بهار و آلرژی‌های چشمی

برای بسیاری بهار، فصلی دلچسب و زیباست ولی برای برخی عذاب آورترین فصل ها است. عطسه های مكرر، سوزش و خارش و قرمزی چشم از مضرات این فصل زیباست كه اغلب به دلیل گرده افشانی گل ها و گیاهان بروز می كند. آلرژی های چشمی یكی از شایع ترین علت های مراجعه به چشم پزشك است كه به طور متوسط از هر ۱۰ تا ۱۵ نفر یك نفر در طول عمر خود دچار علائم حساسیت های چشمی می شود. علائم آلرژی چشمی در افراد مختلف متفاوت است و طیف وسیعی از علائم از سوزش و خارش خفیف تا علائم شدید و آزاردهنده و گاه خطرناك را دربرمی گیرد. مهمترین دلیل آلرژی های چشمی گرده گل ها و گیاهان، مو و كرك و پر حیوانات است كه در تماس مستقیم با ملتحمه چشم بروز می كند.
ملتحمه بافت پوششی مخاطی قسمت جلوی كره چشم و سطح داخلی پلك ها است كه باعث حفاظت لایه های داخلی تر كره چشم در برابر عفونت ها و عوامل بیگانه می شود و به طور كلی یك سد دفاعی در برابر محیط خارجی به شمار می رود. مهمترین عامل ایجاد واكنش های حساسیتی، ماده ای به نام «هیستامین» است كه از گروهی از سلول های ایمنی به نام «ماست سل ها» ترشح می شود. هیستامین باعث خارش و گشاد شدن رگ های موجود در ملتحمه شده و در نهایت موجب می شود چشم قرمز به نظر برسد. البته به جز هیستامین مواد دیگری نیز می توانند در واكنش های آلرژیك دخیل باشند اما هیستامین مهمترین واسطه ایجاد علائم حساسیت است. ترشح هیستامین در ملتحمه باعث گشاد شدن رگ ها و در نهایت بروز قرمزی، خارش، سوزش و اشك ریزش می شود. به علاوه این ماده موجب می شود كه مقداری مایع از رگ ها به داخل بافت ملتحمه و پلك نشست كند و پلك به حدی متورم گردد كه فرد نتواند چشم هایش را باز كند. تجمع مایع در ملتحمه باعث می شود كه ملتحمه ظاهر آبی پیدا كند و همچون یك تاول بزرگ از داخل شكاف پلك بیرون بزند. آلرژی های چشمی معمولاً در افراد جوان و كسانی كه سابقه بیماری آلرژیك نظیر تب یونجه (آبریزش از بینی) و یا آلرژی های پوستی دارند بروز می كند.
● انواع بیماری‌های آلرژیك چشمی
۱ - ورم ملتحمه آلرژیك
ورم ملتحمه یا كنژنكتیویت شایع ترین شكل حساسیت چشمی است. این بیماری اغلب در اثر حساسیت به گرده گل ها و گیاهان ایجاد می شود، به همین علت در فصل بهار شایع تر است؛ اما در افرادی كه به گرد و خاك خانگی، كپك ها، مو و پر حیوانات یا مواد شیمیایی و داروهای خاص حساسیت دارند ممكن است علائم حساسیت در هر فصلی از سال ایجاد شود. كنژنكتیویت آلرژیك فصلی اغلب با آبریزش از بینی همراه است. علائم مهم كنژنكتیویت آلرژیك عبارتند از: خارش و سوزش و قرمزی چشم ها، اشك ریزش و ترشحات آبكی و تورم پلك و ملتحمه. از آنجا كه اكثر علائم حاد بیماری ناشی از آزاد شدن هیستامین در بافت ملتحمه است، درمان انتخابی این علائم استفاده از قطره های چشمی آنتی هیستامین است. جهت پیشگیری از بروز این علائم می توان از قطره های پایدار كننده ماست سل ها استفاده كرد . همچنین در موارد حساسیت خیلی شدید می توان با نظر چشم پزشك از قطره های استروئیدی برای مدت كوتاهی استفاده كرد. شربت ها و قرص های آنتی هیستامین معمولاً روی علائم چشمی بیمار چندان مؤثر نیستند اما برای كنترل آبریزش از بینی و علائم پوستی حساسیت به كار می روند.
۲ - ورم ملتحمه همراه با درماتیت آتوپیك
درماتیت آتوپیك نوعی حساسیت شدید پوستی است كه با خارش شدید همراه بوده و اغلب در بچه ها و نوجوانان تظاهر می كند. علامت اصلی این بیماری خارش شدید و قرمزی پلك ها است. پلك ها ضخیم و سفت می شوند و حالت پوسته پوسته پیدا می كنند. این بیماری در صورت درمان نامناسب به علت خارش مزمن و خراش مكرر سطح قرنیه توسط سطح ناهموار پلك ها، موجب لك قرنیه و تاری دید می شود و در درازمدت باعث بروز آب مروارید می شود. مناسب ترین راه درمان و كنترل خارش چشم استفاده از آنتی هیستامین های خوراكی و قطره های آنتی هیستامین است. ضمن اینكه پرهیز از مصرف غذاهای حساسیت زا نظیر تخم مرغ، آجیل، توت فرنگی، گوجه فرنگی، بادنجان، ادویه، كیوی و استفاده از ماسك در زمان گردگیری پرده و ملحفه ها و نیز دوری از تماس با حیوانات خانگی بسیار توصیه می شود. گاهی اوقات نیز یك عفونت میكروبی باعث بروز بیماری در پلك ها می شود. در این حالت، درمان عفونت بایستی از طریق قطره ها و پمادهای آنتی بیوتیك و شست وشوی مكرر پلك‌ها انجام گیرد.
