمیشن
اگر بخواهیم پویانمایی صنعتی (صنعتی به این معنا كه تماشاگر به خاطر آن به سالن سینما برود، پول بلیت بدهد و فیلم را ببیند و از دیگر سو تهیه كننده حرفه ای انیمیشن هم برای این مخاطب فیلم بسازد بی آنكه ضرر كند) را دركنار پویانمایی هنری و جشنواره پسند داشته باشیم راهی بجز تولید انیمیشن های بلند وجودندارد. تولید انیمیشن بلند هم به جذب سرمایه، پول و مقدار زیادی خلاقیت و جذابیت نیاز دارد. یكی از راههای پیش رو برای جذب مخاطب استفاده از صدای هنرپیشه های معروف سینما است كه همه آنها را می شناسند. تجربه ای كه سینمای انیمیشن ما به شدت از نبود آن رنج می برد.این روزها نیز وقتی می شنویم كه یك نفر به جای همه شخصیت ها حرف می زند كمبود بیشتر خودنمایی می كند.
این مطلب به برخی سودمندی ها و آفت های استفاده از هنرپیشگان حرفه ای در سینمای انیمیشن می پردازد. هرچند سینمای انیمیشن ایران باید در وهله اول به این سؤال ها پاسخ بدهد: آیا هنرپیشه های ما حاضر به انجام چنین كاری هستند؟
آیا سرمایه گذار حاضر است بودجه فیلمش را به چنین اموری تخصیص دهد؟ آیا ما گوینده حرفه ای انیمیشن داریم؟ آیا اساساً می خواهیم فیلم بلند تولیدكنیم؟ شاید طرح چنین بحث هایی كمی زود باشد. اما به هرحال باید از جایی شروع كرد. وقتی یك هنرپیشه برای دكلمه شعر از خود اشتیاق نشان می دهد شاید بتواند برای كاری به مراتب هنری تر و البته دشوارتر مثل گویندگی انیمیشن هم خطر كند. به هرحال باید برای آموزش چنین افرادی برنامه ریزی كرد. بهترین فرصت هم پیش روست: جشنواره فیلم انیمیشن تهران.
یكی از گرایش های جدید صنعت پویانمایی استفاده از صدای هنرپیشه های معروف به جای شخصیت های كارتونی است: از رابین ویلیامز در علاالدین گرفته تا تام هنكس در «قصه اسباب بازی»، دیو فلوی در «زندگی باگ»، ادی مورفی در «مولان» و حتی وودی آلن در «انتز». فیلم های انیمیشن هم در سال های اخیر پرستاره شده اند.
این شیوه حتی در تلویزیون نیز باب شده است، جایی كه ستاره های فیلم های بلند در نقش های اصلی كارتون های انیمیشن حرف می زنند. ادی مورفی چند وقت دیگر در كارتون پی.جی.اس خواهد درخشید، دیوید اسپد در سری جدید كارتون «سامی» حضور خواهدداشت. این مسأله تا جایی پیش رفته است كه یكی از صدا پیشه های كارتون های آمریكایی می گفت: اگر می خواستند انیمیشن های دوران كودكی من را حالا برای نخستین بار بسازند جوپشی حتماً به جای باگزبانی، دان اكروید به جای یوگی خرسه و ووپی گلدبرگ به جای گربه ملوس حرف می زد.
به همان سرعت كه تولید انیمیشن های بلند افزایش یافت، ستاره های سینما جای صداپیشه های پیشین انیمیشن را گرفتند. درحالی كه استفاده از ستاره های سینما به جای صداپیشگان كهنه كار انیمیشن اندكی غیرمنصفانه به نظر می رسد اما باتوجه به بازار رقابت فشرده امروز فلسفه این كار كاملاً قابل درك است؛ چون هركسی می خواهد انبوه تماشاگران را به سوی خود بكشاند. اكنون زمان تغییر است چون صداپیشگان دنیای انیمیشن همه را ناامید كرده اند، مدیران برنامه ستاره های سینما با شك و بیم به پیشنهادهای فیلم های انیمیشن نگاه می كنند و تولیدكنندگان انیمیشن احساس پشیمانی می كنند.
