لکنت

● مقدمه:
بی تر دید یکی ازنعمت های گرانقدر الهی نعمت کلام است از جمله نشانه ها و معیارهای سنجش میزان هوش مهارت بر قراری روابط اجتماعی ،اعتماد به نفس ،احساس نگرش ،مسولیت پذیری ،قدرت یاد گیری ،استعدلال منطقی ،انتقال معلومات ،اخلاق و ادب و هنر فرد سخن گفتن کلامی اوست.
چگونگی سخن گفته کودکان ،خوب صحبت کردن و سخن نیکو گفته آنان از اهمیت فوق العاده ای بر خوداراست .
رشد کلامی کودکان در گروه وجود الگوهای اصلی .همچون پدر و مادر و شنیدن صحبت های آنهاست :
معلولیت گفتاری می تواند یکی از مهمترین عوامل شکست و ناکامی برای شخص باشد به ویژه وقتی که به آن توجهی گردد ویا به اشتباه به معلولیت ذهنی یا جسمی ربط شود .بنا براین هر کوششی برای شناخت عمیق تر آن به رشد طبیعی کودک کمک می کند .
● تعریف لکنت زبان
لکنت زبان یکی از اختلالات تکلمی در انسان بوده که شخص در موقع صحبت کردن حروف تشکیل دهنده یک کلیه یا کلمات تشکیل دهنده یک جمله را به صورت تکراری طو لانی کردن و مکث نابه جا بیان می کند .
فرد مبتلا به لکنت کسی است که در مورد توانایی خود در حرف زدن اینکه بتواندبه موقع و بجا مکث و قطهای مکر ر داشته باشد شدیداً بیمناک است و این ترس و بیم او یا انتقاد از خود با اضطرابهایی همراه است که می خواهد این شرایط را به پیشگویی هایی کامبخش تبدیل کند .
● چه عاملی سبب بروز لکنت میشود ؟
در این مورد باید گفت بروز لکنت احتمالاً تحت تاثیر چند عامل است در حالی که اغلب تصور میشود لکنت علی منفرد دارد. لکنت احتمالاًزمانی شروع می شود که مجموعه ای از علل با هم جمع شوند . شاید عوامل متفاوتی در کودکان مختلف منجر به به یک نتیجه مشابه یعنی لکنت می شود.بنابراین جستجوی علت واحد در حینی که علل متفاوتی وجود دارد می تواند به جای حل مشکل خود تبدیل به مشکل جدیدی می شود. نظریه های متعددی در مورد علت لکنت کودکان وجود دارد اما هیچ کدام به شکل رضایت بخش تمام اطلاعات موجود در این باره را در بر نمی گیرد . کودکانی که لکنت دارند بیش از سایر کودکان در معرض ابتلا مشکلات روانی نیستند و بیش از دیگران نیز مضطرب نمی شوند هم چنین دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم لکنت معمولاً نتیجه یک ضربه ، یک مشکل عاطفی یا تجارب غیر عادی کودک است به هر حال بنا به دلایل بعضی کودکان برای ابتلا به لکنت ، زمینه موروثی دارند با این وجود بدیهی است که حداقل برای بعضی از کودکان نیز باید شرایط محیطی بزوز لکنت فراهم باشد تا به آن مبتلا شوند به نظر می رسد دستگاه گفتار این کودکان مستعد ایجاد وقفه و مشکل در جریان گفتار باشد علت آسیب پذیری در حال حاضر ناشناخته است ولی بعضی از دانشمندان اکنون بر این باورند که برخی اختلالات عملکردی جزئی ، هماهنگی دقیق و ظریف ضد عضله یا بیشتر از ضد عضله تولید کننده گفتار را بر هم می ریزد بعلاوه طبق شواهد بعضی از کودکان یه چنین مشکلاتی گفتاری با تنش واکنش نشان می دهند در حالیکه این تنش مشکل را بدتر می کند و احتمال تثبیت لکنت را افزایش می دهد .
● چند نظریه در مورد لکنت زبان
بسیاری از صاحب نظران معنقدند که لکنت زبان نوعی اختلال در مراحل رشد و تکامل گفتار است که تحت تاثیر عوامل مختلف بوجود می آید. نظر آدامز (۱۹۸۲) براین است که فروانی لکنت زبان در سنین سه تا هفت سالگی همزمان با تغییرات فیزیکی و روانی متعدد و قابل توجهی در این مقطع سنی است. او عقیده دارد که تکامل هماهنگ تمام سیستم هایی که در تکلم وبیان ، نقش دارند برای سلامت گفتار ضروری است و عناصر ژنتیک و محیط بر روند عادی تکامل این سیستم ها تاثیر می گذارد.