۳ - كراتوكنژنكتیویت بهاره
كراتوكنژنكتیویت بهاره نوع دیگری از آلرژی های چشمی است كه باعث التهاب ملتحمه و قرنیه می شود. این بیماری اغلب در مناطق گرمسیر و در اواسط بهار بروز می كند و معمولاً پس از گذشت ۳-۲ ماه كم كم برطرف می شود و در سال بعد مجدداً عود می كند. در این بیماری چشم ها خارش شدید پیدا می كند و پلك ها متورم و سنگین می شوند. ترشحات شیری رنگ چسبناك در گوشه چشم ها جمع می شود و پلك ظاهری سنگ فرشی پیدا می كند. تجمع سلول های التهابی در ملتحمه همچنین باعث بروز لكه های سفیدرنگی در ملتحمه و دور قرنیه می شود. كراتوكنژنكتیویت بهاره می تواند به علت خارش مكرر باعث ایجاد خراش و لك قرنیه شود. مؤثرترین درمان این بیماری استفاده از قطره های استروئید چشمی (برای مدت كوتاه و زیرنظر چشم پزشك) است. می توان برای كمك به كنترل بیماری و جلوگیری از عود آن از قطره های پایداركننده ماست سل ها و قطره های آنتی هیستامین موضعی نیز استفاده كرد. استفاده از عینك های آفتابی با شیشه بزرگ و دسته های ضخیم (كه از ورود گرد و خاك به چشم جلوگیری می كند) می تواند به كنترل بیماری كمك كند. استفاده از كمپرس آب سرد و خنك كردن محل زندگی نیز تاثیر بسیاری در كاهش علائم دارد.
۴ - حساسیت های پلك
حساسیت های پلك اغلب نوعی واكنش حساسیتی ویروس است كه در اثر برخورد مستقیم با یك ماده آلرژی زای خاص ایجاد می شود. این عارضه معمولاً در اثر تماس با مواد شوینده یا مواد آرایشی اتفاق می افتد و به همین دلیل در خانم ها شایع تر است. علائم این نوع حساسیت معمولاً ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از برخورد با ماده آلرژی زا اتفاق می افتد. معمولاً پلك ها دچار خارش شدید و قرمزی می شود، ممكن است جوش های ریز آبكی روی پلك ها ایجاد شود گاهی ملتحمه نیز قرمز می شود. در صورتی كه فرد به طور مكرر با ماده آلرژی زا در تماس باشد پوست پلك ها ضخیم شده حالت چرمی پیدا می كند و پلك كلفت می شود. بهترین درمان این عارضه شناسایی ماده مولد حساسیت و پرهیز از آن است. در موارد حاد استفاده از یك پماد چشمی استروئیدی ملایم برای مدت چند روز می تواند به كنترل علائم كمك كند. در صورتی كه عفونت میكروبی به ضایعه حساسیتی پلك اضافه شود لازم است عفونت با داروهای آنتی بیوتیكی درمان شود. به طور كلی در مواردی كه علائم آلرژی شدیدتر از معمول است یا علائم به اقدامات معمول برطرف نمی شود لازم است حتماً معاینه چشم پزشكی انجام شود چون برخی از بیماری های جدی چشمی می تواند در ابتدا تظاهراتی مشابه آلرژی داشته باشد.بسیاری از بیماری های چشمی می توانند با آلرژی اشتباه شوند. شایع ترین این بیماری ها عبارتند از:
▪ خشكی چشم: معمولاً باعث ایجاد سوزش چشم ها و احساس وجود شن ریزه در چشم می شود. در این بیماری خارش چشم كمتر از بیماری های آلرژیك است. به علاوه خشكی چشم معمولاً افراد مسن را مبتلا می كند درحالی كه آلرژی در افراد جوان تر اتفاق می افتد. یك نكته مهم آن است كه داروهای آنتی هیستامین كه برای كنترل علائم آلرژی مصرف می شوند می توانند خشكی چشم را بدتر كنند.
انسداد مجرای اشكی: در این بیماری نیز به علت بسته شدن مجرای اشكی چشم ها دچار اشك ریزش می شود اما بر خلاف بیماری های آلرژیك در این حالت معمولاً خارش وجود ندارد. این بیماری نیز در افراد مسن تر شایع تر است.
▪ ورم ملتحمه عفونی: ورم ملتحمه عفونی ناشی از بیماری ها و ویروس ها می تواند علائمی شبیه آلرژی چشمی ایجاد كند. تشخیص ورم ملتحمه عفونی از آلرژی چشمی مهم است چون ورم ملتحمه عفونی بخصوص نوع ویروسی آن، شدیداً واگیردار است و می تواند اطرافیان را مبتلا كند.
۵ - درمان آلرژی های چشمی
بزرگترین اقدام در جهت درمان آلرژی های چشمی شناسایی عامل آلرژی زا و پرهیز از تماس با آن است. تمیز نگه داشتن خانه به منظور به حداقل رساندن گرد و غبار، پرهیز از نگهداری حیوانات خانگی، حفظ رطوبت مناسب در هوا و خنك كردن هوای منزل و استفاده از صافی های جذب كننده غبار از دیگر اقدامات پیشگیری كننده بیماری است. پرهیز از خاراندن چشم ها، استفاده از كمپرس آب سرد و دارودرمانی البته تحت نظر پزشك متخصص از دیگر راه هایی است كه در زمان ابتلا به آلرژی بسیار توصیه می شود.

بهاره مهرنژاد

منبع : روزنامه شرق