کارگردانان در تابستان گرم و طولانی

در حالی كه سینمای ایران همچنان در حال گمانه زنی و تجربه اولیه سیاست های محمدرضا جعفری جلوه و مدیران جدید سینمایی كشور است، رونق ایجاد شده در بخش نمایش اندك اندك در حال سرایت به حوزه تولید است و تقریباً اكثر فیلمسازان ایرانی از نسل های مختلف در حال انجام پروژه هایی هستند.
از این لحاظ سینمای ایران بعد از چند سال مجدداً در حال تجربه یكی از دوره های خاص خود است كه هركدام از فیلمسازان ایرانی یا طرح فیلمی را آماده ساخت دارد یا یك فیلم را آماده نمایش. هرچند می توان درباره كیفیت و میزان آزادی فیلمسازان مختلف درباره ساخت فیلم هایشان صحبت كرد اما به هر صورت برای سینمایی كه تولیداتش هیچگاه نتوانسته برآیندی كلی از سینماگران حاضر در آن باشد چشمگیر است. نوشته زیر مروری است بر فعالیت های چند فیلمساز شاخص از سه نسل مختلف سینماگران ایرانی كه نموداری است از كلیت جریان تولید سینمای ایران در ماه های اخیر.
●● نسل اول
● بهرام بیضایی: چند تماس تلفنی و یك قرار حضوری كافی بود تا مقدمات همكاری یكی از مهمترین فیلمسازان تاریخ سینمای ایران با دفتر تازه تاسیس «میران فیلم» فراهم شود. سال گذشته در همین روزها بیضایی و حمید اعتباریان بر سر تولید فیلمی در این دفتر به توافق رسیدند تا پس از یك مرحله طولانی انتخاب طرح، سرانجام «لبه پرتگاه» فرصت ساخته شدن پیدا كند. طرحی كه به نسبت فیلمنامه های دیگر پیشنهادی، تولید به نسبت آسان تری دارد و جزء آثار كم هزینه بیضایی طبقه بندی می شود.
هرچند اخبار مختلفی از طرح داستان لبه پرتگاه و مضمون آن منتشر می شود اما مشخصاً این طرح بیضایی نیز تمی معاصر با محوریت یك زن دارد و از میان ساخته های بعد از انقلاب بیضایی بیش از همه به «سگ كشی» شبیه است. به همان اندازه كه درباره داستان فیلم اخبار مختلفی منتشر می شود درباره عوامل نیز شنیده ها متناقض و متفاوت است و گفته می شود بیضایی قصد دارد در این فیلمش از چهره های جوان و محبوب این روزها استفاده كند. با شروع پیش تولید فیلم اخبار دقیق تری در این باره منتشر خواهد شد.
به این ترتیب اگر اتفاقی نیفتد و مانند انبوه موارد دیگر در آخرین لحظات همه چیز منتفی نشود، فاصله فیلمسازی بیضایی بعد از آن ركورد جاودانه ۱۰ سال، به ۶ سال كاهش می یابد و همین نكته می تواند برای مدیران و دست اندركاران سینمای ایران دلیل محكمی بر اثبات ایجاد تحرك جدی در حوزه تولید سینما باشد. به هر صورت پس از همه این سال ها، فیلم ساختن بیضایی تبدیل به متر و معیاری برای ارزیابی جریان تولید و البته حدود و میزان سخت گیری آن شده است. آنچه مشخص است اینكه انتظارها از همین حالا برای تماشای كنجكاوی برانگیزترین محصول سال آغاز شده است. با این امیدواری كه این بار همه چیز مطابق انتظار و براساس توافقات پیش برود و خاطره بدی در ذهن ها باقی نماند.
