آمریکا می‌خواهد ایران آغازگر جنگ باشد

آمریکا تحت تاثیر استراتژیست هایش دوران های پرچالشی در طول عمر کوتاه خود طی کرده است. ایالات متحده پس از شروع دوره ابرقدرتی خود در سال ۱۹۰۲ میلادی و پشت سر گذاشتن جنگ های جهانی اول و دوم توانست ضمن تشکیل بلوک غرب در قاره اروپا قدرت کشورهای ژاپن و آلمان را تحت کنترل درآورد. ابر قدرت نوظهور این روند را به نحوی ادامه داد که حدود ۹۰ سال پس از شکست اسپانیا، پیروز میدان جنگ سرد باشد و اتحاد جماهیر سوسیالیستی را مغلوب کند. در شرایطی که جهان شاهد تک ابرقدرتی آمریکا بود «دگراستراتژی» که از سوی این کشور تعریف شد با اتکا بر ضد واقعه ۱۱ سپتامبر و ضعف رژیم صهیونیستی در جنگ نیابتی، محصول جدیدی را تحت عنوان امواج جدید تروریسم بر پایه بنیادگرایی اسلامی روانه عرصه جهانی کرد.
در نهایت وجود القاعده و بن لادن ضمن ایجاد دستمایه برای تحمیل کردن هزینه های نرم افزاری و سخت افزاری به کشورهای منطقه خاورمیانه، حضور فیزیکی آمریکا را در منطقه قابل توجیه نمود. در چنین شرایطی ایالات متحده با بزرگ نمایی قدرت ایران در خاورمیانه با دست آویز قرار دادن موضوع پرونده هسته ای جنگ روانی گسترده ای علیه کشورمان آغاز کرد.
هر چند که طی ماه های اخیر با افزایش تنش مابین ایران و غرب بر سر موضوع ادامه غنی سازی و تنازع شدید لفظی با رژیم صهیونیستی جنگ روانی علیه کشورمان وارد مرحله جدیدی شده است ادامه این تنازع می تواند منطقه را آبستن حوادث تلخ تری کند.
«دکتر مهدی مطهرنیا» کارشناس ارشد مسائل استراتژیک، به تشریح دکترین سیاست خارجه آمریکا در منطقه خلیج فارس و نقش این کشور در پرونده هسته ای ایران پرداخته است.
▪ ایالات متحده آمریکا برای دستیابی به استراتژی طولانی مدت خود دکترین های متفاوتی را در طول حیات این کشور به مرحله اجرا گذاشته است. اکنون توسط ایالات متحده چه سناریوهایی برای منطقه خاورمیانه تبیین شده است؟
ـ در آمریکا مغزهای متفکری وجود دارند که تحت عنوان اتاق های فکر و اندیشه به دنبال ایجاد یک استراتژی مشخص، متناسب و مناسب با بافت موقعیت عملکرد ایالات متحده در نظام بین الملل هستند.
اکنون آمریکا ۴ دوره را پشت سر گذاشته و در حال وارد شدن به عصر پنجم به نام دوران هژمونی آمریکا است. عصر اول از سال ۱۷۸۹ تا ۱۸۲۳ میلادی با سخنرانی خداحافظی «جورج واشنگتن» دورانی را طی کرد که براساس نظریه همیلتون که حفظ محوری را مقدم بر بست محوری می دانست اعلام داشت که باید قدرت ایالات متحده آمریکا را پس از تثبیت نظام فدراتیو، در درون مرزهای این کشور تحکیم سازیم. این اتفاق تا سال ۱۸۲۱ میلادی به نحوی روی داد که از نظر تثبیت قدرت ایالات متحده در درون مرزها خیال وی راحت شد. در سال ۱۸۲۳ میلادی دکترین مونرو پنجمین رئیس جمهور آمریکا مطرح شد. دکترین وی که بر پایه انزواطلبی استوار بود توانست مرزهای قدرت آمریکا را از سرزمین تعریف شده فراتر ببرد و آنها را به مرزهای جغرافیایی قاره آمریکا تبدیل کند. این دکترین از سال ۱۸۲۳ تا سال ۱۹۰۲ میلادی مطرح شد و در همین دوران روزولت نیز به قدرت رسید. در چنین شرایطی آمریکایی ها توانستند به یک تثبیت قدرت در قاره آمریکا دست پیدا کنند به نحوی که در سال ۱۸۹۸ میلادی طی یک جنگ پنج هفته ای توانستند اسپانیا را شکست دهند. پس از پایان قدرت اسپانیا، آمریکا توانست کوبا و کشورهای آمریکای لاتین را تسخیر کند و قدرت خودش را در قاره اروپا مستحکم سازد.