کوپر (۱۹۷۶) معتقد است که لکنت زبان ثمره اثر زیانبخش عوامل متعدد روانی – فیزیکی است. بنابراین تا آنجا که امکان دارد باید علت اختلال را یافت و برمبنای آن برای درمان مناسب برنامه ریزی کرد .
بلانتون معتقد است که عوامل روانی سبب بروز لکنت می شود بدین ترتیب که ترس باعث می شود که کورتکس نتواند کنترل خود را بر اندام های گفتاری اعمال می کند .
پاولف عقیده دارد که بیماران مبتلا به لکنت بدون شک به اختلالات روانی مخصوصاً نوروزها، و درون گرایی مبتلا هستند و در صورت رفع اختلال روانی ، لکنت زبان خود به خود بهبود می یابد .
ولپ معتقد است که لکنتی ها در تمام موارد دچار لکنت نمی شود آنها معمولاً هنگام تنهایی و یا در میان اشخاص خاص به خوبی صحبت می کنند . مشکل آنان زمانی آغاز می شود که مضطرب باشند هرچه اضطراب بیشتنر باشد لکنت نیز بیشتر است . در صورتی که منشا و علت اضطراب را پیدا کنیم می توانیم آن را مانند ترس های فرضی درمان نمائیم .
● سن بروز لکنت زبان
لکنت زبان عمدتاً و به طور کلی جز در موارد استثنایی در دوران خردسالی آغاز شده ویک پدیده خاص دوران کودکی است که معمولاًاز بین ۴-۲ سالگی شروع می شود. سنین ۷و۶ سالگی نیز که مصادف با زمان مدرسه میباشد به لحاظ ویژگیهای عاطفی و سازگار یهای اجتماعی خاص این دوره موقعیت مناسبی است برای بروز لکنت زبان در میان کودکانی که بیشتر مستعد چنین اختلالی می باشند گاهی از موارد در دوران بلوغ نیز افرادی که قبلاًبه نحوی لکنت زبان داشته اند دچار لکنت زبان می شوند .در واقع سن وشرایط و ویژگیهای بلوغ نیز احتمالاًدر تغییر شکل و یا تشدید لکنت موثر است .همچنین گفته شده است که سن ۷-۶ سالگی یعنی آغاز مدرسه موقعیت مستعدی است برای بروز لکنت زبان به خصوص برای بعضی از کودکانی که از نظر عاطفی اجتماعی آمادگی لازم را برای ورود به مدرسه و مواجه شدن با نهادهای اجتماعی رسمی و مدرسه را ندارند به همین دلیل ما همواره شاهد مقدار قابل توجهی از شاگردان کلاس اول دبستان می باشیم که دچار لکنت زبان می شوند و یا احیاناً لکنت آنها بیشتر می شود بنابراین در این شرایط می بایست از اعمال هرگونه تنبیه و فشار عاطفی و ذهنی به کودک اجتناب نمود .
● علائم و نشانه های کودکان الکن
کودکان الکن علائمی دارند که شناخت آنها را تسهیل می کند این نشانه ها خصوصاً هنگام تکلم بارزتر است. توجه به این موارد معلم را در شناخت این کودکان یاری می دهد برخی از این علائم که در کودکان الکن به وفور مشاهده می شوند عبارتند از:
۱) گوشه گیری مهمترین نشانه۸ کودکان الکن است که بر اثر آن الکن احساس حقارت می کند و ساکت و آرام در گوشه ای می نشیند و از طرح هرگونه پرسش ابا دارد در نتیجه استهدادهایش شکوفا نمی گردد. معلمان نباید کودکان الکن را در کلاس نادیده بگیرند.
۲) کودکان الکن هنگام صحبت کردن به انجام بسیاری حرکات کمک کننده می پردازند و بدان وسیله مقصود خود بیان می کنند. از جمله این حرکات می توان حرکات غیر طبیعی چشم ، فشردن عضلات پیشانی ، لرزش چانه ، حرکات اضافی سرو گردن، تغییر حالات چهره انقباض شدید عضلات صورت و به هم زدن سریع پلک ها و اخم کردن و تکان دادن دست ها و پا ها را نام برد.
۳) کودکان الکن در حضور جمع دچار هیجان می شوند و به شدت لکنت آنان افزوده می گردد این عده در مواجهه با افراد برجسته و سرشناس دچار هیجان بیشتری می شوند و تکلم برای آنان مشکلتر می گردد . از اینرو معلمان نباید از کودکان الکن در موقعیت های هیجان انگیز و اضطراب زده ودر حضور جمع درس بپرسند مگر آنکه مطمئن شوند که الکن پاسخ صحیح سوال را به خوبی می داند .
