آلودگی هوا و تأثیر آن روی سلامت سالمندان

در سال‌های اخیر شهروندان تهرانی بارها با مشكل آلودگی هوای تهران مواجه شده‌اند و افزایش آلودگی هوا به جز بیماری‌های گوناگون به‌ویژه بیماری‌های قلبی و ریوی پیامدی ندارد. براساس آمارهای موجود سهم هر تهرانی از آلودگی هوا بیش از ۵۰۰ گرم از انواع آلاینده هاست. در سال ۱۹۵۲ در حادثه مه دود شهر لندن حادثه غم انگیز فوت ۴۰۰۰ نفر در هوای بسیار سرد روی داد كه به علت آلودگی هوا و واژگونی هوای توام با مه بود. در ایالات متحده آمریكا هم در شهر دونورا در سال ۱۹۴۸ و در نیویورك در سال ۱۹۶۰ اتفاق مشابهی با تلفات كمتر روی داد. در این حادثه به جز مرگ و میر شدید، تعداد زیادی از مردم به مراقبت های پزشكی و رسیدگی به مشكلات قلبی و ریوی نیاز پیدا كردند. مرگ های فراوان ناگهانی در افراد مسن و سالمند و همچنین در كودكان و نیز افرادی كه به بیماری های مزمن قلبی و ریوی مبتلا هستند در مناطق آلوده بسیار مشاهده شده است.
تاثیر مضر آلاینده ها
گاز مونواكسیدكربن CO از اگزوز اتومبیل ها سبب آلودگی هوا می شود. به علت تركیب با هموگلوبین خون، توان اكسیژن رسانی به بافت ها كاهش یافته است. مغز و قلب آسیب می بینند. سردرد، خستگی، درد سینه، اختلال ضربان قلب و سكته قلبی، اختلال هوشیاری و اختلال درك و اختلال بینایی از عوارض این آلاینده می باشد. بیماران قلبی و مبتلایان به آسم و زنان حامله نسبت به این گاز حساسیت بیشتری دارند.اوزون یا ۳O نیز از دیگر آلاینده هاست كه سبب ایجاد آسم و برونشیت مزمن می شود. همچنین سرب حاصل از سوخت بنزین سرب دار به مغز، سیستم عصبی، كلیه ها و دستگاه خونساز بدن آسیب میرساند. بیشترین حساسیت مغز به سرب در دو سال اول زندگی رخ می دهد. كاهش قوای شناختی، اختلال تمركز، كاهش هوش در بچه ها و حتی ایجاد معلولیت از مهم ترین مضرات سرب است كه در بزرگسالان باعث افزایش فشار خون، استفراغ، شكم درد، یبوست و كم خونی می شود. اكسید نیتروژن یا ۲NO حاصل از وسایل نقلیه و كارخانجات نیز سبب ایجاد اختلال در عملكرد ریه و تخریب بافت ریه می شود. ایجاد سرفه و تنگی نفس، ادم ریه و تحریك چشمی از دیگر عوارض این آلاینده است. دی اكسیدسولفور یا ۲SO و ذرات اسیدی از سوختن مواد نفتی و ذغال در صنایع ایجاد می شود كه تا ثیر تحریك كنندگی روی ریه داشته و منجر به بدتر شدن وضعیت بیماران آسمی می شود. امروزه احتمال می دهند كه شاید افزایش شیوع آسم به علت افزایش ذراتی باشد كه از لاستیك اتومبیل ها متصاعد می شود. باید توجه داشت كه ۸۰ درصد آلودگی هوای تهران ناشی از سوخت خودروهاست. ایجاد سرطان ریه ناشی از آلودگی هوا به علت اثر دی اكسید نیتروژن و تركیب PAN (پراكسی استیل نیتریل) است كه تركیبی بسیار مرگ آور و سمی است. در ضمن شواهدی دال بر وجود رابطه میان سرطان معده و آلودگی هوا به دست آمده است.