● مسعود كیمیایی: روند سینوسی تولید فیلم «رئیس» ظاهراً به نقطه اوجش رسیده و كیمیایی و مسئولان نظارت و ارزشیابی بر سر فیلمنامه فعلی به توافق رسیده اند؛ فیلمنامه ای كه با طرح اولیه فاصله فراوانی دارد و چند مرحله بازنویسی را پشت سر گذاشته است. حالا تنها وضعیت مزاجی كیمیایی و اوج گرفتن گاه و بیگاه یك بیماری كهنه عامل اصلی به تاخیر افتادن فیلمبرداری بیست وششمین فیلم فیلمساز جریان ساز سینمای ایران است. در طرح فعلی از فیلمنامه اولیه چند شخصیت باقی مانده اند و كیمیایی قصد دارد مانند ساخته های دیگرش از گروه بازیگران شناخته شده ای استفاده كند. حضور پولاد كیمیایی، فرامرز قریبیان، مهناز افشار، عزت الله انتظامی و لعیا زنگنه قطعی شده است و ظاهراً از تركیب اولیه پیشنهادی سعید راد كنار گذاشته شده است. كیمیایی این روزها در حال انتخاب لوكیشن های رئیس است كه اكثر سكانس های آن در تهران می گذرد. آنها كه طرح اولیه رئیس را خوانده بودند آن را یكی از بهترین آثار او ارزیابی می كردند كه در فضاهایی كه كیمیایی كاملاً آشنا به آنها است می گذرد. طرح فعلی هم درباره پدر و پسر خلافكاری است كه در نقطه ای روبه روی هم می ایستند. كیمیایی با «حكم» بسیاری از منتقدان ناامید شده از خود را امیدوار كرد و انتظار می رود فیلم خیابانی «رئیس» بتواند این جریان را تداوم بخشد.
● داریوش مهرجویی: «علی سنتوری» آخرین مرحله آماده سازی خود را طی می كند و حالا همه منتظر تصمیم مهرجویی هستند تا ببینند او قصد دارد فیلمش را قبل از جشنواره اكران كند یا تا آن زمان صبر كند و نخستین نمایش علی سنتوری در جشنواره فجر باشد. كسانی كه زمان فیلمبرداری سر صحنه فیلم حاضر شده بودند از اثری عجیب یاد می كردند كه پیش بینی درباره حاصل آن غیرممكن می نمود. حتی برخلاف گفته های قبلی درباره فضای شاد و مفرح فیلم به مانند «مهمان مامان» نمی توان به طور قطع علی سنتوری را اثری طنزآمیز دانست.
مهرجویی هم اكنون در كنار نظارت بر مراحل آماده سازی علی سنتوری همراه وحیده محمدی فر و محمد یعقوبی مشغول نگارش متن سریالی به نام «حكیم رازی» برای تولید در سیمافیلم است كه حاصل صحبت های قبلی برای ادامه همكاری مهرجویی با تلویزیون است كه با مهمان مامان آغاز شده بود. مهرجویی كه این روزها فعال تر از گذشته پیگیر فعالیت های سینمایی اش است، به تازگی فیلمنامه ای از حسین ترابی به نام «نقاب زیبا» را خوانده كه نظرش را جلب كرده است و قصد دارد با بازنویسی آن، شرایط ساختش را فراهم كند. فعال شدن مهرجویی بیش از همه در این روزها به سود جریان تولید سینمای ایران تمام می شود كه همیشه از فیلم ساختن مهرجویی منتفع شده است.
● عباس كیارستمی: اطلاع از اینكه كیارستمی در حال فعالیت بر چه مضمون و كاری است، سخت است. او حتی در بازگشت از سفرهایش از طرح ها و راش هایی صحبت می كند كه برای ساخت فیلمی استفاده كرده است. بعد از حضور ژولیت بینوش و انتشار اخباری مبنی بر بازی او در فیلمی از كیارستمی و بعد منتفی شدن آن، از طرحی صحبت شد كه درباره مرد جوانی در بیابانی بود كه از حامد بهداد به عنوان بازیگرش یاد می شد. ظاهراً این طرح نیز به نتیجه نرسیده و كیارستمی پیگیر به سرانجام رساندن فیلمی شده است كه راش هایی از آن را در سفرهایش به شمال گرفته است. هرچند فعالیت های غیرسینمایی كیارستمی مانند عكاسی و شاعری هم این روزها سهمی از وقت او را گرفته است.
