سپک تاکرا یا حرکات آکروباتیک

تا به حال ورزشی انجام داده اید یا می شناسید كه دارای تركیبی از ورزش های فوتبال، والیبال، بیسبال، بدمینتون، ژیمناستیك، كونگ فو و... باشد. ورزشی كه دارای حركات این همه ورزش باشد باید جالب باشد، این طور نیست!
بخصوص این كه نباید دست و بازو با توپ تماس پیدا كند! باید گفت ورزشی كه تمام حركات این ورزش ها را داشته باشد نه تنها وجود دارد و انجام می شود بلكه دارای حركاتی نمایشی است كه بیشتر به آكروباتیك و رقص باله شباهت دارد. این ورزش، ورزشی نیست جز «سپك تاكرا» كه در جنوب شرق آسیا رواج دارد و حدود ۶ سال است كه در ایران نیز به آن پرداخته می شود و دختران و پسران زیادی به این ورزش می پردازند و حتی تیم ملی كشورمان در رقابت های آسیایی و جام جهانی این رشته حضور داشته است.
سپك تاكرا، ورزشی است كه به صورت ۲ نفره و ۳ نفره انجام می شود و شیوه بازی آن هم به این شكل است كه ۳ نفر بازیكن هر تیم كه به آنها «راگو» (Ragu) می گویند، در زمینی به اندازه زمین بدمینتون با توری كه وسط زمین مانند بدمینتون و والیبال كشیده شده در ۳ نقطه كه مشخص شده است می ایستند. بازیكن عقب زمین در دایره كشیده شده مخصوص سرویس می ایستد و ۲ بازیكن دیگر در ۲ طرف تور در مكانی كه مشخص شده است، قرار می گیرند. یك بازیكن توپ را از ناحیه دایره سرویس می زند... دیگر بازیكن برای جمع كردن توپ است و دیگری پرتاب توپ با سرعت بالا از تور كه به زننده آن كیلر (Killer) می گویند.
در بازی سپك تاكرا دست و بازوها هیچ نقشی ندارند و هر ۳ بازیكن هر تیم باید با سر، شانه ها، پیشانی، كف پا، پشت و هر قسمت دیگر بدن به توپ ضربه بزند و شوت كند.
در بازی سپك تاكرا استفاده از دست ها ممنوع است. هر بازیكن فقط ۳ بار پی درپی می تواند با توپ تماس حاصل كند. مدافع حق چرخش ندارد و اگر توپ پیش از افتادن به تور بخورد، امتیاز محسوب می شود.
این بازی مانند والیبال دارای توپ و تور است و قوانین آن نیز از روی همین رشته ورزشی نوشته شده است. ارتفاع تور برای آقایان ۱‎/۶۵ متر و برای بانوان ۱‎/۵۵ متر است. توپ سپك تاكرا ۲ نوع است یك نوع سنتی آن كه از چوب خیزران بافته می شود و توخالی است، دیگری كه در رقابت های رسمی از آن استفاده می شود از جنس پلاستیك است و بسیار مقاوم. وزن توپ ۱۷۰ تا ۱۹۰ گرم است با محیط ۴۰ سانتی متر و دارای ۱۲ سوراخ است. توپ سپك تاكرا كوچكتر از توپ هندبال و كمی بزرگتر از توپ سافت بال است.
امتیازهای سپك تاكرا مانند والیبال است. این بازی نیز دارای ۳ «ست» است و اگر تیمی ۲ ست از ۳ ست را ببرد برنده است. امتیازهای هر ست ۲۱ است. اگر تیمی زودتر به امتیاز ۲۱ برسد برنده است. ولی اگر هر ۲ تیم به امتیاز تساوی ۲۰-۲۰ برسند یك تیم باید ۲ امتیاز جلوتر باشد تا آن ست را ببرد. به ست سوم tie break می گویند كه ۱۵ امتیازی است. تیمی كه زودتر به این امتیاز برسد برنده است و اگر بازی هر ۲ تیم در این ست مساوی باشد، یك تیم باید با ۲ امتیاز اختلاف جلو بیفتد تا برنده باشد.
البته باید گفت این بازی ها دارای تیم ۱۲ نفره هم هست كه ۳ نفر ذخیره هستند اما ۹ نفر دیگر ۳ به ۳ وارد زمین می شوند و دیگری دوبل است كه به دوبل راگا می گویند و بازیكنان ۲ به ۲ با یك ذخیره بازی می كنند.
● خاستگاه سپك تاكرا
اصلاً سپك تاكرا یعنی چه؟ می گویند سپك تاكرا ۵۰۰ سال پیش در مالزی توسط خانواده سلطنتی آفریده شد. اسم این ورزش از ۲ زبان تایلندی و مالزیایی گرفته شده است. سپك (Sepak) در زبان مالی (مالزیایی) یعنی شوت (kick) و تاكرا (Takraw) در زمان تایلندی یعنی توپ (ball).
