تغیر شکل فرهنگ نوشتاری

خلاقیت و نوآوری و شاید عدم قطعیت در عصر حاضر،از انقلابهای متنوع و مختلفی در فرهنگ نوشتاری ما ناشی می شوند.در گذشته چنین تحولاتی به صورت منقطع و مقطعی اتفاق می افتاد،اما امروزه این تحولات به صورت همزمان رخ می دهد.انقلاب متون الکترونیکی شامل تحول در تولید متن و شیوه های بیان آن،تحول در رسانش و ذات متن،و تحول در عادات مطالعه است.که همه به صورت همزمان و فوری رخ داده اند.این سه ویژگی تحول در متون الکترونیکی،بطور اساسی در حال دگرگون کردن ارتباط ما با فرهنگ نوشتاری است.
اولا،نمونه الکتورنیکی نوشتار،شدیدا ایده متن و موضوع آن و علاوه بر این حتی روشی که موضوع و منظور با آن نوشته می شود را تغییر می دهد.قرابت و مجاورت فیزیکی که متون متفاوت بازنویسی یا چاپ شده را در یک کتاب متحد، یکپارچه و پیوسته می کند با یک سازماندهی پیوسته در ساختارهای منطقی که پایگاههای اطلاعاتی را کنترل و مجموعه ها را کد گذاری و ساماندهی می کند جایگزین شده است.
ثانیا،ارائه الکترونیکی متن،پایه و اساس متن را دوباره تعریف می کند؛به دلیل اینکه پیوستگی آنی قابل مشاهده ای را که بوسیله آن یک موضوع و محتویات متنی آن با هم متحد می شوند را سست می نماید.اینگونه کنترل چیدمان کلمات ،قابلیت بریدن و چسباندن و شکل بندی واحدهای نوشتاری،که سابقا قلمرو و حیطه کاری مولفین و ویرایشگران بود را به خوانندگانی که متنها را ویرایش می کنند منتقل کرده است.این به معنای به هم ریختن ساز و کار متنی است که طبق آن متن مفهوم می یابد و درک می شود؛بنابر این هنگامی که خوانندگان امروزی صفحه نمایش کامپیوتر را نگاه می کنند،تا حدی از شیوه و روشی که بوسیله خوانندگان در زمانهای قدیم تغیر یافته است استفاده می کنند.با این تفاوت که آنها صفحاتی طومار مانند را که به صورت عمودی باز می شوند و تمام زیب و زینت یک کتاب قدیمی مسیحی را برخوردار است می خوانند.شماره گذاری صفحات،فهرستهای راهنما،فهرست مندرجات کتاب و غیره،وجه مشترک این مفهوم که ویرایش رسانه متنی پیشین-طوماری کردن- را کنترل کرده،در مجموع ارتباطی اصیل با متن بوجود آورده است.
در نتیجه این دگرگونی ها ،کتابهای الکترونیک اکنون می توانند رویا را به واقعیت بدل کنند که با عدم جمع آوری و جمع بندی معلومات از گذشته،رویایی است که تا کنون تحقق نیافته است.
به مانند کتابخانه الکساندریا،کتابهای الکترونیکی دسترسی جهانی را به تمام متونی که تا به حال نوشته شده،نوید می دهند و مثل مجموعه ها و تالیفات دوره رنسانس،خوانندگان را به نوعی اجماع و همکاری فرا می خواند؛خوانندگانی که اکنون می توانند وارد کتابخانه ها بدون دیوار،که همان متون الکترونیکی است بشوند.این متون حتی می توانند جداگانه در کتابها نیز انتشار یافته باشند.
متون الکترونیکی همچنین روشنفکری را مورد توجه قرار می دهند،آنجا که فضای اجتماعی ایده آل را توصیف می کند،جامعه ای که طبق نظر کانت از منطق و برهان استفاده عمومی بشود. انگیزه ای که دانشمندان و روشنفکران بر مزیت و سودمندی جامعه ای با مطالعه گری زیاد اصرار می ورزند و دلیلی که به تمام شهروندان این قدرت را می بخشد که هر کس به اندازه ظرفیت روشنفکری خود ،به عبارت دیگر با نوشتن عقاید و نظراتشان درباره کاستیها و معایب هیئت و نظام حاکمه قدیمی،بدون محدودیت و بازداری اجتماع خویش را بسازد.
ارتباط آزاد و سریع که در همه جا اتفاق می افتد می تواند باعث از دست رفتن همه منابع معمول هویتی و همینطور اعمال نظرات شخصی و تحریف شود.اما بالعکس همچنین می تواند باعث بوجد آمدن شیوه جدیدی برای شکل گیری و تبادل اطلاعات و معلومات شود.این گونهء جدید دیگر یک سند محض از رسوم ریشه دار نیست،بلکه شکل گیری مجتمعی از معلومات در میان تبادل اطلاعات با کارشناسی و درایت است؛مثل گروهی از مجلات دوره ایRepublique des Letters گروهی از مجلات روشنفکران اروپایی که برای جلوگیری از سانسور در هلند در قرنهای ۱۷ و ۱۸ میلادی.
در سرتاسر تاریخ،کوششهای بشر برای احاطه به موضوعات متعدد و کلمات برای ساماندهی گفتار،با میلی برای دستیابی به جهانشمولی و گستردگی جهانی همراه بوده است.حتی اگر هر کس در مسیر ،شیوه خویش را در پیش گیرد و به عبارتی کشتی خود را براند،باز هم راهبری دایره المعارفی الکترونیکی امکان ارضای چنین میلی را تضمین می کند.
هیچ تلقی و برداشتی در مورد آینده کتاب در عرصه متون الکترونیکی نمی تواند از این گفته ها مجزا باشد.بی تردید یک متن مشخص پس از تغیر قالب و شیوه انتشار همان متن قبلی نمی ماند،همچنین پس از چاپ و یا انتقال به کامپیوتر.علاوه بر این،امکانات و جذابیتی که با شیوه های مختلف و متنوع انتقال متنی به وجود می آیند همسان و شبیه نخواهند بود.از این رو می توانیم برداشت مشروطی درباره همزیستی پایدار بین کتاب و متون الکترونیکی داشته باشیم.
آینده نوید برقراری ارتباط جهانی و تحقق میل به کمال را ،با شیوه ای جدید می دهد.میلی که استفاده از تحریر کلمات و لغات را در تمام دورانها تشویق کرده است.به هر حال،کتابها ارتباط گستردهء ذاتی و نامرئی خود را با متن حفظ خواهند کرد.
چنین تقسیم بندی توزیع دوباره کار و مسولیت را بین دو رسانه نوشتاری ایجاب می کند که با گونه شناسی متنی و کاربری آن کنترل و سازماندهی می شود.

روژه کارتیه

منبع : مجله آینه