کلسترول ویرانگر بدن

● بیماری قلبی و راه های جلوگیری از ابتلا
▪ مرحله اول بیماری قلبی:
اگر میزان كلسترول موجود در بدن بیش از حد طبیعی باشد، خطر ابتلا به بیماری قلبی وجود دارد. كلسترول چیست؟ كلسترول ماده ای چسبناك شبیه موم است به وسیله كبد تولید می شود و از انواع لیپیدها یا چربی هاست. كلسترول برای ساختن سلول های دیواره ای و برخی از هورمون ها استفاده می شود و به تنهایی درون بدن حركت نمی كند بلكه باید با پروتئین تركیب شود تا بتواند در جریان خون و جاهای مورد نیاز حركت كند. حركت یا سفر كلسترول و پروتئین با هم «لیپوپروتئین» نامیده می شود. لیپوپروتئین با غلظت كم «LDL» و با غلظت زیاد «HDL» بهترین انواع لیپوپروتئین ها هستند. همه سلول ها دارای گیرنده هایی هستند كه LDL را می مكند. اگر میزان كلسترول در خون زیاد باشد سلول ها گیرنده های كمتری می سازند. بنابراین میزان كلسترول نفوذی درون سلول ها كاهش پیدا می كند و این امر موجب می شود، تا كلسترول بیشتری درخون شناور باشد، كه از این كلسترول اضافی مقداری به درون كبد باز می گردد و بقیه در جریان خون باقی می ماند كه ممكن است در اثر گذشت زمان اكسیده شود و چنانچه در دیواره های شریانی پنهان شود، احتمال اكسیده شدن آن بیشتر است.
یك صندلی را تصور كنید كه مدت زمان طولانی در حیاط باقی می ماند و دچار زنگ زدگی می شود. دقیقاً عین همین اتفاق برای سلول های بدن نیز رخ می دهد، البته وقتی مورد حمله رادیكال های آزاد قرار می گیرند. (رادیكال های آزاد، مولكول های بی ثباتی هستند كه به سلول ها آسیب می رسانند.) البته همیشه كلسترول موجود در خون اكسیده نمی شود. چون تركیبات فوق العاده ای به نام آنتی اكسیدان ها در بدن وجود دارد كه مانع از اكسیده شدن می شود.
بدن انسان دارای سیستمی است كه با كلسترول اكسیده تبادلاتی انجام می دهد، گلبول های سفید خاصی كه «مونوسیت» نام دارد، كلسترول اكسیده را می بلعند، بنابراین هر چه میزان كلسترول بیشتر باشد، این سلول ها حجیم تر می شوند و ظاهری اسفنجی پیدا می كنند و از این پس «سلول های اسفنجی» نامیده می شوند كه در دیوار رگ خونی جمع می شوند و رادیكال آزاد تولید می كنند و در نهایت به شكل یك پلاگ (لوح) درمی آیند، كه به این مرحله، «آدروس كلروسیس» یا سخت شدن شریان ها گفته می شود.
▪ مرحله دوم:
سرانجام این آشفتگی كلسترول، سلول های اسفنجی و دیگر مواد ساخته شده، از دیوار شریانی به بیرون رانده می شوند، ورم ناشی از كلسترول مثل چرك و عفونتی است كه روی یك زخم باز ایجاد شده است، كه در این نوع زخم ها سلول های گلبول های سفید برای درمان و بازسازی آسیب ها حركت می كنند و روكش سختی را ایجاد می كنند كه روی سلول ها را می پوشاند، همچنان ورم سلول ها ادامه دارد و در نهایت این تورم به حدی زیاد می شود كه منجر به باریك شدن شریان ها، كاهش جریان خون و اكسیژن می شود. بنابراین مواد غذایی كافی به قلب نمی رسد و چنانچه قلب خون غنی از اكسیژن دریافت نكند، در قفسه سینه احساس فشردگی به وجود می آید، كه به این حالت درد عضله قلب یا «آنژین» گفته می شود و معمولاً هنگام تحرك و ورزش اتفاق می افتد زیرا در حین فعالیت قلب به اكسیژن اضافی نیازمند است.
