فیلترها یا دروازه‌بانان پیام

مى‌توان گفت قدرت عظيمى در داخل وسيلهٔ ارتباط جمعى نهفته است و منابع معنى موجود در اين وسايل با اهدافى بسيار متنوع و امکاناتى که روزبه‌روز بر آن افزوده مى‌شود در حال توليد پيام هستند. دروازه‌بانان آشکار و پنهانى در انتخاب پيام، حذف پيام، تغيير شکل پيام دست دارند. مثلاً هرکدام از دست‌اندرکاران توليد پيام‌هاى خبرى وسايل ارتباط جمعى مى‌توانند نقش يک فيلتر را در تبديل يک واقعيت به اطلاعات ايفاء کنند. اين اطلاعات که محتواء پيام‌هاى خبرى اين وسايل است اغلب از فيلترهاى گوناگون عبور مى‌کنند. در مورد اين فيلترها مى‌توان توضيح داد که اطلاعات عبارت است از هر خبر، هر شيء، هر تصوير، هر رويداد و... که انعکاسى از واقعيت باشد. فرض کنيد جريان ترور يک شخصيت سياسى را از راديو مى‌شنويد. ترور اين شخصيت يک واقعيت است و آنچه شما مى‌شنويد پيامى است که محتواء آن اطلاعاتى که انعکاسى از آن واقعيت است و از چند مرحله يا چند فيلتر عبور کرده و به‌صورت اطلاعات درآمده است. فرضاً مردى که تنها شاهد اين ترور بوده، خبرنگارى که از او اطلاعات جمع کرده، سردبيرى که خبر را تنظيم و تصحيح کرده، مترجمى که در ايران آن را ترجمه کرده است و اکنون خبر ترجمه شده را شما از راديو مى‌شنويد. (محسنيان راد، ۱۳۵۹، ص ۲۶ و ۲۷). اين اطلاعات از چهار فيلتر عبور کرده است (مدل ذيل). در اين شکل اگر به دقت نگاه کنيد تعداد روزنه‌هائى که انعکاس واقعيت بايد از آن عبور کند يکسان نيست. فيلتر شمارهٔ يک، ۸ روزنه دارد، فيلتر شمارهٔ دو، ۵ روزنه، فيلتر شمارهٔ سه نيز ۵ روزنه و فيلتر شمارهٔ چهار فقط ۲ روزنه دارد. اينجا است که فيلتر شمارهٔ چهار نقش دروازه‌بانى خبر بيشتر از فيلتر شمارهٔ يک دارد.

هرچه تعداد فيلترهاى واسط در اين انتقال بيشتر و تعداد روزنه‌هاى هر فيلتر کمتر باشد ميزان انعکاس واقعيت در اطلاعات کمتر خواهد شد. (اطلاعات دست اول اطلاعاتى است که از فيلتر کمترى عبور کرده باشد) علاوه بر اين، هرچه اين فيلترها از سيستم ادراکى (perception) به‌جاى سيستم احساسى (feeling) استفاده کنند ميزان شفافيت اين انعکاس بيشتر خواهد شد. دوربين عکاسي، فيلمبرداري، دستگاه ضبط صوت و... بر مبناى سيستم ادراکى کار مى‌کنند در حالى که يک خبرنگار علاوه بر سيستم ادراکى از سيستم احساسى نيز در جمع آورى اطلاعات استفاده مى‌کند.

در مدل بالا فيلتر شمارهٔ چهار با ۲ روزنه از سيستم احساسى بيشترى برخوردار است تا فيلتر شمارهٔ يک و براى هريک از اين فيلترها همان رابطهٔ S/O و O/S در انيجا نيز دخالت دارد. اگر دربارهٔ تهيه‌کنندگان يک سريال تاريخى فکر کنيم نيز مى‌توانيم آثار اين فيلترها را بيابيم. آنها در جاهاى ديگر نيز وجود دارند.

در واقع گيرندگان انبوه و ميليون‌ها منبع معني، در مقابل اين پيام‌ها قرار دارند و اشتباه است اگر تصور کنيم گيرندگان انبوه به علت بى‌سازماني، بى‌ابزارى و... موم‌هاى تغيير شکل پذير هستند. اما مى‌توان گفت که آسيب‌ناپذير نيستند.