● آیا لکنت یک مشکل رایج است؟
امروزه در دنیا بیش از ۴۵ میلیون نفر افراد مبتلا به لکنت وجود دارد و از این عده حدود ۳ میلیون نفر در ایالات متحده زندگی می کنند . لکنت از شکاف کام شیوع بشیتری دارد ولی نسبت مبتلایان به تاخیر در رشد گفتار بیشتر است در حقیقت می توان گفت این اختلال آنقدر شایع است که هر کدام از ما در فامیل و همسایگی و یا همکاران و همکلاسان خود با چنین مواردی برخورد کرده ایم در حدود ۵ درصد کل کودکان احتمالاً ابتلا به لکنت برای چند ماه یا بیشتر را در زمانهایی از زندگی دارند. لکنت در کودکان پیش دبستانی شایع تر است ولی بین گروههای سنی بالاتر کاهش می یابد . به طور کلی در بین تمامی گروههای سنی از هر ۱۰۰۰ نفر ۷ نفر مبتلا به لکنت هستند .در بین بزرگسالان از هر ۱۰۰۰ نفر حدود ۳ نفر به شدت لکنت دارند و به نظر می رسد موفقیت های آموزشی شغلی و اجتماعی ایشان تحت تاثیر لکنت قرار گرفته است. در مقابل افراد برجسته و موفق زیادی وجود دارند که بیشتر عمرشان را لکنت داشته اند . وینستون چرچیل لکنت داشت و همچنین سر ایزاک نیوتن جورج دوم پادشاه انگلیس و نویسندگانی چون سامرت توام رباد شوبرگ مبتلا به لکنت بوده اند .
● آیالکنت در همه کودکان یک مشکل است ؟
هیچ دو نفری مثل یکدیگر نیستند .یک مورد بر جسته که ممکن است لکنتی های خرد سال در آن با هم تفاوت داشته باشند .نحوه شروع مشکل گفتارشان است .این مشکل نوعاً بصورت لکنت های پراکنده و که در خلال گفتار طبیعی و به تدریج شروع میشود .در مورد تعداد کمی از بچه ها لکنت با تنش های فیزیکی آشکار و تقلا،لرزش فک دستپاچگی و حتی گریه شروع میشود .اگر لکنت پایدار بماند ماهیت وقفه های گفتار تغییر می کند .
بعضی ممکن است در حین وقفه های گفتار زیاد پلک بزنند لب هایشان بلرزد و یا سرشان را تکان دهند .معمولاًاین رفتارها همانگونه که شروع شده به تدریج با گذشت زمان ناپدید میشوند بعضی از کودکان ممکن است در مقابل مشکلات گفتاری شان اضطراب و نگرانی زیادی نشان دهند .در این شرایط شاید تلاش آنها برای اجتناب از صحبت تبدیل به مساله ای بزرگتر از نا توانی گفتار شود اگر کمکشان نکنیم این پیش بینی و ترس از لکنت می تواند سدی ایجاد کند که از ارایه توانایی واقعی خود باز بمانند .
● آیا لکنت چیزی است که باید برای همه عمر همراه کودک باشد؟
احتمالاً خیل بیشتر کودکانی که شروع به لکنت می کنند به احتمال ۸۰ در صد لکنت را تدریجاًکنار میگذارند. از بین کودکان که مانند بزرگسالان لکنتشان ادامه میابد احتمالاًتنها یک سوم از ایشان موفقیت های شغلی و تحصیلی شان تحت تاثیر لکنت قرار میگیرد . اما لازم به ذکر است که به بزرگسالانی که لکنت مزمن و شدید دارند میتوان کمک کرد تا در ارتباطات روزمره وعادی مشکل خاصی نداشته باشند اگر کودک به تازگی لکنت را شروع کرده احتمال کمتری وجود داردکه لکنت وی قطع شود . اگر مدتی است که لکنت پیدا کرده و در مقابل ناتوانی های گفتارش تقلا و تنش دارد از صحبت در برخی موقعیت ها اجتناب میکند یا در برخی گفتارش حساسیت نشان میدهد احتمالاًباید بدنبال یک متخصص باشید لکنت ثابت و پایداری که برای مدتی باقی مانده است بعید است باافزایش سن خود به خود از بین برود مگر اینکه تحت درمان قرار گیرد .● لکنت زبان دختر ها و پسر ها :
بررسی آمار نشان میدهد که در مقابل هر سه یا چهار پسری که دچار لکنت هستند فقط یک دختر لکنت دارد به دیگر لحن نزدیک به سه چهارم کودکانی که لکنت دارند ازپسرها هستند. واقع امر این است که با علت دقیق این تفاوت قابل ملاحظه بین دختر و پسر را در ارتباط با لکنت زبان نمی دانیم .در هر حال به نظر میرسد که با در نظر گرفتن موارد استثنایی عوامل چندی قابل بر رسی است .مثلاً پسرها بیشتر از دخترها تقریباًهمه مشکلات لسانی را به گونه ای در دوران زندگی از خود نشان میدهند و این یکی از حقایق زندگی است . سوال این است که چرا چنین فرق بین دختر ها و پسرها وجود دارد .