اما با این حال همه به مشكلات پیش روی تولید انیمیشن آگاهند. بیایید با هم زوایای پنهان مشكلات جدید را با هم ارزیابی كنیم.فرد سیبرت تولیدكننده انیمیشن توضیح می دهد: كمپانی دیزنی شیوه جدید استفاده از هنرپیشگان معروف را در پروژه های مختلفی به كار بسته است، دلیلش هم واضح است چون شخصیت های كارتونی نمی توانند به برنامه های آخر شب تلویزیون بروند و برای فیلم تبلیغ كنند اما هنرپیشه ها می توانند.
باب بگرن صداپیشه مسأله را این گونه مطرح می كند: «اگر تنها به تاریخ كمپانی دیزنی نگاه كنید خواهید دید كه این كمپانی همیشه از آدم های مشهور در فیلم هایش استفاده كرده است، حتی از ستاره های رادیو، اما با این شرط كه صدایشان برای همه شناخته شده باشد. بنابراین این مسأله چندان هم جدید نیست. فكر می كنم این مسأله به این دلیل تازه و جدید به نظر می رسد كه حجم تولید انیمیشن بالا رفته است. در هیچ دوره ای از صنعت نمایش آمریكا این میزان انیمیشن تولید نشده است».
درحالی كه دیزنی درگذشته گاه و بی گاه از صدای آدم های معروف در آثارش استفاده می كرد (مثلاً فیل هریس در كتاب جنگل، باب نیوهارت در Rescuers) اما امروزه تمام صداهای فیلم، صدای هنرپیشگان مشهور سینما است و صداپیشگان قدیمی فقط می توانند برای تصاحب نقش های فرعی و یا صدای زمینه مبارزه كنند.حتی در تلویزیون نیز چنین است. به عنوان مثال برای فیلم «هركول» محصول كمپانی دیزنی لشكری از ستارگان هالیوود دور هم جمع شده اند.
اما هنوز انیمیشن تلویزیونی سیمپسون ها نخستین مجموعه انیمیشن است كه در دهه ۹۰ پای آدم های معروف را به تلویزیون بازكرد.
«یكی دو دهه پیش اگر هنرپیشه ای در اثری كه مقابل دوربین انجام نمی شد، كارمی كرد متهم به این می شد كه فقط برای پول این كار را انجام داده و یا چون دیگر پیشنهاد بازی در سینما ندارد در چنین پروژه هایی حاضر می شود» اینها را مارك اوانیر نویسنده و كارگردان صدای انیمیشن می گوید.به عنوان مثال وقتی كه دان ناتز - برنده چهار جایزه امی در چهارسال متفاوت - در كارتون اسكوبی دوو حاضر شد، عملش بیشتر به راهی برای گذران زندگی تعبیر شد.
پیش ترها هنرپیشه ها می ترسیدند كه پس از حضور در چنین پروژه هایی درباره آنها گفته شود فلانی به آخر خط رسیده اما وقتی شما همكاری مثل الیزابت تیلور دارید كه در برنامه سیمپسون ها حاضر می شود و نام های بزرگ هالیوود كه دركارهای دیزنی همكاری می كنند دیگر كسی جرأت گفتن چنین جملاتی را ندارد.
كوری برتن یكی از كسانی كه سال هاست در زمینه صداپیشگی فعالیت می كند، می گوید: اتفاقاً من با حضور هنرپیشه ها در انیمیشن ها كاملاً موافقم. آنها می توانند صدایشان را به دنیای كارتون ها عرضه كنند و به این شكل ما با تنوع صدا مواجه خواهیم بود. آنها حتی می توانند شخصیت های ثابت شده خود را در سینما به انیمیشن ها بیاورند و مخاطب بیشتری جذب كنند. اما نكته غم انگیزی كه می تواند اتفاق بیفتد نادیده گرفتن فعالان قدیمی انیمیشن و دیگر گوینده هاست. هنرپیشه های سینما با این كه مخاطب بیشتری برای انیمیشن جذب می كنند و حتی با صدایشان شخصیتی انیمیشنی را ازپیش معرفی می كنند آیا به بهتر شدن صدای یك فیلم كارتونی هم كمك می كنند؟
یك طراح صدا می گوید اگر بخواهیم به فیلم كمك كنیم باید بیشتر فكر كنیم. كیفیت یك اثر نباید قربانی معروفیت هنرپیشه ها بشود؛ من فكر نمی كنم الزاماً هر هنرپیشه معروفی صداپیشه خوبی هم باشد. اصولاً بعضی از هنرپیشه ها توانایی شركت در چنین پروژه هایی را ندارند، شاید تنها با حضورشان وجهی غیرمعمول و ویژه به فیلم ببخشند كه به معنای بهتر بودن نیست؛ اما گویا بسیاری از كمپانی های انیمیشن فكر می كنند آنها صداپیشگان خوبی هستند.
