|
او ادعاى خدائى مى‌کند، تو به پيغمبرى قبولش ندارى؟
|
|
|
درويشى هو حق‌کنان به درِ خانهٔ توانگرى رفت و از او تقاضاى کمک کرد. مرد ثروتمند گفت: 'نام پيغمبران را يک يک برشمار در مقابل هر اسم که بگوئى يک دينار به تو خواهم بخشيد' . درويش آنچه از نام پيغمبران مى‌دانست بر زبان جارى ساخت و در پايان نام فرعون را هم بر آنها افزود. مرد توانگر از شنيدن نام فرعون خنده‌اش گرفت و گفت: 'جناب درويش، حواست کجاست فرعون که پيغمبر نبود.' درويش جواب داد: 'خدا پدرت را بيامرزد. او ادعاى خدائى مى‌کرد، تو به پيغمبرى قبولش ندارى؟'
|
|
او چيزى گفت ما را خوش آمد. ما نيز چيزى نوشتيم تا او را خوش آيد!
|
|
|
شاعرى چند بيت شعر در مدح يکى از لئيمان سرود. مرد لئيم نيز خطى نوشت که در سرِ خرمن مقدارى گندم به رسم صله و اِنعام به وى دهند. چون هنگام جمع‌آورى گندم فرا رسيد شاعر دست‌خط آن مرد لئيم را نزد مباشر وى برد و انعام خود را طلب کرد. مباشر که بر درجهٔ خسّت ارباب خويش آگاهى کامل داشت نزد وى رفت و از او مجدداً کسب تکليف نمود. مرد لئيم گفت: حواله را باطل گير، در آن وقت که اين حواله را نوشتم شاعر چيزى گفت ما را خوش آمد ما نيز چيزى نوشتيم تا او را خوش آيد!
|
|
|
نظير: به شعر اندرت مردم خواندم اى خر
|
که تا کارم ز تو گيرد فروغى
|
|
|
- خطى ما را هم تو دادى شايد
|
دروغى را چه آيد جز دروغى (سنائى)
|
|
او را چه زنى که روزگارش زده است٭
|
|
|
نظير:
|
|
|
سر کچل شکستن کارى ندارد
|
|
|
- زده را توان زد
|
|
|
- انگشت بريده را نمک نمى‌زنند
|
|
|
- مردى نبوَد فتاده را پاى زدن (پورياى ولى)
|
|
|
- گر دست فتاده را بگيرى مردى
|
|
|
- مروت نباشد برافتاده زور (سعدى)
|
|
|
|
٭ آزار دل عاشق مسکين چه کنى
|
............................ (...؟)
|
|
اوستاى پنبه‌زن، هر چه ديدى دَم مزن
|
|
|
رک: شتر ديدى نديدي!
|
|
او سخن از آسمان مى‌گويد و ما از زمين٭
|
|
|
رک: من از آسمان مى‌گويم تو از ريسمان جوابم مى‌دهى؟
|
|
|
|
٭ ما بدين‌دون همّتى چون با مسيحا دم زنيم
|
...................(سليم تهرانى)
|
|
او عربى من عجمى
|
|
|
رک: او قرشى، من حبشي!
|
|
او قرشى، من حبشي!
|
|
|
نظير:
|
|
|
او عربى، من عجمى
|
|
|
- يارم همدانّى (همه دانّى) و خودمهيچى ندانى
|
يا رب چه کند هيچ ندان يا همدانى(= همه دانى)!
|
|
اول آخور بيند بعد گاو را بدزد
|
|
|
نظير:
|
|
|
اول چاه بکن بعد منار بدزد
|
|
|
- گاو نخريده آخور مى‌بندد
|
|
|
- عروسى نکرده بچه در گهواره مى‌خواباند
|
|
|
- اول کاسه، بعد اشکنه
|
|
اولاد بادام است، اولادِ اولاد مغز بادام!