● خسرو سینایی: سینایی این بار هم قصد دارد در جنوب كشور فیلم بسازد. بعد از تجربه موفق «عروس آتش»، این فیلمساز متفاوت و گزیده كار سینمای ایران تصمیم دارد باز هم در فضای جنوب كشور و این بار در بوشهر فیلم بسازد و ظاهراً این ساخته اش نیاز به دكور و فضاهای خاصی دارد كه فعالیت های اولیه برای طراحی آن آغاز شده است. جزئیات زیادی از فیلمنامه جدید سینایی با نام «كویر خون» منتشر شده است اما ظاهراً فیلم پس زمینه ای درباره دفاع مقدس دارد و تصمیم بر آن است كه از اواسط شهریور فیلمبرداری آغاز شود.● محمدرضا اصلانی: از میان شنیده های تولید سینمای ایران، انتشار اخباری مبنی بر ساخت فیلمی از محمدرضا اصلانی فیلمساز به شدت نخبه گرا و تجربی سینمای ایران كه در سال های اخیر عمده وقت خود را به ساخت مستندهایی درباره فرهنگ و هنر ایران اختصاص داده بود، در نوع خود جالب و عجیب بود.
فیلمی به نام «سنگ صبور» كه به تهیه كنندگی خود اصلانی و با حمایت بنیاد سینمایی فارابی ساخته می شود و ظاهراً اصلانی توانسته بخشی از سرمایه فیلم را از بخش خصوصی تامین كند. اصلانی قصد دارد فیلمبرداری را از مهرماه آغاز كند. نكته ای درباره فضا و مضمون و حتی ساختار فیلم منتشر شده و باید دید اصلانی بعد از چندین سال دوری از جریان اصلی تولید سینمای ایران با چه اثری در این فضا حاضر خواهد شد. «شطرنج باد» كه در سال های قبل از انقلاب ساخته شده است مهمترین فیلم اصلانی محسوب می شود. البته او نویسنده یكی از مهمترین فیلم های تاریخ سینمای ایران است. تنگنا ساخته امیر نادری.
● سیروس الوند: فیلمبرداری «تله» را به پایان رسانده و هم اكنون با به پایان رسیدن مراحل فنی آماده سازی، منتظر فراهم شدن مقدمات اكران آن است. الوند كه این فیلم را در همان حال و هوا و فضای مورد علاقه اش كه اتفاقاً بر آنها هم مسلط تر است، ساخته با تركیب بازیگران و داستان فیلم به موفقیت آن در گیشه بسیار امیدوار است. هرچند بهره گیری از زوج این روزها محبوب گلزار و افشار را به قصد فروش بیشتر تكذیب كرده است. تهیه كننده فیلم از عید فطر به عنوان زمان نمایش فیلم صحبت می كند. این در حالی است كه با توجه به علاقه الوند به جشنواره فجر، بعید نیست شاهد اكران فیلم در آن زمان باشیم.
● ایرج قادری: در ادامه همكاری های متناوبش با هدایت فیلم، این بار قصد دارد «محاكمه» را در این دفتر بسازد. فیلمی براساس فیلمنامه ای از دوست قدیمی اش سعید مطلبی كه در فضایی متفاوت از آكواریوم و نزدیك به می خواهم زنده بمانم می گذرد. موفقیت آكواریوم باعث شد تا قادری با اطمینان و پشتوانه محكم تری به فعالیت بپردازد و حالا هم قصد دارد تا چهره های جدیدی را به سینمای ایران معرفی كند. هرچند احتمال بازی خودش در این فیلم بعید به نظر می رسد.