این رشته در قرن پانزدهم در ۲ كشور مالزی و تایلند توسط مردم بومی انجام می شده است كه تعدادی از مردها و پسرها دور هم حلقه می زدند و توپی كه از جنس خیزران بوده را میان هم با زدن آن بدون استفاده از دست و استفاده از دیگر نقاط بدن رد و بدل می كردند.
حتی می گویند این ورزش شبیه ورزشی در ژاپن است كه كماری (Kemari) نامیده می شود. در این ورزش نیز افرادی دور هم دایره می زنند و با ضربه زدن به توپ و ردوبدل بینشان نمی گذارند توپ با زمین تماس پیدا كند.
البته بر سر این كه خاستگاه سپك تاكرا كجاست میان كشورهای جنوب شرق آسیا اختلاف وجود دارد و هركدام می گویند كه این رشته ورزشی مال آنهاست و دیگر كشورها از آنها قرض گرفته اند، اما تعدادی دفاتر تجاری نشان می دهد كه این ورزش از میان ارتش باستانی چین برخاسته است. ۲ هزار سال پیش، ارتش باستانی چین به سربازان تمریناتی را می داده و آن این بوده است كه سربازان باید گوی پردار (مانند توپ بدمینتون) را در هوا با ضربه زدن به آن به عقب و جلو میان ۲ نفر در هوا نگه می داشتند و اجازه نمی دادند تا به زمین بیفتد. این ورزش پیشرفت می كند و به جای گوی پردار از توپ خیزران استفاده می شود.
ارتش چین برای این كه سربازان توانایی های بدنشان، زبردستی در جنگ ها و عضله های آنها قوی شود و بدنشان از خشكی ایستادن، نشستن و كار كردن های طولانی خارج شود، آنها را به این ورزش ترغیب می كردند. سپك تاكرا در مالزی و تایلند طرفداران زیادی دارد. به صورتی كه این رشته در این ۲ كشور به صورت همگانی درآمده است. حتی این رشته ورزشی كه مورد علاقه كشورهای جنوب شرق آسیا است در مراسم های سنتی، نمایشگاه ها و مراسم سلطنتی برگزار می شود.
در تایلند این ورزش را در تمام سنین میان زن و مرد، كوچك و بزرگ در حیاط مدرسه ها، پارك ها، محوطه نمایشگاه، خیابان ها، سواحل و هرجایی كه برای قدم زدن هست انجام می دهند؛ ورزشی كه تركیبی از امكانات بدنی، سرعت، قدرت، زیركی، هوشیاری روح و روان و توانایی آكروباتیك است.
جالب است بدانید این ورزش سنتی در كشورهای برونئی، میانمار، سنگاپور، كره جنوبی، لائوس و اندونزی علاوه بر تایلند و مالزی محبوب است. در لائوس به این بازی تاك تای (Thuck thay) یا «كاتور»، در فیلیپین «سیپا» در میانمار و برونئی «چین لونگ»، در ویتنام «راكائو» و در اندونزی «راگا» می گویند.
● رسمیت سپك تاكرای مدرن
در سال ۱۹۴۰ این بازی از شكل دایره ای (Circle takraw) درآمد و به آن تور اضافه شد و به شكل والیبال درآمد و سپس قوانین بین المللی برای آن در سال ۱۹۶۵ نوشته شد و از شكل سنتی به صورت مدرن تغییر كرد.
البته در سال ۱۸۲۹ انجمن ورزشی تایلند پیش نویس قانون این بازی را نوشت. ۴ سال بعد انجمن این بازی را به شكل والیبال معرفی كرد (و حتی كشور تایلند این رشته را جزو برنامه های ورزشی و آموزشی مدارس و دانشگاه های خود قرار داد. به طوری كه یك ورزش ملی برای تایلند و مالزی محسوب می شود). پدر سپك تاكرا نوین «حمید هایدین» از مالزی است كه قوانین برگرفته از والیبال را برای این رشته نوشت.
در سال ۱۹۶۰ نماینده های كشورهای مالزی، سنگاپور، اندونزی، لائوس و تایلند در كوالالامپور مركز مالزی گرد هم آمدند و قوانین آن را رسمی كردند و سپس یك نام مشترك برای آن انتخاب كردند كه آن نیز «سپك تاكرا» است. سپس فدراسیون این رشته تشكیل شد.
رقابت های آسیایی سپك تاكرا Astak نامیده می شود و رقابت های بین المللی آن Istak است. اعضای فدراسیون را نیز بیش از ۲۰ كشور تشكیل می دهند.
در سال ۱۹۹۰ سپك تاكرا جزو ورزش های بازی های آسیایی بود و سپس در رقابت های دوحه نیز این ورزش جزو مسابقه ها بود. نخستین رقابت های قهرمانی زنان نیز در سال ۱۹۹۷ در تایلند برگزار شد.
پیشتر تایلند قهرمان بلامنازع این رشته در رقابت ها بود ولی اكنون مالزی پیشتاز است و سپس تایلند، چین، میانمار و دیگر كشورهای شرقی در رده های بعدی قرار دارند. این رشته در دیگر قاره ها ضعیف تر از آسیاست.