دان پیتز مسئول انتخاب یكی از كمپانی ها كه تاكنون چندگروه صداپیشه شامل هنرپیشه های معروف سینما و گویندگان انیمیشن را رهبری كرده است، براین عقیده است بیشتر باید از صدای گویندگان حرفه ای و كسانی كه تكنیك صدای انیمیشن را می شناسند استفاده شود.
او می گوید: «چنین گویندگانی از پس زمینه ای برخوردارند كه هنرپیشه ها امكان ندارد بتوانند آن را به دست آورند. گوینده حرفه ای می داند چگونه از میكروفن و صدایش برای لحظات خاص استفاده كند.»
اما گویا مشكل اصلی از جایی دیگر ناشی می شود: تهیه كننده ها به دنبال چیز دیگری در صدای انیمیشن می گردند. گویندگان حرفه ای انیمیشن كه صداهای تربیت شده ای دارند معمولاً قرائتی فانتزی و كارتونی از فیلم ارائه می دهند. آنها صدایشان را نیز به كارتون تبدیل می كنند اما تهیه كنندگان به دنبال صداهایی می گردند كه ازپیش دارای شخصیت تثبیت شده و شناخته شده باشند، مثل صدای هنرپیشه ها.
بسیاری بر این عقیده هستند كه برای بچه ها (اكثریت مخاطبان انیمیشن كودكان فرض می شوند) فرقی نمی كند كه صدای یك شخصیت متعلق به یك هنرپیشه معروف و شناخته شده باشد و یا نه.
یكی از گویندگان حرفه ای كارتون می گوید صدای هنرپیشه ها بیشتر برای جذب مخاطب بزرگسال به كار گرفته می شود و اصلاً كودكان مدنظر قرارنمی گیرند. هیچ كودكی هنگام تماشای یك انیمیشن ناگهان ازجانمی پرد و بگوید: هی پسر؛ این صدای دنی دوویتو یا ول كیلمر است كه به جای این شخصیت حرف می زند.
اما به هرحال برخی از پرفروش ترین فیلم های دهه ۹۰ انیمیشن ها بودند و این ثابت می كند بزرگترها هم مثل بچه ها در برخی اوقات برای دیدن كارتون به سینما می روند. شاید تماشاگران بزرگسال به خود بگویند: بروم فیلم كارتونی ول كیلمر را ببینم و تهیه كننده دقیقاً به خاطر همین حرف از ول كیلمر استفاده می كند.
طرفداران انیمیشن هنوز بر این عقیده هستند كه همه چیز به چگونگی استفاده از صدا بستگی دارد. بعضی از هنرپیشه ها انیمیشن را با فیلم اشتباه می گیرند و برخی هم انیمیشن را دست كم می گیرند. اما اگر هنرپیشه ای بتواند بهترین احساس ها را از طریق شخصیت انیمیشنی منتقل كند كارش را به درستی انجام داده است.
اما به هرحال مسأله سرمایه نیز باید موردتوجه قراربگیرد. هنری كوردن، كسی كه بیش از ربع قرن در كارتون «عصرحجر» [كارتونی كه در ایران نیز پخش می شد و طرفداران بسیاری داشت] به جای فرد فلینستون حرف زد، می گوید: «مطمئن هستم اگر بخواهند امروز این مجموعه را تولیدكنند از یك شخصیت معروف هالیوود برای انجام این كار استفاده می كنند چون قطعاً فروش بیشتری خواهدداشت. از این كارشان متنفرم ولی خوب، دركشان می كنم.»

ترجمه: كاوه جلالی

منبع : روزنامه ایران