●● نسل دوم
● رسول ملاقلی پور: چند هفته پیش فیلمبرداری «میم مثل مادر» را بعد از چند ماه پیش تولید به پایان رساند و حالا مشغول تدوین آن توسط حسین غضنفری است. فیلمی كه ملاقلی پور بسیار دلبسته آن است و حتی با وجود بروز مشكلاتی از ساختش منصرف نشد. دغدغه های همیشگی ملاقلی پور این بار در بستری از موسیقی بروز می یابد و باید دید نگاه خشم آلود و معترض همیشگی این فیلمساز نسل میانی سینمای ایران در پیوند با موسیقی چه حاصلی خواهد داشت. گل شیفته فراهانی در اینجا در نقش مادری كه فرزندی نابینا دارد ظاهر می شود و ظاهراً حاصل این حضور نیز چشمگیر بوده است. بازی مرضیه برومند در كنار جمشید هاشم پور، امیرحسین صدیق و حسین یاری بر كنجكاوی ها می افزاید و باید منتظر تماشای این اثر متفاوت ملاقلی پور باشیم. احتمالاً نخستین نمایش میم مثل مادر در جشنواره فجر خواهد بود.
● رخشان بنی اعتماد: جهانگیر كوثری هفته گذشته اعلام كرد «خون بازی» را نخستین بار در جشنواره فجر به نمایش خواهد گذاشت تا رسماً مشخص شود برای تماشای این فیلم رخشان بنی اعتماد باید تا هفت ماه دیگر صبر كنیم. این در حالی است كه دو ماه پیش چند سكانس از فیلم در قالب یك سی دی تبلیغاتی برای عرضه در بازارهای جهانی منتشر شده بود و البته از همان تصاویر می شد حدس زد كه با اثر متفاوت و تاثیرگذاری روبه رو خواهیم بود. بنی اعتماد در این فیلمش به موضوع اعتیاد جوانان پرداخته و با تسلط او بر معضلات اجتماعی، فیلمی دیدنی ساخته شده است. بنی اعتماد بعد از ساخت فیلم كوتاهش در پروژه فرش مشغول مطالعه بر روی چند طرح است تا با تكمیل آنها مقدمات ساخت فیلم جدیدش را فراهم كند.
● كیومرث پوراحمد: فیلمنامه «اتوبوس شبانه» را درباره تعدادی از نیرو های ایرانی كه توسط عراقی ها اسیر شده اند نوشته و قصد دارد آن را جهت پروانه ساخت ارائه دهد. در صورت ساخته شدن این فیلم، برای نخستین بار خواهد بود كه كیومرث پوراحمد به طور مستقیم به موضوع جنگ می پردازد. بعد از عدم استقبال منتقدان از دو فیلم «گل یخ» و «نوك برج» در عین موفقیت آنها در گیشه، گفته می شد كه پوراحمد قصد دارد فیلمی جدی بسازد اما پیش بینی نمی شد او به سراغ مضمونی جنگی برود. باید منتظر ماند و حاصل این رویكرد جدید پوراحمد را دید.
● واروژ كریم مسیحی: در طول یك ماهه گذشته اخبار متفاوتی از این فیلمساز كم كار ایرانی منتشر شد. البته مهم ترین آنها همان اعلام رسمی بنیاد سینمایی فارابی در حمایت از فیلمنامه «تردید» او بود كه شایعات را درباره ساخت فیلم جدیدی از كریم مسیحی به واقعیت تبدیل می كرد. به این ترتیب احتمالاً می توان امیدوار بود كه سازنده فیلم تحسین شده پرده آخر بعد از ۱۶ سال فیلم جدیدی بسازد. البته در تمام ۱۶ سال كریم مسیحی فیلمنامه های زیادی نوشت و هر چند سال یك بار هم، صحبت هایی از ساخت فیلم جدیدی توسط او منتشر می شد اما عملاً تنها حضور كریم مسیحی در سینمای ایران به تدوین فیلم های دیگران و مشاوره هایی به آنها محدود می شد. ظاهراً تردید برداشتی جدید از نمایشنامه معروف هملت شكسپیر است. محمدمهدی دادگو تهیه كننده كم كار سال های اخیر آن را تهیه خواهد كرد.