|
|
اولاد پيدا مى‌شود اما پدر و مادر پيدا نمى‌شود
|
|
|
نظير: پدر و مادر ميوهٔ نايابند
|
|
اولاد حلال‌زاده به دائى‌اش مى‌رود
|
|
|
رک: فرزند حلال‌زاده به خالويش مى‌رود
|
|
اولاد حلال‌زاده را آدم بايد خودش پس بيندازد
|
|
|
رک: فقير و فقرا خودشان کارهاى خودشان را انجام مى‌دهند
|
|
اولاد خوب اجاق روشن‌کنِ خانه و خانواده است
|
|
|
نظير: فرزند صالح گلى است از گل‌هاى بهشت (رسول اکرم ص)
|
|
اولاد يکى‌اش کم است، دو تا زياد
|
|
اول استشاره و آنگه استخاره
|
|
|
رک: مشورت ادراک و هشيارى دهد
|
|
اول انديشه وانگهى گفتار٭
|
|
|
نظير:
|
|
|
مزن بى‌تأمل به گفتار دم (سعدى)
|
|
|
- نخست انديشه کن و آنگاه گفتار (سعدى)
|
|
|
- حرف را بايد هفت بار در دهان چرخاند
|
|
|
- حرف را بايد هفت دفعه قورت داد
|
|
|
- آدم بايد شتر گلو باشد
|
|
|
- بينديش و آنگه برآور نفس (سعدى)
|
|
|
- انديشه کردن که چه گويم بِهْ از پشيمانى که چرا گفتم (سعدى)
|
|
|
- نبايد سخن گفت ناساخته
|
|
|
|
٭ .............................
|
پناى بست آمده است و پس ديوار (سعدى)
|
|
|
|
عطار نيز در بيان اين معنى چنين سروده است:
|
|
|
|
هر که بى‌انديشه گفتارش بوَد
|
پس ندامت‌هاى بسيارش بوَد
|
|
|
|
تا نگفتى مى‌توانى گفتنش
|
چون بگفتى کى توان بنهفتش (عطّار، پندنامه)
|
|
اول بچش بعد بگو بى‌نمک است
|
|
|
نظير:
|
|
|
نکشيده، ده من کم؟
|
|
|
- خواب نديده را پيش‌پيش تعبير نکن
|
|
اول برادريت را ثابت کن بعد ادعاى ميراث کن! ٭
|
|
|
|
٭ تمثل:
|
|
|
|
|
بکن ثابت برادر بودنت را
|
پس آنگه دعوى ميراث بنماى (اخگر)
|
|
اول بسم‌الله و غلط؟
|
|
|
نظير:
|
|
|
اول پياله و بد مستى؟ اول پياله و درد؟
|
|
|
- منزل اول و گدائى؟
|
|
|
- اول بقّالى و ماست ترش‌فروشى؟
|
|
اولِ بقّالى و ماست ترش‌فرشى؟
|
|
|
رک: اول بسم‌الله و غلط؟
|
|
اول پادارها را مى‌خورم، بى‌پاها سرجايش است (عامیانه).
|
|
|
رک: اگر زاقّى کنى، زيقّى کنى، مى‌خورمت!
|
|
اول پند و آنگه بند
|
|
|
رک: از بند گيرد آدمى پند
|
|
اول پياله و بدمستى؟
|
|
|
رک: اول بسم‌الله و غلط؟
|
|
اول پياله و دُرد؟
|
|
|
رک: اول بسم‌الله و غلط؟
|
|
اول تو چنان بُدى که کس چون نبود
|
آخر تو چنان شدى که کس چون تو مباد!
|
|
اول جاى پايت را محکم کن بعد قدم بردار ٭
|
|
|
پيش‌بينى و احتياط در کارها شرط عقل است
|
|
|
نظير:
|
|
|
بنگر جا را، بگذار پا را
|
|
|
- اول عمق آب را بپرس بعد تويش شنا کن
|
|
|
- آب نديده موزه مکش
|
|
|
- تا نکنى جاى قدم استوار
|
پاى مَنِه در طلب هيچ‌کار (نظامى)
|
|
|
|
٭ سعدى گفته است:
|
|
|
|
هر که را چشم مصلحت‌بين است
|
ننهد پاى تا نبيند جاي
|
|
اولِ جنگ است بسم‌الله‌الرحمن‌الرحيم!٭
|
|
|
|
٭ اقتباس از شبيه مسلم‌بن‌عقيل و طفلان مسلم:
|
|
|
|
اول جنگ است بسم‌الله‌الرحمن رحيم
|
بس دلم تنگ است بسم‌الله رحمن رحيم
|
|
اول جو، بعد يورتمه و دو!
