دوپینگ

طبق تعریف کمیسیون پزشکی کمیته بین‌المللی المپیک، دوپینگ عبارت است از: تجویز یا مصرف یک ماده خارجی یا ماده درون‌زای بدن، با مقادیر غیر عادی و یا راه استعمال غیر طبیعی توسط شخص سالم با هدف افزایش کارائی ورزشی. از سوی دیگر، در سال‌های اخیر پدیده‌ای بنام ”پارا دوپینگ“ نیز پا به عرصه وجود نهاده است که عبارت است از: دادن دارو به یک ورزشکار توسط حریف جهت کاهش کراائی وی و یا بدنام کردن او.
دوپینگ به‌معنای استفادهاز مواد متعلق به گروه داروهای ممنوع، محدود شده و یا استفاده از روش‌های گوناگون غیر مجازی می‌باشد به قول خوان آنتونیو سامارانش، رئیس کمیته بین‌المللی المپیک، دوپینگ نوعی تقلب است که از جنبه‌های مختلف منجر به انحطاط و مرگ می‌شود.
● ۳ اصل مبارزه با دوپینگ:
▪احترام به اخلاق پزشکی و ورزشی
▪ محافظت از سلامت ورزشکاران
▪ فراهم آوردن محیطی برابر برای تمامی ورزشکاران
● داروهای دوپینگی
این داروها معمولاً در پنچ گروه داروئی طبقه‌بندی می‌شوند:
الف) داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی:
این داروها جهت افزایش هوشیاری، رفع خستگی، کاهش اشتها، درمان برخی اختلالات خواب آلودگی و نیز در افزایش فعالیت کودکان به‌کار می‌روند. داروهائی از این دسته که در ورزش مورد استفاده نابه‌جا قرار می‌گیرند شامل کوکائین، آمفتامین، کافئین و پروپانول آمین‌ هستند.
فتیل پروپانوئل آمین، محرک سیستم عصبی مرکزی است که در فرمول‌های ضد سرماخوردگی جهت رفع احتقان و آبریزش دستگاه تنفسی فوقانی استفاده می‌شود. این دارو به‌دلیل بروز اثرات سمی در مقادیر مصرف بالا کمتر توسط ورزشکاران استفاده شده است. از عوارض جانبی این دارو می‌توان به افزایش فشار خون، حملات صرعی، آریتمی قلبی و حتی افزایش احتمال سکته قلبی اشاره کرد.
ب) داروهای مخدر:
از این داروها می‌توان هروئین، مورفین، متادون و... را نام برد.
ج) استروئیدهای آنابولیک:
استروئیدهای آنابولیزان، مشتقات هورمون‌های مردانه یا تستسترون می‌باشند که در مقایسه با خود تستسترون (هورمون مردساز) دارای اثرات آنابولیک بیشتر و اثرات مردانه (آندروژنیک) کمتر هستند. داروهائی نظیر ناندرولون، تستسترون، اکسی متولون، استانوزولول و... در این گروه جای می‌گیرند.
د) داروهای ادرارآور:
این داروها شامل دسته گسترده‌ای از ترکیبات شیمیائی با اثر مشترک افزایش میزان دفع ادرار می‌باشند. مصرف نابه‌جای داروهای مدر در ورزش بدلیل اثر کاهش وزن ناشی از آنهاست که در رشته‌هائی نظیر کشتی، وزنه‌برداری، بوکس، ورزش‌های رزمی و قایقرانی مطلوب است. به‌علاوه این داروها برای رقیق کردن ادرار و فرار از نتیجه آزمایشات مثبت سایر داروهای مورد استفاده در دوپینگ به‌کار می‌روند. از عوارض ناخواسته این داروها، به هم خوردن تعادل آب و الکترولیت‌های بدن (که برای حفظ حیات بسیار ضروری است) و مخاطرات قلبی عروقی، عصبی و متابولیک ناشی از آن قابل ذکراست.
در این گروه می‌توان از فوروزماید، تیازید، اسپیرونالاکتون و... نام برد.
هـ) هورمون‌های پپتیدی و گلیکوپروتئینی: داروهائی مثل هورمون رشد، اریتروپویتین و... در این دسته جای می‌گیرند.
با این حال، برخی از داروها نیز موجودند که مصرف آنها تا حد خاصی بالامانع است ولی استفاده بیش از حد مجاز آنها دوپینگ تلقی می‌شود. از این میان می‌توان از الکل، ماری جوآنا (حشیش)، داروهای بی‌حس کننده موضعی، کورتیکواستروئیدها و بتابلوکرها نام برد.
● دوپینگ با داروهای معمولی:
بسیاری از داروها و فراورده‌های ساده‌ای که حتی نیاز به نسخه پزشک ندارند (نظیر داروهای ضدسرفه، ضد سرماخوردگی و...) ممکن است حاوی موادی باشد که تست دوپینگ را مثبت نماید. به‌همین جهت قبل از مصرف هر گونه دارو توسط ورزشکار باید با پزشک مشورت شود.
● دوپینگ خونی:
تزریق خون به یک فرد با سطح طبیعی گلبول قرمز در جهت افزایش هموگلوبین را دوپینگ خونی می‌گویند. هدف از این کار، افزایشتوانائی حمل اکسیژن در خون و بنابراین افزایش قدرت استقامتی آن شخص می‌شود.
انتقال خون می‌تواند از یک دهنده با گروه خونی مشابه و سازگار (انتقال همسان) انجام شود و یا تزریق مجدد خون فرد به خودش بعد از یک دوره ذخیره صورت گیرد (انتقال از خود)، بدین ترتیب افزایش ناگهانی توده گلبول‌های قرمز با انتقال گلبول‌ها به فرد موجب افزایش توان هوازی حداکثر و آمادگی جسمانی هوازی می‌گردد. با توجه به اینکه دوپینگ خونی مقاومت را افزایش می‌دهد استفاده از آن در ورزش‌های استقامتی مثل اسکی، دو ماراتن و دوچرخه‌سواری گزارش شده است.
● دوپینگ با چای و قهوه و کوکاکولا:
کافئین یک ماده داروئی فعال است که در نوشیدنی‌های مرسوم نظیر چای، قهوه و کوکاکولا وجود دارد. میزان آن بسته به نوع نوشیدنی و نحوه تهیه آن متغیر است. براساس یک پژوهش، مصرف حدود ۱۰۰۰ میلی‌گرم کافئین می‌تواند سطح آنرا در ادارار به حد غیر مجاز برساند. غلظت متوسط کافئین در چای و قهوه به ترتیب ۸۰ ـ ۵۰ و ۱۵۰ ـ ۸۰ میلی‌گرم می‌باشد.
بنابراین می‌توان دریافت که با مصرف مفرط و بیش از اندازه این نوشیدنی‌ها ممکن است تست دوپینگ مثبت شود، هرچند که در حالت طبیعی این میزان مصرف نمی‌گردد. علاوه بر آن کافئین یکی از محتویات برخی از داروها نظیر داروها سرماخوردگی و میگرن است که البته میزان آن در هر دوز کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم می‌باشد. کافئین دارای یک اثر تحریک مرکزی مشابه با آمفتامین است که خستگی را تقلیل داده و تمرکز و هوشیاری را افزایش می‌دهد ولی دوزهای بالای آن می‌تواند باعث لرزش اندام‌ها، اضطراب، بی‌خوابی و حالت عصبانیت شود.

منبع : سایر منابع