از سال ۱۹۰۲ میلادی دوره ابرقدرتی (امپریالیستی) آمریکا شروع می شود. در این دوره آمریکایی ها تلاش می کنند تا اروپا را تحت نفوذ خود درآورند. از سال ۱۹۴۰میلادی که جنگ جهانی اول روی می دهد آمریکا توانست با طرح هایی مانند مارشال، نیمی از قاره اروپا را به عنوان بلوک غرب به تحکیم قدرت خود تبدیل کند. در آستانه پایان جنگ جهانی دوم ششمین دکترین امنیتی آمریکا تحت عنوان تحدید نفوذ مطرح می شود. هدف این دکترین محدود کردن قدرت ژاپن در آسیا و نیز قدرت آلمان در اروپا بود. براساس همین دکترین هیروشیما و ناکازاکی بمباران هسته ای شدند. در سال ۱۹۸۹ میلادی حدود ۹۰ سال پس از شکست اسپانیا، آمریکا توانست پیروز میدان جنگ سرد باشد و اتحاد جماهیر سوسیالیستی را شکست دهد. به این ترتیب ایالات متحده آمریکا موفق شد ابرقدرتی خود را به رخ جهان بکشد.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده وارد اریکه ای شد که باید در آن «دگر استراتژیک» را تعریف می کرد. از دیدگاه «خرد عام» قدرت برتر دنیا باید با یک قدرت نزدیک به خودش درگیر شود ولی قدرت های بزرگ متوجه شده بودند که نباید در تقابل با قدرت برتر وارد میدان شوند. در واقع اروپای متحد با اینکه در رقابت با آمریکا قرار دارد ولی به این نکته واقف است که هیچ وقت نباید مقابل نوک تیز حمله آمریکا قرار گیرد. در چنین شرایطی روسیه و چین نیز از همین رویه پیروی می کنند.
در دهه ۱۹۹۰ برای نخستین بار از طرف اندیشمندان آمریکایی موضوع جنگ تمدن ها مطرح شد و در سال ۱۹۹۳ میلادی «ساموئل هانتینگتون» آن را عملیاتی کرد و به عنوان یک نظریه برجسته وارد مسائل بین المللی نمود. در همین دوران آمریکا به دنبال یک «دگرسازی» دیگر برآمد که محصول آن تروریسم بود.
ایالات متحده برای تحقق اهداف خود به «جنگ پنهان» روی آورد. در منطق جنگ پنهان تنها هزینه های سخت افزاری برخورد ابرقدرت با رقبای استراتژیک خود در سطح بین المللی به کشورهای جهان سوم تحمیل نمی شود بلکه حتی هزینه های نرم افزاری را به این کشورها می آورند. در واقع تئوری برخورد تمدن ها شکل نرم افزاری درگیری ایالات متحده با رقبای اصلی خودش در نظام بین الملل را وارد خاورمیانه کرد. به همین دلیل هرچند که نتوانستند بنیادگرایی اسلامی را به عنوان هدف اصلی معرفی کنند ولی با تقابل قرار دادن اسلام و لیبرالیسم غربی توانستند تحت واژه مبارزه با تروریسم که هم سیال، مبهم و منعطف است به مصداق یابی تروریسم بنیادگرایی اسلامی بپردازند.