|
|
|
رک: 'نان بده، فرمان بده' و 'اول طعام، و آنگه کلام'
|
|
اول چاه بکَن بعد منار بدزد
|
|
|
نظير:
|
|
|
چاه نکنده منار مدزد
|
|
|
- کسى‌که منار مى‌دزدد اول چاهش را مى‌کند
|
|
|
- هر که مناره دزدد بايد چاه مهيا دارد
|
|
|
- اول آخور بيند بعد گاو را بدزد
|
|
|
- چاه بَر کن پس بدزد چنار (حکيم سورى)
|
|
اول خويش سپس درويش
|
|
|
رک: چراغى که به خانه رواست به مسجد حرام است
|
|
اولِ دشت است، بسم‌الله‌الرحمن‌الرحيم
|
|
|
عبارتى که دکّانداران و سوداگران صبح در نخستين فروش يا معاملهٔ خود پس از گرفتن پول از مشترى بر زبان رانند
|
|
اول رفيق، دوم طريق
|
|
اول سلام، آنگه کلام
|
|
|
رک: اول طعام و آنگه کلام
|
|
اول سلمان شو، بعد مسلمان شو
|
|
|
تنها ادعاى مسلمان بودن کافى نيست، اول صدق نيّت پيدا کن بعد نام 'مسلمان' بر خود بگذار
|
|
اول سياست است که شرطِ رياست است (اديب صابر)
|
|
|
رک: رياست بى‌سياست نتوان کرد
|
|
اولِ شب مى‌کُشد مفلس چراغ خويش را٭
|
|
|
|
٭ زود بِهْ کردم منِ بى‌صبر داغ خويش را
|
................(صادق لاهورى)
|
|
اول طعام و آنگه کلام
|
|
|
نظير:
|
|
|
اول وجود، بعداً سجود
|
|
|
- اول سلام، آنگه کلام
|
|
|
- اول‌ها سلام و اوسط‌ها طعام و آخرها کلام
|
|
|
- اول جو، بعد يورتمه و دو (عامیانه).
|
|
اول عمق آب را بپرس بعد تويش شنا کن
|
|
|
رک: گز نکرده پاره مکن
|
|
اول کاسه، بعد اشکنه
|
|
|
رک: اول آخور ببند بعد گاو بدزد
|
|
اول مرديت بيازماى و آنگه زن کن
|
|
|
رک: مرديت بيازماى و آنگه زن کن
|
|
اول نماز، سپس نياز
|
|
اول و آخر اين کهنه کتاب افتاده است٭
|
|
|
|
٭ ما از آغاز و ز انجام جهان بى‌خبريم
|
..................(کليم کاشانى) |
|
اول و آخر قرآن ز چه با آمد و سين
|
يعنى اندر ره دين راهبرت قرآن بس (سنائى)
|
|
|
نظير: الله و بس، باقى هوس
|
|
اول وجود، بعداً سجود
|
|
|
رک: اول طعام، آنگه کلام
|
|
اول همسايه بعد خانه
|
|
|
نظير:
|
|
|
همسايه را بپرس خانه را بخر
|
|
|
- قيمت خانه به همسايه است
|
|
|
- تا ندانى که کيست همسايه
|
به عمارت تلف مکن مايه (اوحدى)
|
|
او مُرد و رفت به دنياى حق، ما مانده‌ايم در اين دنياى ناحق
|
|
اونى که از مار مهره مى‌گرفت تنبانش آبى بود!
|
|
|
رک: شغالى که مرغ مى‌گيرد بيخ گوشش زرد است
|
|
آه بود کَکَهْ شد (عامیانه).
|
|
|
رک: آش مصطفى بود، آش مصطفى بک شد!
|
|
اهل دنيا همگى چون مگسانِ عسلند
|
|
|
رک: مردم اهل جهان چون مگسان عسلند
|
|
اهل علم سرو کارشان بالا و نعم است نه نان و شکم!
|
|
اهل نگردد به عمامه سفيه
|
خر نشود از جُل ديبا فقيه (اميرخسرو دهلوى)
|
|
اهل همّت را ز ناهمواريِ گردون چه باک؟ (نوائى)
|