● هوپ تاكرا
علاوه بر سپك تاكرا (توپ و تور) دیگر شاخه این رشته ورزشی هوپ تاكراست كه در تایلند بیشتر انجام می شود. این رشته شبیه سپك تاكرا است ولی حركات آن مانند حركات باله و سرشار از خلاقیت است. در این شاخه بازیكنان باید توپ را وارد سبدی كه معلق در هواست و از زمین ۵ یا ۶ متر فاصله دارد بدون استفاده از دست وارد كنند. زمان بازی ۲۰ یا ۳۰ دقیقه است. بازیكنان با نمایش ماهرانه و زیبا توپ را وارد سبد می كنند. ۵ بازیكن دریك مركز دایره ۵ متری حلقه می زنند و توپ را وارد تور می كنند.
● سپك تاكرا در ایران
در ایران این رشته از ۶ سال پیش شروع به فعالیت كرده است و زیرشاخه فدراسیون ورزش های همگانی است كه در ۲۸ استان فعال است.
۵ سال است تیم ملی تشكیل شده كه در ۳ سال اخیر كار بسیار جدی دنبال شده است و این رشته از مربی خارجی به نام «هكتور سنتی لاس» بهره می برد.
مردان و زنان ایرانی در این رشته فعال هستند. در بخش زنان شهر كرج، استان های گلستان، فارس و خراسان شمالی بهترین ها را دارند و بسیار فعال هستند. در بخش مردان گلستان، گیلان، شیراز، كرمان، زنجان و مركزی جزو بهترین ها هستند و فعالیت خوبی دارند.
به گفته فدراسیون ورزش های همگانی، ایرانی ها فیزیك این رشته كه بدنی نرم، پرداختن به رشته ژیمناستیك، رزمی و قد بلند است را دارند.
تیم ملی ایران در رقابت های آسیایی دوحه كه همه بهترین های آسیا هستند، نتوانست كاری از پیش ببرد اما در رقابت های جهانی مالزی هفتم و در رقابت های جهانی تایلند سوم شد و تلاش می كند در آسیا جایگاهی درخور توجه پیدا كند. برای رشد این رشته رقابت های زیر ۲۱ سال را نیز برگزار می كند تا بتواند پشتوانه های خوبی را برای تیم ملی مهیا كند.
آرمین فرازمند، كاپیتان تیم ملی سپك تاكراست. وی از ابتدای تشكیل این رشته نوپا و جذاب در ایران، فعالیت داشته است. فرازمند ۳۰ ساله است و پیش از این در لیگ فوتسال توپ می زده و بعد به این رشته سراسر زیبایی و هنر پیوسته است.
فرازمند اعتقاد دارد كسانی كه دو فاكتور انعطاف پذیری بدن و كنترل توپ را دارند، در هر سنی باشند می توانند به این رشته بپردازند. كسانی كه به ژیمناستیك و رشته های رزمی می پردازند و فوتبال بازی می كنند و با توپ میانه خوبی دارند در این رشته استثنایی موفق خواهند بود.
سرگروه تیم ملی سپك تاكرا می گوید: اگر رسانه ها به این رشته بپردازند و از تلویزیون رقابت های آن را پخش كنند به طور قطع همه همچون كشورهای جنوب شرق آسیا عاشق این رشته خواهند شد.
تایلندی ها در هر كوی و برزن به این رشته می پردازند. فرازمند براین باور است كه «همگانی كردن این رشته در سلامت افراد جامعه آنها نقش بسزایی داشته است و ما هم می توانیم با تبلیغ بیشتر همه را به این رشته جذب كنیم تا در پارك ها به آن بپردازند».
آرمین فرازمند كه در سه دوره رقابت های سپك تاكرا و بازی های آسیایی دوحه حضور داشته، می گوید: «تیم جوان ایران در نخستین رقابتی كه شركت كرد رقابت های كاپ مالزی بود كه هفتم شد اما در معتبرترین رقابت این رشته كه كاپ پادشاهی تایلند است، توانست با تلاش فراوانی كه انجام داده بود، صاحب عنوان سوم در رقابت های دونفره شود».
سرگروه تیم سپك تاكرا توجه و سرمایه گذاری را در موفقیت و كسب مدال در این رشته ضروری می داند چرا كه بازیكنان انگیزه می خواهند. وقتی به این رشته توجه نمی شود، نمی توان بدون انگیزه به موفقیت دل بست. از فرازمند درباره تیم های مطرح خارج از جنوب شرق آسیا می پرسیم كه می گوید: دانمارك، اتریش، فرانسه، آلمان، برزیل و آمریكا به این رشته می پردازند و جام اروپا مهم ترین رقابتی است كه این كشورها برگزار می كنند. ولی مهد این رشته در جنوب شرق آسیاست و قدمت زیادی دارد.

سوسن صادقی

منبع : روزنامه ایران