نکته حائز اهمیت درباره خاورمیانه این است که اگر آمریکا نتواند خاورمیانه را اداره کند و به تعبیری این ماهی از دستش بلغزد ابرقدرتی نیز از دست آمریکا خارج خواهد شد به همین دلیل آمریکایی که ابرقدرتی خود را با پیروزی بر اتحاد جماهیر شوروی تثبیت کرده بود ولی اکنون استمرار این تثبیت قدرت منوط به کنترل خاورمیانه است.
▪ چگونه ایران به عنوان یک رقیب ایدئولوژیک ایالات متحده در منطقه خلیج فارس شده است؟
ـ آمریکا برای اینکه بتواند ایران را مهار کند احتیاج به بزرگ نمایی قدرت ایران در منطقه داشت ولی منطقه خاورمیانه برای قدرت های بزرگ که با آمریکا رقابت دارند دارای معنی خاصی است و حضور فیزیکی آمریکا در منطقه بی معنی است. به همین دلیل نقش حضور و جنگ نیابتی را بر عهده رژیم اسرائیل گذاشتند. ضعف رژیم صهیونیستی موجب شد تا سطح این بازی از خاورمیانه وارد عرصه بین الملل شود. در همین دوران خواست و نیاز آمریکا با یک «دگر استراتژیک» در تقابل با «رقیب ایدئولوژیک» شکل گرفت.
پس از حمله عراق به کویت، تئوری جنگ های نامتعادل مطرح می شود در آن موقع آقای تنت به جای بنیادگرایی اسلامی، تروریسم را به عنوان دشمن استراتژیک آمریکا معرفی می کند که مخاطب اصلی آن منطقه خلیج فارس و به خصوص ایران است. خصوصیات جنگ نامتعادل تئوری بدلیل جنگ های نامتقارن است. در جنگ های نامتقارن قدرت کوچک یا متوسط می تواند ضربه های حداکثری به ابرقدرت وارد کند. ایران و عراق مصداق های جنگ نامتقارن نبودند به همین دلیل آمریکا توانست با ضد واقعه ۱۱ سپتامبر مصداق جنگ نامتقارن را مهیا کند ولی پس از اینکه تئوری جنگ های نامتقارن عملیاتی نشد و با مشکل مواجه شد برای مقابله با ایران تئوری جنگ با دلیل در دستور کار قرار گرفت که این تئوری در محور شرارت به تجلی رسید. در همین دوران موضوع پرونده هسته ای ایران نیز مطرح می شود. در واقع پرونده هسته ای ایران بهانه خوبی برای برجسته نمایی خطر ایران بود. این در حالی است که ایالات متحده آمریکا توانسته بود با طرح تئوری حقوق بشر در نهایت اتحاد جماهیر شوروی را شکست دهد ولی طرح حقوق بشر در ایران نمی توانست کارساز باشد یا حداقل اینکه پیامدهای آن سریع نبود به همین دلیل بهترین موضوعی که می توانستند برای برجسته سازی ایران استفاده کنند موضوع پرونده هسته ای بود. به همین ترتیب ایران به یک خطر بالقوه تبدیل شد که پتانسیل بالایی برای اجرایی شدن دارد.
▪ در شرایطی که محمد خاتمی با شعار اصلاحات به صورت دموکراتیک و آرای گسترده مردمی برروی کار آمده بود و سیاست تنش زدایی را در عرصه بین الملل دنبال می کرد چگونه شعار تنش زدایی وی در امواج محور شرارت جورج بوش محو شد؟
ـ اگر به سخنرانی جورج بوش توجه کنید از ۲۹۲ جمله فقط سه جمله مربوط به ایران است. این جملات عبارتند از اینکه این کشور (ایران) هم به دنبال تولید این سلاح است. نقض حقوق بشر می کند و تعداد قلیلی انتصابی بر اکثریت انتخابی حاکم هستند.
