ساماندهی مالیه عمومی

● ارزش حرارتی سوخت مشابه به‌عنوان مبنای محاسبه بهای گاز
گاز کالایی است همچون نفت و درمعامله با هرطرف معامله‌ای اعم از داخلی و خارجی می‌بایستی بهای آن تقویم شود . تقویم محاسباتی بهای فروش این کالا درداخل تابع فرمول محاسباتی خاص باید باشد که عبارت است از قیمت تمام شده به علاوه هزینه سرباربه علاوه سود مورد انتظار فروشنده که نهایتا به تصویب مجمع عمومی شرکت تولید کننده یعنی دولت باید برسد اما بهای صدور آن به خارج تابع شرایط حاکم بر بازار بین‌المللی این کالا باید باشد .
بازاری که در آن رقابت آزاد حرف اول را در اقتصاد امروز می‌زند. شرایط حاکم بر بازار بین‌المللی هم بر اصول وقواعدی استوار است که یوتولیتی یا مطلوبیت نهایی مصرف کننده و بهای سایر کالاهای مشابه در تعیین آن سهم عمده‌ای دارد . بهای کالاهای مشابه گاز کدامند و ارزش هر کدام در بازار چقدر است ؟ یوتولیتی یا مطلوبیت گاز در برابر سوخت‌های مشابه که نگارنده از آن با نام ارزش حرارتی کالای مشابه نام می‌برم عبارتند از : نفت،‌گازوئیل و بنزین. به عبارت ساده‌تر مصرف کننده گاز اگر گاز را در اختیار نداشته باشد سراغ گازوئیل یا بنزین یا نفت سفید خواهد رفت تا نیاز روشنایی یا حرارتی خود را تامین کند و در آن صورت باید بهای هر کدام از سوخت‌‌های مشابه را بپردازد که خواهد پرداخت. پس در یک معیار منطقی بهای گاز مساوی است با ارزش حرارتی هر یک از سوخت‌های مشابه و چون سوخت مشابه گاز متعدد است محاسبه متوسط ‌آنها به‌عنوان ارزش حرارتی گاز عملی منطقی و عقلایی درتقویم بهای گاز است وتقویم ریالی هر کدام تابعی است از بهای یک بشکه نفت خام در هر مقطع زمانی به‌طور مثال بهای فرآ‌ورده‌های نفتی در زمانی که بهای نفت مثلا ۱۱۶ دلار به ازای هر بشکه است به صورت تابعی از آ‌ن به قرار زیر است که با احتساب هر بشکه ۱۵۸/۹۹ لیتر محاسبات زیر را در تقویم محاسباتی یک متر مکعب گاز برمبنای متوسط ارزش حرارتی سوخت‌های مشابه خواهیم داشت:
سنت ۷۳= ۱ لیتر نفت خام
سنت ۸۰= ۱ لیتر بنزین
سنت ۱۰۸= ۱ لیتر گازوئیل
سنت ۸۷=۳ث‌(۱۰۸+۸۰+۷۳= )۱ متر مکعب گاز
بر مبنای چنین محاسبه منطقی بهای ناخالص هر ۱۰۰۰ مترمکعب گاز ۸۷۰ دلار می‌شود که با کسر ۵۰ %هزینه سربار مربوط به هدایت وانتقال از طریق خطوط لوله از مبدا مخزن تا مقصد مصرف که جدای از بهای گاز باید محاسبه گردد. ارزش حرارتی ۱۰۰۰ مترمکعب گاز در شرایطی که نفت خام بشکه‌ای ۱۱۶ دلار است حداقل ۴۳۵ دلار می‌گردد که مبنای محاسبه بهای گاز به صورت تحویل در نقطه صفر مرزی خواهد بود.
این فرمول بهای گاز را به صورت تابعی از حداقل متغیر ارزش حرارتی دو سوخت مشابه ( گازوئیل و بنزین) که خود تابعی از متغیر نفت خام هستند می‌گردانند که شرایط بازار رقابت کامل بر ‌آن حاکم است. در این رابطه باید توجه کرد که معامله گاز یا نفت خام صرف نظر از ملاحظات سیاسی، امنیتی و اجتماعی حاکم بر آن یک معامله است که بر خرید و فروش کالا مترتب است و این معامله باید از روال منطق محاسباتی خاص معاملات تبعیت نماید که تضمین کننده منافع دو طرف باشد و فرمول فوق متضمن منافع هر دو طرف است که غبن فاحش یا نفع وافر یک طرف را در طول زمان معامله ایجاد نمی‌کند واز بالا و پایین شدن تابع و متغیر معادله هر دو طرف یکسان منتفع خواهند شد . هم اکنون کشور ما درمعاملات گاز با دو کشور ترکمنستان و آذربایجان به‌عنوان خریدار در شمال و با دو کشور پاکستان وامارات در جنوب به‌عنوان فروشنده طرف معامله است. وقت آن رسیده که با تقویم محاسبه بهای گاز بر مبنای منطق ارزش حرارتی به تمامی اما واگرها در معاملات این کالای اساسی پایان داده و با دستیابی به فرمول واحد وضع موجود را سروسامان بخشید.
رعایت این فرمول در کلیه قراردادهای گازی با تمامی طرف‌های خارجی از جمله موضوع قرارداد کرسنت تنها راه تامین کننده منافع ملی و تضمین کننده حقوق بیت‌المال در مورد کالایی می‌تواند باشد که مصداق بارز انفال بوده و هیچ فرقی در انجام معامله با نفت ندارد.

محمد صادق انبارلویی
yahoo.com ؛Eghtesade sadegh

منبع : روزنامه رسالت