زندگی در جهان کلیشه ها

آیا تصویری كه تلویزیون در سریال هایش از زن ایرانی به نمایش می گذارد، منطبق بر واقعیت است؟ مثلاً در همین سریال نرگس كه شب ها میلیون ها ایرانی را پای گیرنده هایشان می نشاند و به شهادت آمار و ارقام در حال حاضر پربیننده ترین سریال تلویزیون است؛ تا چه حد تصویر زنان، واقعی است؟
شاید عده ای معتقد باشند كه كاراكترهای این مجموعه چه زن و چه مرد، یكسره از جهان كلیشه ها آمده اند و رنگی از واقعیت را بر چهره ندارند. در مقابل كسانی هستند كه می گویند در میان اطرافیانشان دخترانی چون نسرین را زیاد دیده اند.
سازندگان مجموعه هم می توانند پر مخاطب بودن نرگس را سپر دفاعی هر انتقادی از جمله غیرواقعی بودن شخصیت ها كنند.
نكته ای هم به نام الزامات درام وجود دارد كه تحت لوایش می توان از واقعیت ها چشمپوشی كرد. شاید به همین خاطر است كه مثلاً كاراكتر مادر نرگس بیش از آنكه به تصویر مادران ایرانی شبیه باشد، مشابه همان چیزی است كه سال ها در فیلم‌فارسی ها مشاهده شده است.
بنا كردن همه چیز بر جهان كلیشه ها، البته این ایراد را هم دارد كه شخصیت جذاب و پیش برنده ماجرا، نه زن مثبت كه مرد شرور داستان می شود.
مصائبی هم كه بر سر زنان سریال می آید به جای آنكه تراژیك باشند، سوزناكند. این البته یك روی سكه است.روی دیگر سكه كه می توان در مجموعه ای چون اولین شب آرامش مشاهده كرد؛ سریالی كه البته به اندازه نرگس گل نكرده ولی زن ها در مجموعه امینی، برخلاف زنان نرگس ، منشوری چند وجهی اند از نقاط ضعف و قوت.
به همین خاطر است كه بیشتر به باور می نشینند و عمق بیشتری دارند. كافی است كاراكترهای نوشین و آذر در اولین شب آرامش را با نرگس و نسرین مقایسه كنیم. زنان در مجموعه اول، تصویری از زن شهری جامعه معاصر را به نمایش می گذرانند. در دومی با همان زنان سنتی جامعه پیش از مدرنیته مواجهیم كه تازه این تصویر هم نه از دل جامعه سنتی كه از جهان فیلمفارسی می آید. شاید بهتر باشد اصلاً صورت مسأله را عوض كنیم. كافی است تصویر زن را این قدر قالبی و كلیشه ای نبینیم؛ آن وقت واقعیت ملموس جامعه امروز هم خواه ناخواه در كف خواهیم داشت. وقتی زن ها در طول یك مجموعه ۷۰، ۸۰ قسمتی، همان چیزی را از خود بروز می دهند كه در قسمت اول دیده ایم، انتظار تصویر زن واقعی جامعه امروز ایران، توقع بی جایی است.
در اینكه جامعه نیازمند معرفی الگوهای مناسب رفتاری است تردیدی وجود ندارد ولی این مهم با تكرار مكررات و پرداختن به ظواهر به دست نمی آید. كمتر پیش می آید كه در مجموعه ای شخصیت های مثبت زن تاثیر گذار و جذاب باشند و متاسفانه بسیار پیش آمده كه شخصیت های مثبت درام نه تنها توجهی را به خود جلب نمی كنند، بلكه اساسا دافعه برانگیز ازكار در می آیند.
در پرداخت شخصیت ها توقع زیادی نباید داشت؛ نكته ای كه خیلی وقت ها در نگارش و ساخت مجموعه های تلویزیونی رعایت نمی شود .
تأثیری هم اگر باشد آنی و لحظه ای است، چون از یك مجموعه سطحی نمی توان توقع داشت تأثیری عمیق بر مخاطبش برجای بگذارد. تصویر ملموس و واقعی زن ایرانی هم بماند برای وقتی كه از قالبی نوشتن و كارگردانی كردن دست برداریم.

سعید مروتی

منبع : روزنامه همشهری