البته باید به این نکته توجه داشته باشیم که ایران توسط استراتژیست ها به صورت زیرکانه مورد هدف قرار گرفت و جورج بوش تنها یک مجری بود. بعد از جنگ رسانه ای دومین گام به منظور برجسته کردن خطر ایران توسط پرونده هسته ای جنگ روانی بود.
باید توجه داشت که جنگ روانی با عملیات روانی متفاوت است. در عملیات روانی محکم سخن گفته می شود ولی آرام عمل می کنند این در حالی است که در جنگ روانی آرام سخن می گویند ولی محکم عمل می کنند.پس از تصویب قطعنامه ۱۷۴۷ آمریکا وارد جنگ روانی با ایران شد و با قطعنامه ۱۸۰۳ این جنگ روانی را گسترده تر کرد.
اقدام بعدی آمریکا عملیات میدانی است. در واقع اگر آمریکا در جنگ روانی نتواند موجب شکست مقاومت ایران شود آماده عملیات میدانی می شود. اکنون در عملیات میدانی تحرک در قالب جنگ روانی به صورت نیابتی به رژیم اسرائیل واگذار شده است.
▪ در ایران جنگ روانی به معنی فریب و دروغ تلقی می شود که در نهایت به تنازع منتهی نخواهد شد. چه نقدهایی بر این تحلیل کارشناسان ایرانی مفروض است؟
ـ در ایران متاسفانه با بحران مفاهیم مواجه هستیم. هرگاه مفاهیمی مانند عملیات روانی و جنگ روانی در ایران به کار برده می شود مترادف با دروغ پردازی برداشت می شود یعنی تا وقتی می گویند جنگ روانی در ذهن بعضی از کارشناسان این واژه مترادف با دروغ پردازی است. این در حالی است که جنگ روانی و عملیات روانی سه هدف را دنبال می کنند. ترس، فریب و در نهایت آماده سازی برای عملیات میدانی است.
نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که «سون تزو» پدر استراتژیک می گوید که آنقدر رقیب را تضعیف کن تا جلوی تو زانو بزند تا به راحتی بتوانی تیر خلاص را در مغز وی شلیک کنی. در واقع از طریق جنگ روانی به این می اندیشند که چگونه رقیب زانو بزند تا شلیک نهایی را انجام دهند به همین دلیل جنگ روانی همه امکانات را برای عملیات میدانی بسیج می کند.
▪ آیا شرایط تنازع ایران در موضوع پرونده هسته ای در حال پشت سر گذاشتن جنگ روانی است؟
ـ اکنون ایران بین جنگ روانی و عملیات میدانی قرار گرفته است. مانوری که توسط رژیم اسرائیل در میان دریای مدیترانه و کشور یونان برگزار شد یعنی فاصله این رژیم تا تاسیسات هسته ای ایران در نطنز و نیز تکذیب ایهود اولمرت همگی جنگ روانی است. در جنگ روانی حقیقت و دروغ با یکدیگر آمیخته می شوند و همدیگر را هم پوشانی می کنند. در گذشته هر موقع اسرائیل می خواست بر ضد ایران عملیاتی را انجام دهد ایالات متحده، اسرائیل را مدیریت می کرد به این دلیل که می دانست هزینه نبرد اسرائیل بر گردن آمریکا تحمیل خواهد شد. ایالات متحده حتی در مقابل حمله اسرائیل به سایت هسته ای عراق ایستادگی کرد ولی اکنون به نظر می رسد که آمریکا در فضای جنگ روانی به دنبال فربه سازی میدان عمل اسرائیلی ها بر ضد ایران است.