تاثیر آلودگی هوا روی سلامت سالمندان
اثر آلودگی هوا روی افراد سالمند، به شكل كاهش اكسیژن موجود در خون كه سبب كاهش رسیدن اكسیژن به قلب و ایجاد مشكل ایسكمی قلب می شود و نیز ایجاد اختلال تنفسی در سالمندان به ویژه افراد مبتلا به آسم، برونشیت مزمن و آمفیزم می كند. ایجاد سردرد، خستگی، درد سینه، اختلال ضربان قلب و سكته قلبی نیز از پیامدهای آلودگی هواست.در افراد مسن به علت عدم وجود مكانیسم دفاعی كارآمد در ریه، خطر عفونت های تنفسی افرایش می یابد. افزایش فشار خون سیستولی و دیاستولی نیز به علت آلودگی با سرب در بزرگسالان دیده می شود. طبق تحقیقات انجام شده در مونترال كانادا، افرایش آلودگی با اوزون، مواد معلق و سولفات ها نسبت مستقیمی با مراجعه سالمندان بالای ۶۴ سال به بخش اورژانس بیمارستان ها به دلیل مشكلات تنفسی دارد. در مورد سالمندان مشكلات دیگری چون تغذیه، استرس،مصرف الكل، سیگار و دخانیات و نیز نحوه فعالیت كاری آنها در محیط شهر با آلودگی هوا در میزان شكایات آنها دخیل است. علاوه بر این ایجاد سرطان ریه و گاه سرطان معده را در سالمندانی كه در شهرهای آلوده زندگی می كنند به خوبی می توان مشاهده كرد. علاوه بر این به علت حفره اوزون در اتمسفر و ورود اشعه های زیانبار خورشید، سرطان های پوستی به ویژه در غرب و استرالیا و همچنین كاتاراكت یا آب مروارید چشم در سالمندان مشاهده می شود. آلودگی هوا می تواند سبب ایجاد اختلال در سیستم ایمنی بالغان و بزرگسالان شود.
اقدامات محافظتی در شرایط بحران آلودگی هوا
هوا یك عنصر ضروری برای حیات بشر است به نحوی كه هر انسان به طور متوسط حدود ۲۰ هزار بار تنفس در روز دارد كه معادل با ۳۰۰۰ گالن می باشد. كاهش مدت حضور در فضای آلوده به ویژه برای كودكان، زنان باردار، سالمندان و بیماران قلبی و عروقی و ریوی ضروری است. این افراد باید از هرگونه فعالیت اضافی و ورزش نامناسب خودداری كنند. درمان بیماران ریوی با احساس تنگی نفس حتماً نیاز به مراجعه به پزشك دارد. این افراد، باید از كشیدن سیگار و حضور در هوای آلوده به دود سیگار جداً پرهیز كنند. سالمندان باید به خاطر داشته باشند كه در شرایط بحران آلودگی هوا نباید از اتاق و یا دفتر كار خود خارج شده و همواره باید پنجره ها بسته و از سیستم تهویه ای كه دارای فیلترهای كامل است استفاده كنند. در صورتی كه اعلام می شود آلودگی هوا ادامه خواهد داشت بهتر است سالمندان موقتاً از منطقه خارج شده تا آلودگی هوا برطرف شود. بیماران، خانواده ها و پزشكان معالج به طور مستمر از چگونگی وضعیت آلودگی هوا با توجه به اطلاعیه های سازمان حفاظت محیط زیست و هواشناسی كسب اطلاع كرده و دردوره های آموزشی آسم و آلودگی هوا كه در مراكز بهداشتی برگزار می شود شركت كنند. استفاده از وسایل حفاظت شخصی و ماسك های شیمیایی بهترین وسیله جلوگیری كننده از استنشاق ذرات آلوده است. ماسك های پارچه ای به نظر نمی رسد كه مانع عمده ای برای عبور گازهای سمی باشند.
منابع:
-اینترنت (دانشگاه كالیفرنیای جنوبی WRJ )
WHO- سازمان جهانی بهداشت
- كتاب طب هاریسون فصل ۲۰۶- بیماری های محیطی ریه
-طب سیسیل - مبحث ریه
نویسنده: دكتر سعید جلالوند

منبع : هفته نامه آتیه