اولاً در دوران اولیه رشد دخترها و پسرها یک تفاوت ذاتی در زمینه توانمندی ها و مهارتهای زبان و گفتار از خودشان میدهند یعنی پیش افتادگی دخترها در زمینه زبان کاملاًبارز است .
ثانیاً در همین دوران اولیه رشد کودکان عکس العمل خانواده و محیط اجتماعی نسبت به دخترها و پسرها متفاوت است . بنابراین به احتمال زیاد علت اینکه شماره پسرهایی که لکنت دارند چند برابر دخترها ست این است که ذاتا ًتوانایی های دخترها و پسرها در زبان و گفتار متفاوت بوده ، واکنش های محیطی نسبت به رفتار و توانایی های پسرها به گونه ای متمایز از دخترهاست .
● عوامل تشدید کننده:
تمام کودکان مبتلا به لکنت زبان در موقع هیجان و استرس دچار تشدید علایم می شوند اگر کودک در جمع دیگران به عنوان اولین صحبت کنند ه باشد لکنت تشدید پیدا می کند ولی در شرایطی که راحت باشند و تحت فشار و استرس نباشد .لکنت زبان کمتر خواهد بود .
● کودکی که لکنت دارددر مقایسه با دیگران از چه وضعیتی برخوردار است ؟
بجز لکنت زبان ،کودک به احتمال قوی در سایر زمینه کاملاًً طبیعی است . البته کودکان مبتلابه لکنت نیز همانند سایرین از نظر توان هوش با هم فرق دارند بعضی از ایشان ممکن است از نظر ذهنی کند ودیر آموز و برخی دیگر بسیار تیز هوش باشند و یا اینکه غالباً از هوش عادی بهره مند هستند محققان با دید بسیار دقیقی به دنبال یافتن تفاوتهای احتمالی جسمی و روانی بین کودکانی که لکنت دارند و کودکانی که دچار لکنت نیستند .بوده اند عموماً در مطالبات انجام شده نکته قابل ملاحظه ای بیان نشده است برخی از محققان به ذکر تفاوتهای بسیار جزیی و کم اهمیت ودر عین حال بعضاً متناقص با یافته های محققان دیگر اکتفا کرده اند.
به هر جهت تفاوتهای جسمی و روانی بسیار اندک که بعضی از مطالعات انجام شده نشان میدهد به طور ثابت و همگون در همه کودکان مبتلا به لکنت دیده نمی شود . اما در بین افراد بزرگسالی که دچار لکنت هستند هر گونه تفا وتهای جسمی و روانی بین آنها و افراد دیگر احتمالاًمربوط به لکنت زبان آنها میباشند و به احتمال بسیار زیاد این تفاوتها نتیجه قهری لکنت زبان است و نه علت آن .
به نظر میرسد کودک خردسالی که دچار لکنت زبان است به همان اندازه دوستان و کودکان هم سال غیر لکنتی اش از قدرت انطباق و سازگاری اجتماعی برخودار است او ممکن است تا حدی مشکلات عاطفی داشته باشد اما این مشکلات عاطفی لزوماً به اختلال گویایی او مربوط نیست .
● درمان لکنت زبان و روشهای متداول درمانی .
تاکنون روشهای درمانی متفاوتی برای درمان لکنت زبان به کار رفته است ولی ارزیابی چگونگی میزان تاثیر بندی روش ها مشکل است زیرا لکنت زبان و سایر اختلات Fluency در شرایط محیطی مختلف تغییر پذیر است روشهای درمانی به کاررفته در لکنت زبان در مطالعات کنترل شده خیلی امیدوار کننده نبوده است ولی به لحاظ تاثیر در تعدادی از بیماران مورد استفاده قرار می گیرند روشهای متداول درمانی عبارتند از:
۱) تجویزدارو
۲) روشهای غیر دارویی :
از مهمترین روشهای غیر دارویی ترغیب و تشویق بیمار به تفویت عضلات کمکی درامر تکلم می باشد.