● ابراهیم حاتمی كیا: همچنان درگیر تصویربرداری سریال «حلقه سبز» است كه تا چند ماه دیگر ادامه خواهد داشت. احتمالاً در سال جاری شاهد فیلم جدیدی از حاتمی كیا نخواهیم بود. البته او همچنان «به رنگ ارغوان» را به عنوان اثری مشاهده نشده در كارنامه دارد كه با رفع مشكلش در هر زمان به عنوان فیلم جدیدی از او شناخته می شود.
● رضا میركریمی: انبوه پروژه های فیلم های كوتاه و مستند درباره فرش، سینماگران و فیلم های ایرانی و مفاخر فرهنگی تمام وقت او را مشغول كرده است. اما در همین حال گفته می شود از مهرماه ساخت فیلم جدیدی را آغاز خواهد كرد. فیلمی كه گفته می شود فیلمنامه آن را یكی از داستان نویسان زن معاصر ایرانی می نویسد و میركریمی بعد از فراغت نسبی از پروژه های عظیمش آن را خواهد ساخت.
● محمدمهدی عسگرپور: با حضور در بخش هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به فعالیت های این مركز رونق داد و به عنوان حامی از ساخت چند فیلم حمایت كرد. او هفته گذشته فیلمبرداری جدیدترین فیلمش را با فیلمنامه ای از محمدرضا گوهری آغاز كرد. پانته آ بهرام و حسین یاری دو بازیگر اصلی این فیلم هستند كه ابتدا قرار بود فضایی وحشت آور داشته باشد و حالا به اثری پرتعلیق تبدیل شده است.
● كمال تبریزی: مشغول انتخاب چند طرح برای ساخت در سال جاری است.
● بهروز افخمی: فیلمبرداری بخش دوم فیلم «فرزند صبح» را از مردادماه آغاز می كند.
● محمدعلی طالبی: فیلمبرداری «یك ذره امید» را با حضور حمید جبلی و گل شیفته فراهانی طی چند روز آینده آغاز خواهد كرد. او در تلاش است تا فیلم را جهت نمایش در جشنواره كودك اصفهان آماده كند.
●● نسل سوم
● نیكی كریمی: نام فیلم جدیدش را از «گریز» به «چند روز بعد» تغییر داد. با پایان مراحل آماده سازی آن را جهت نمایش در چند جشنواره خارجی عرضه خواهد كرد و البته احتمالاً نخستین نمایش آن در جشنواره فیلم فجر امسال خواهد بود.
● بهمن قبادی: راه نیافتن «نیومانگ» به بخش مسابقه جشنواره كن باعث شد تا قبادی مجدداً بر روی قسمت هایی از جدیدترین فیلمش كار كند و هنوز خبری از پذیرش فیلم در جشنواره ونیز كه قبادی عموماً نیروی خود را بر روی آن متمركز كرده بود، منتشر نشده است.
● اردشیر شلیله: نخستین فیلم بلندش را با نام «پاپیتال» با فیلمنامه ای از فریدون فرهودی می سازد. فیلم فضایی تلخ دارد و جزء نخستین محصولات بلندی محسوب می شود كه از زمان حضور دوباره محمد آفریده بر مسند مدیریت مركز سینمای تجربی در این مركز ساخته می شود.
● مانیا اكبری: با طرحی از عباس كیارستمی، فیلمبرداری دومین تجربه فیلم سازی مانیا اكبری با نام «۴+۱۰» به پایان رسید. مانیا اكبری كه پس از فیلم «بیست انگشت» مترصد ساخت دومین فیلم خود بود به علت بیماری سرطان تجربه متفاوتی را در رابطه با مرگ و زندگی پشت سر گذاشته است. در این فیلم مانیا اكبری به یك حدیث نفس رئالیستی دست زده و تجربه خود را در رویارویی با مرگ و بیماری سخت به تصویر كشیده است.
● مهرشاد كارخانی: این عكاس سینمای ایران فیلمبرداری نخستین فیلمش را به پایان رسانده و مشغول آماده سازی مراحل فنی آن است.

بابك غفوری آذر

منبع : روزنامه شرق