آخرین نفس های آتش بس در سریلانکا

«هلن اولافسدوتیر» سخنگوی گروه موسوم به «ناظران دولت های شمالی» (SLMM) در سریلانکا می گوید: «ما به خاطر حفظ آتش بس و جلوگیری از جنگ در اینجا هستیم.» اما در شمال و شرق این کشور یعنی در همان مناطقی که شورشیان موسوم به ببرهای تامیل درصدد برپایی یک دولت مستقل برای اقلیت تامیل هستند، از چهار سال پیش به این سو، به تدریج آثاری از آتش بس به چشم نمی خورد و روزبه روز بر شدت خشونت ها افزوده می شود. از آغاز ماه دسامبر تا به حال ۱۵ سرباز و دو ستیزه جو جان خود را در این مناطق از دست داده و کشته شده اند و علاوه بر آن طی همان ماه دسامبر ۴۵ عضو نیروهای امنیتی نیز از پای درآمده اند که این رقم از سال ۲۰۰۲ به این طرف، بی سابقه بوده است.
پس از حمله به یک گشتی دریایی در اواسط ژانویه که در اثر آن دوازده سرباز کشته شدند و متعاقب آن در اثر یک درگیری دو نفر جان خود را از دست دادند، گروه ناظران دولت های شمالی تصمیم گرفتند فعالیت های خود در شمال شرقی سریلانکا را به طور موقت تعطیل کنند و به گفته «اولافسدوتیر» عدم حضور ناظران، آتش درگیری ها را بیشتر شعله ور خواهد کرد اما به هر صورت دولت های اسکاندیناوی و ایسلند حاضر نیستند جان ناظران را به خطر بیندازند و البته به محض آنکه وضعیت و موقعیت اجازه دهد، همکاران این گروه کار خود را از سر خواهند گرفت: «نباید بدبین باشیم اما متاسفانه هر دو طرف مناقشه حاضر به گفت وگو و مذاکره علنی نیستند.»
از قرار معلوم اکثر کارشناسان امور سریلانکا نسبت به وضعیت این کشور خوشبین نیستند. «کوفی عنان» دبیر کل سازمان ملل متحد چند روز پیش ضمن ابراز نگرانی شدید در مورد وضعیت سریلانکا، از دولت و شورشیان این کشور خواست تا آتش بس را رعایت کرده، به حقوق بشر احترام گذارده و به سر میز مذاکره بازگردند. اما بی تردید شرایط این کشور وضعیت وخیمی را نشان می دهد: از آغاز نوامبر «ماهیندا راجاپاکس» به مقام ریاست جمهوری سریلانکا رسیده است که فردی تندرو به شمار می آید. اما این رئیس جمهور نیز که از پشتیبانی دو حزب ناسیونالیست و افراطی این کشور برخوردار است، اعلام کرد که خواهان مذاکره با شورشیان تامیل بوده اما با هرگونه اعطای خودمختاری به مناطق تحت اشغال این شورشیان مخالف است.
انتخابات ریاست جمهوری سریلانکا هم در وضعیت عجیبی برگزار شد. در همان حال که شورشیان تامیل در این انتخابات بی طرف بوده و سکوت اختیار کرده بودند، جناح های غیر نظامی تامیل ها مردم را به تحریم انتخابات فرامی خواندند. یکی از سخنگویان ببرهای تامیل پیش از برگزاری انتخابات به خبرگزاری دویچه وله آلمان در این مورد گفت: «کاندیداهای ریاست جمهوری سریلانکا هیچ تفاوتی با هم ندارند و هیچ یک از آنان مشکلات تامیل ها را حل نخواهد کرد، درست مثل رئیس جمهور سابق.» و اتفاقاً همین تحریم انتخابات ریاست جمهوری توسط گروه های شورشی بود که موجب پیروزی «راجاپاکس» بر رقیبش «رانیل ویکراماسینگ» (آن هم با تفاوتی اندک در آرا) شد. «ویکراماسینگ» در تمامی تبلیغات انتخاباتی اش بر احیای دوباره روند و مذاکرات صلح تاکید داشت. در همان زمان ناظران پیش بینی کردند که این تحریم و این پیروزی کاندیدای تندرو و افراطی به ببرهای تامیل فرصتی دوباره برای آغاز یک جنگ داخلی دیگر خواهد داد و گویی تحریم انتخابات نیز به همین منظور در دستور کار آنان قرار گرفته بود و حال با شدت گرفتن خشونت ها می توان درستی آن پیش بینی را تائید کرد.
با وجود تکذیب سران ببرهای تامیل کاملاً معلوم بود که افراد این گروه مسئول حمله به آن گشتی دریایی بوده اند و این مسئله باعث شده است تا وضعیتی به اصطلاح دوقطبی در میان تامیل ها ایجاد شده و هر لحظه هم بر شدت آن افزوده می شود. بدون شک تظاهراتی که بر علیه نیروهای دولتی برگزار شد نیز در افزایش تنش ها نقش داشته است. «جهان پررا» از اعضای «مجمع صلح ملی» در کلمبو پایتخت سریلانکا عقیده دارد: «ببرهای تامیل خود را برای حمله های جدید آماده می کنند.» با وجود آنکه دولت سریلانکا در مقابل همه این اقدامات در حال حاضر از خود شکیبایی نشان می دهد اما به گفته پررا برخی از نیروهای نظامی خشم و عصبانیت خود را برعلیه مردم غیرنظامی و بی گناه به کار می برند.
«پایکیا سوتی ساراواناموتو» مدیر پژوهشگاه «مرکز آلترناتیوهای سیاسی» در کلمبو عقیده دارد: «در حال حاضر چنین به نظر می آید که سریلانکا بار دیگر در ورطه یک جنگ داخلی خواهد افتاد.» اما شاید قابل قبول ترین و واقع گرایانه ترین برآورد از وضعیت سریلانکا را «اریک سولهایم» نروژی که روند صلح در این کشور را از سال ۲۰۰۰ دنبال می کند، ارائه داده باشد. «سولهایم» پس از ورود به سریلانکا در ۲۱ ژانویه سال جاری همه تلاش خود را در جهت حفظ و نجات قرارداد آتش بس به کار گرفته است. علاوه بر آن این میانجی نروژی با «راجاپاکس» رئیس جمهور و همین طور با رهبر ببرهای تامیل یعنی «ولوپیلای پرابهاکاران» نیز دیدارهایی خواهد داشت.
«پررا» عقیده دارد که حضور و تلاش های سولهایم آخرین امکان بازگشت و نجات از این وضعیت است. زیرا او است که می تواند دولت را به بازگشت بر سر میز مذاکره راضی کند و گذشته از آن دولت سریلانکا هم می تواند با اعلام اینکه تنها به خواست سولهایم حاضر به ادامه مذاکرات شده است، خود را از اتهام ترس از فشارهای ببرهای تامیل رهایی بخشد.
از نظر هلن اولافسدوتیر شدت گرفتن درگیری ها بیش از هر چیز به دلیل قطع مذاکرات صلح از دوسال پیش به این سو است. مسئله مهم در حال حاضر کمبود وقت است و اگر دو طرف مناقشه هرچه زودتر به پای میز مذاکره باز نگردند، وقوع دوباره جنگ داخلی در سریلانکا بسیار زودتر از آنچه تصور می شود، رخ خواهد داد و به عقیده کارشناسان در صورت آغاز دوباره چنین جنگی، وضعیت در این کشور و در این منطقه به سرعت از کنترل خارج خواهد شد.
منبع: دویچه وله
دنیس اشتوته
ترجمه: محمدعلی فیروزآبادی

منبع : روزنامه شرق