۳) گفتار در مانی :
استفاد ه از گفتار درمانی یکی از روشهای موثر در لکنت زبان میباشد. چگونگی استفاده از این روش در مانی کاری تخصص بوده و باید از متخصص مربوطه کمک گرفت .برای هر بیمار مبتلا به لکنت زبان باید مشاوره گفتاری درمانی انجام شود .
● در پایان عوامل باز دارنده و عوامل کمک دهنده به شخص مبتلا به لکنت زبان را یاد آورمی شویم :
▪ عوامل مضر و باز دارنده:
۱) کامل کردن جملات کودکان .
۲) دستپاچه کردن و واداشتن او به تکمیل افکار و جملاتش
۳) قطع کردن نابجای گفتار کودک
۴) ترغیب کودک به اینکه همیشه با عجله دقیق و کامل صحبت کند
۵) انتقاد پی در پی و اصلاح و تغییر شیوه صحبت و تلفظ صداها و کلمات کودک
۶) خود تند و شتابزده با او صحبت کنیم ولی از او بخواهیم که همواره آرام و شمرده صحبت کند.
۷) ایجاد شیوه ای شتاب زده در زندگی روزمره یا اینکه همیشه به گونه ای حس کنیم یا عمل کنیم که انگار همه کارها باید دیروز انجام میشد.
۸) در خواست این که در حضور دوستان بستگان ،یا همسا یه ها چیزی را تعریف کند نقش بازی کند یا از روی نوشته ای بخواند .
▪ عوامل موثر وکمک دهنده
۱) در زندگی روشی را انتخاب کنید که در آن آرامش بیشتر و شتاب کمتر باشد
۲) با کودک شمرده و آرام صحبت کنید .
۳) فرصت دهید تا افکارش را به انتها برساند.
۴) سعی نکنید به جای او صحبت کنید یا این که بخواهید تفکرش را با عجله تمام کند .
۵) پیش از آنکه به سوالات یا صحبت های کودک پاسخ دهید چند ثا نیه مکث دهید.
۶) هنگام صرف شام تلویزیون و رادیو را خاموش کنید زمان فرصت مناسبی برای گفتگو با اعضای خانواده است و نه برای گوش دادن به برنامه های تلویزیون و رادیو .
۷) اگر شما مشغول کاری هستید که نیاز به دقت و تمر کز وارد و در همین زمان کودک شروع به صحبت میکند برای او توضیح دهید که اکنون نمیتوانید چشم از کار خود بردارید و نگاهش کنید ولی به وی گوش میدهید و حواستان به اوست .
● نتیجه :
لکنت زبان یکی از اختلا لات تکلمی د رانسان است که شخص د رموقع صحبت کردن یا جمله را به صورت تکراری طو لانی کردن و مکث نا بجا بیان می کند :
لکنت زبان معمولاًدر سنین -۲ تا ۴ سالگی بروز میکند و عوامل متعددی مانند زمینه ارثی داشتن و یا شرایط محیطی می توانند باعث بروز لکنت شوند .
گوشه گیری و استفاده از حرکات کمک کننده برای بیان مقصود خود و همچنین در حضور جمع هیجان زده بودن از علایم کودکان است که لکنت دارند.

حدیث سلیمانی نیا
منابع و ماخذ :
۱-آیزنسون ،جان ،اختلالات زبان و گفتار در کودکان .ترجمه حمید علیزاده انتشارات رشد ۱۳۸۱
۲-افروز غلاملی ، مقدمای برروانشناسی آموزش و پرورش کو دکان استثنایی، دانشگاه تهران ۱۳۶۲
۳- این ورشار .استانلی فری زرجین .کودک و لکنت زبان ترجمه غلام علی افروز انتشارات انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران ۱۳۷۶
۴-جمعی از نویسندگان متخصصدر لکنت ز بان پرسش و پاسخ در باره لکنت زبان ترجمه مهدی دستبردی فرید مفیدی اتشارات رشد .۱۳۸۱
۵- دهقانی هشجین یاور لکنت زبان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۳۶۹
۶-ضیایی سید جلال شیرازی مصطفی اختلالات تکلم انتشارات کنکاش ۱۳۷۵
۷-عظیمی راد . ناهید *پیشگیری و درمان لکنت زبان انتشارات امیر کبیر ۱۳۷۱
۸-فر یزر مکام خود درمان گری در لکنت زبان ترجمه غلامعلی افروز نشر قرن ۱۳۷۱
۹-نشریه ماهانه آموزش تربیتی پیوند شماره ۱۷۹ -۱۷۸ -۱۷۷ تابستان ۱۳۷۳ .

منبع : وب سایت رسمی دکتر ابراهیم رزم پا