شنبه, ۲۲ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 11 May, 2024
مجله ویستا


قلعه سمیران ، روستای تارم ، قزوین


این قلعه بر بالای یك تپه سنگی در دهستان طارم قرار دارد و دسترسی به آن جز از سمت شمال، بسیار دشوار است. سفیدرود از جانب جنوبی این قلعه می‌گذرد و آن سوی رود، رشته ارتفاعاتِ بلندِ سنگی، سر به آسمان كشیده‌اند. بنای اصلی قلعه در بالای كوه قرار دارد و بخشی از شیب آن را كه به طرف جنوب می‌باشد، در بر می‌گیرد.
در حال حاضر از دیوارهای قلعه، گذشته از دیوار اصلی در بالا، قسمتی نیز در دامنه شمالی پابرجا است. این بخش از دیوار كه بر روی یك رگه سنگی استوار شده است، به این خاطر به وجود آمده تا در مسیر دسترسی به قلعه، از این سو كه راحت‌تر از جانب‌های دیگر است،‌ مانعی به وجود آمده باشد و امكان نفوذ به قلعه را سد ساخته باشند. باید دانست كه در دوران آبادانی این قلعه، چنان‌كه ناصرخسرو نقل نموده، قلعه مزبور دارای سه دیوار تودرتو بوده است.
بخش اصلی قلعه دارای طرح كاملاً منظم نیست؛ زیرا دیوار قلعه به تبعیت از صخره‌های كوه و پیش‌آمدگی و پس‌رفتگیِ آن به وجود آمده است. با این حال، طرح كلی آن نزدیك به شكل مستطیل است.
در حال حاضر، سالم‌ترین بخش قلعه، دیوار شمالی آن است كه از سه قسمت تشكیل شده است. قسمت اول، سمت چپ و جانب شرقی دیوار است كه به صورت دیوار بلندی محصور میان دو برج مدورِ سالم خودنمایی می‌‌كند. برج‌ها و دیوار با سنگ‌های لاشه و ملاط گچ ساخته شده‌اند و ارتفاع آن‌ها به 8 متر می‌رسد. در جریان بنای دیوار و برج‌ها، برای جلوگیری از فرو ریختن آن‌ها، و هم این‌كه برپا داشتن دیوار و برج‌‌ها به صورت منظم و مرتب صورت پذیرد، در فاصله‌های یك متری یك كلاف چوبی در تنه‌ بنا به كار برده‌اند كه از دور به صورت یك رج سنگ دیده می‌شود. در بنای دیوار قلعه، گاه به گاه آجر نیز به كار رفته و این بیش‌تر مربوط به قسمت‌های بالای دیوار است كه به احتمالی، مربوط به تعمیرات بعدی بناست.
برج‌های دوگانه كه در قسمت بالا جای گرفته‌اند، دارای پنجره‌های بلند مستطیل شكلی با قوس تیزه‌دار هستند، و بیش‌تر برای نگهبانی پایین قلعه مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. ساختمان قسمت سمت راست یا غربی دیوار قلعه با دیوار جانب شرقی بسیار تفاوت دارد. در این قسمت از وجود برج‌های مدور خبری نیست، و تنها دیواری صاف وجود دارد كه ساختمان‌های این گوشه قلعه را در بر گرفته است. بنای این قسمت از دیوار از نظر موقعیت حائز اهمیت است؛ زیرا كه بر فراز یك صخره كاملاً عمودی برپا گردیده كه سفیدرود از پای آن می‌گذرد و موقعیت آن، چنان است كه به هیچ‌وجه امكان تسلط بر این قلعه از این سو میسر نیست.
با توصیفی كه تاریخنگاران قدیم از این قلعه نموده‌اند، می‌توان گفت كه این قلعه هم‌چون بسیاری از دژهای كوهستانی منطقه، تنها كاركرد دفاعی و نظامی نداشته، بلكه منظور اصلی از بنای آن، سكونت بوده است. بر روی زمین‌های اطراف قلعه تا مسافتی بسیار، قطعه‌های فراوان سفال پراكنده است. سفالینه‌های مزبور همگی مربوط به دوره‌های پس از اسلام هستند.