▪ تا چه اندازه احتمال می دهید که جنگ روانی بر ضد ایران تبدیل به یک عملیات میدانی شود؟
ـ این مساله وابسته به کنش ایران است. آمریکا به دنبال این است که ایران را به یک عملیات محدود بکشاند ولی شروع کننده این درگیری ایران باشد. در واقع مساله اساسی برای آمریکایی ها این است که شلیک اول را کدام کشور انجام دهد. نقطه خطرناک این است که ایالات متحده جنگ روانی را به جای ترس و فریب متوجه عملیات میدانی کرده است. از این جهت آمریکا به دنبال ضد واقعه ای است که بتواند در چارچوب آن تحرک خود را بر ضد ایران در عرصه عملیات میدانی محدود اجرایی کند. به همین دلیل باید ادبیات مدبرانه، اقدامات قاطعانه و دیپلماسی هوشیارانه ای در برابر آمریکا داشته باشد. اکنون ایالات متحده با تلفیقی از قدرت نرم و سخت در حال بازی کردن با ایران است و نقش تهدید نیابتی را رژیم اسرائیل به مرحله اجرا می گذارد.
▪ طی نظرسنجی هایی که در آمریکا صورت گرفته است در صورت وقوع هر گونه جنگ، اوباما در مقایسه با مک کین شانسی برای مدیریت جنگ ندارد. در چنین شرایطی آیا هر نوع شیطنت از سوی نئومحافظه کاران و درگیری با ایران می تواند نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را به نفع آنها تغییر دهد؟
ـ نگرانی من از تیرماه تا اواخر آبان ماه سال جاری است. آنچه مسجل است یکی از راه های گریز آنها امنیتی کردن انتخابات آمریکا از طریق برخورد با ایران است. با توجه به فقدان خردگرایی هوش ایرانی برای بوش، وی می تواند دست به هر عملیاتی علیه ایران بزند. هر چند که این رفتار از نظر ایرانی ها خارج از رفتار عقلانی باشد. رئیس جمهور فعلی آمریکا مانند «آبراهام لینکلن»، «جورج واشنگتن» یا «جان اف کندی» نمی اندیشد و حتی سایه ای از آنها را به همراه ندارد. اگر هر یک از آنها رئیس جمهور آمریکا بودند می توانستیم برروی عملکرد آنها حسابی باز کنیم ولی جورج بوش به جای اینکه به امنیت ملی آمریکا توجه داشته باشد به بنگاه های نفتی خود و پدرش می اندیشد. همان طور که اشاره کردید طبق نظرسنجی که در آمریکا انجام شده است، در صورت تحقق یک جنگ احتمالی علیه جمهوری اسلامی، مک کین شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری خواهد داشت. هر چند که درصد این اتفاق پایین است ولی نمی توان همین درصد کم را نادیده گرفت زیرا هر ضد واقعه ای در نهایت به سود آمریکا تمام خواهد شد.
در این چارچوب ایران باید ادبیات مدبرانه ای داشته باشد و هر حرفی از سوی هر کسی مطرح نشود. مسئولان رسمی و نیروهای مسلح باید در این زمینه برخورد دقیقی داشته باشند و در بیان هر کلمه بسیار دقت کنند. باید برای پاسخگویی به افکار عمومی از منظر بالا رفتن هزینه تقابل با ایالات متحده آمریکا تولید ادبیات کنند معتقدم که ایران در برابر قدرت هوشمند ایالات متحده باید قدرت هنرمندانه و هوشیارانه ای داشته باشد.
در واقع باید بازی هنرمندانه با ابزار قدرت خودمان برای بهره مندی از قدرت هوشمند در صحنه عمل شکل بگیرد تا سمفونی قدرت در ایران محقق شود و بتواند از همه نخبگان و جناح های سیاسی بهره ببرد.
بی تردید ایران نیز در آستانه انتخابات ریاست جمهوری قرار دارد و رئیس جمهور آینده باید به این بیندیشد که چگونه می تواند قدرت هنرمندانه را در استفاده از توانمندی هوشمند در برخورد هوشیارانه با رقبای خودش در جامعه بین الملل به کار ببرد تا بتواند قاعده منافع و منابع را در فرمول ارتباط با ایران مدیریت کند.

نویسنده : محمدرضا نظری

منبع : روزنامه مردم سالاری