▪ مرحله سوم:
تصور كنید یك جریان آب سریع از روی كوه سرازیر می شود، شدت آن به حدی است كه هر چه سر راهش است مثل گیاه، سنگ و.. را با خود به پائین می برد. در مورد رگ های خونی نیز این اتفاق رخ می دهد و جریان خون می تواند روی پلاگ شكاف و بریدگی ایجاد كند، این بریدگی موجب می شود تا چرك و عفونت ها بیرون بریزند.
هر چه پلاگ بزرگ تر باشد، بریدگی بیشتر خواهد بود، البته LDL كه پلاگ را می سازد، نیز نقش مهمی در این میان ایفا می كند مطالعات نشان می دهد،حتی مقدار كمی از LDL نیز این پلاگ را حساس تر و شكننده تر می كند. وقتی كه پلاگ پارگی پیدا می كند، پلاكت های خون به سطح آن می چسبند و در نهایت موجب مسدود شدن رگ ها و مانع از جریان خون می شوند و در این حالت، حمله قلبی یا سكته اتفاق می افتد. (گاهی نیز این انسداد درون شریان ها رخ می دهد كه موجب ابتلا به بیماری شریانی ثانوی می شود.) متأسفانه تا قبل از بروز حمله قلبی هیچ عارضه ای پدیدار نخواهد شد. بویژه در زنان، بنابراین دانستن عوامل خطر ساز مثل كلسترول بالا بسیار ضروری است.
● علائم بیماری قلبی
در مراحل اولیه بیماری قلبی، هیچ عارضه مشخصی ایجاد نخواهد شد. علائم هشدار دهنده عبارتند از: افزایش میزان كلسترول خون و افزایش فشار خون.
اما در مراحل پیشرفته، درد بازو، درد سینه ، درد آرواره، تپش قلب، تنفس منقطع و بریده بریده از علائم بارز به شمار می رود.
▪ چه زمانی باید با پزشك تماس گرفت
- چنانچه یكی از علائم بالا را مشاهده كردید
- اگر از سرگیجه، ضعف، غش و یا احساس بی حسی بی دلیل رنج می برید
- در صورت بروز افزایش ضربان قلب و تپش قلب
- در صورت بروز سردرد و یا فشردگی قفسه سینه
تا سن ۶۵ سالگی هر ۲ سال یك بار فشار خون خود را بررسی كنید و بعد از سنین ۶۵ سالگی سالانه باید این آزمایش را انجام دهید. هر ۵ سال یك بار نیز میزان كلسترول خود را چك كنید. زیرا نخستین دلیل ابتلا به بیماری آدروس كلروسیس افزایش میزان كلسترول خون بویژه LDL در دیوارهای شریانی است كه این تجمع در نهایت منجر به رشد پلاگ می شود.
افزایش فشار خون، زندگی بدون تحرك، چاقی و استرس نیز می تواند منجر به ساخته شدن پلاگ شود. در سنین جوانی آقایان بیش از خانم ها در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی قرار دارند، زیرا هورمون استروژن خاصیت محافظت از قلب را داراست.
چنانچه رژیم غذایی مناسب و شیوه زندگی صحیح داشته باشید، می توانید از بروز بیماری قلبی جلوگیری كنید.
▪ راهكارهای زیر پیشنهاد می شود:
۱) از رژیم های غذایی كم چرب پیروی كنید. بویژه به میزان چربی های اشباع شده توجه داشته باشید. رژیم های غذایی مدیترانه ای بهترین نمونه هستند. به خاطر داشته باشید، میزان چربی مصرفی روزانه نباید بیش از ۳۰ درصد كالری را به خود اختصاص دهد.
۲) حداقل روزانه خوردن ۵ سهم میوه و سبزیجات تازه را در برنامه غذایی خود قرار دهید. خوردن میوه هایی مثل: سیب، گریپ فروت، پرتقال، توت فرنگی و آوكادو و سبزی هایی مثل: بروكلی، هویج، ذرت و پیاز بسیار توصیه می شود.
۳) برای كنترل میزان كلسترول از فیبرهای محلول مثل جو، لوبیاها و مركبات استفاده كنید. خوردن انواع حبوبات، غلات و سویا نیز بسیار توصیه می شود.
۴) حداقل در هفته ۲ مرتبه ماهی های چرب، صدف خوراكی، ماهی ساردین، ماهی تن، ماهی آزاد و ماهی های دارای اسیدهای چرب امگا ،۳ بخورید.
۵) حداقل در روز ۳۰ دقیقه ورزش كنید، فعالیت و ورزش موجب قوی شدن قلب، كاهش وزن و افزایش كلسترول خوب می شود كه حافظه را افزایش می دهد، در حالی كه میزان LDL را كاهش می دهد. ورزش سبب بهبود حساسیت انسولین وكاهش فشار خون می شود. بهترین ورزش «ایروبیك» است. این ورزش با پهن و عریض كردن رگ های خونی از بروز مرحله اول بیماری جلوگیری می كند. سعی كنید ورزش هایی را انتخاب كنید كه در آن ماهیچه های پا بیشتر درگیر باشد مثل پیاده روی و دوچرخه سواری. البته ورزش های دیگر مثل یوگا نیز موجب كاهش میزان ترشح هورمون های استرس می شود.
اگر زندگی بدون تحركی داشته باشید، بدن به جای این كه چربی ها را بسوزاند، ذخیره می كند كه این امر سبب بالا رفتن میزان LDL و تری گلیسیریدها می شود.
۶) سیگار نكشید. سیگار موجب كاهش میزان HDL و آسیب رسیدن به رگ های خونی و ایجاد مقاومت انسولین می شود. همچنین موجب كاهش حالت ارتجاعی رگ های خونی و كاهش جریان خون می شود، بنابراین فشار خون افزایش پیدا می كند. سیگار میزان اكسیژن خون را نیز كاهش می دهد كه این امر دیواره های رگ را تحریك می كند.
زنان سیگاری ۲ تا ۶ برابر بیش از مردها در معرض خطر ابتلا به حمله قلبی قرار دارند.
۷) مكمل های غذایی به جلوگیری از بیمار قلبی كمك می كند، اما حتماً باید با نظر پزشك باشد. ویتامین هایی مثل ویتامین E، C۶، B و ۱۲ B . كاروتوئیدها، فولیك اسید، روغن دانه كتان، روغن های ماهی و منیزیم از مكمل های مفید هستند.
۸) استرس یكی دیگر از عواملی است كه می تواند سبب بروز بیماری قلبی شود. استرس موجب افزایش فشار خون و لخته شدن خون می شود.
۹) اگر به افزایش فشار خون مبتلا هستید، باید میزان سدیم مصرفی را كاهش دهید، سیر را نیز فراموش نكنید، خوردن یك تا ۳ حبه سیر روزانه سبب كاهش فشار خون و كلسترول می شود.
در انتها نیز لازم است بدانید، افراد مبتلا به دیابت نوع دوم، ۲ تا ۴ برابر بیش از بقیه در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی قرار دارند، بنابراین خوردن یك عدد آسپرین در روز با نظر پزشك توصیه می شود.
مطالعات اخیر نشان می دهد، مردان سنین ۳۵ تا ۷۵ كه سالانه حتماً یك بار به مسافرات یا تعطیلات رفته اند، یك سوم كمتر از افرادی كه تمام روزهای سال را به كار اختصاص می دهند، دچار حمله قلبی می شوند.

هلیا خرم

منبع : روزنامه ایران