زیست‌فناوری و بحران اقتصادی

به نظر می‏آید که در دنیای علم و فناوری‌، زیست‌فناوری بهتر از همه توانسته است خود را با بحران جهانی اقتصادی وفق دهد.
در طول دهه اخیر، انجمن سرمایه‏گذاران مس‌بایو، محل سرمایه‏گذاری شرکت‏های زیست‌فناوری ماساچوست امریکا بوده است. اگرچه این شرکت‏ها درظاهر از وضعیت خود راضی‌اند، اما در جلسه‏ای که دو ماه پیش در هتل شرایتون بوستون برگزار شد، می‏توانستید مدیران و سرمایه‏گذاران زیادی را ببینید که نگران بقای خود در این آشفته بازار اقتصادی هستند.
شورای زیست‌فناوری ماساچوست که این نشست را در هفته دوم دسامبر ترتیب داد، برنامه جدیدی را نیز در دستورالعمل خود گنجانده بود. این برنامه شامل بررسی منابع مالی جایگزین برای کمک به این صنعت بود؛ مثلا تامین منابع از سازمان‏های غیرانتفاعی یا برنامه‏های دولتی تحت اجرا.
این شورا هم‌چنین روزی را به نام «روز دارو» تعیین کرد تا مدیران شرکت‏های محلی زیست‌فناوری این فرصت را پیدا کنند و با پیشگامان توسعه تجارت شرکت‏های دارویی به گفتگو بپردازند. این شورا امید داشت که در نتیجه این گفتگوها تسهیلاتی در مشارکت این دو گروه ایجاد شود.
شکی نیست که زیست‌فناوری هم دوران پر تلاطمی ‏را می‏گذراند. این صنعت یکی از پرخرج‏ترین صنعت‏هاست؛ زیرا هزینه و زمان زیادی برای تحقیقات و توسعه داروها صرف می‏شود تا بالاخره بتوان نتیجه را به بازار عرضه کرد و به سود رساند. در حال حاضر، بعضی از این شرکت‏ها پیشاپیش خود را در آستانه ورشکستگی می‏بینند. شرکت اینتروژن تراپیوتیک در هوستون، کموتیک تراپیوتیک در ونکوور کانادا و ارکسترا تراپیوتیک کالیفرنیا از جمله شرکت‏های رو به افول هستند.
برخی از ناظران، بر این باورند که در این بحران به وجود آمده، کمک‏های اندک -هرچند در خور توجه- راه به جایی نمی‏برند. ایلین برنارد، رییس انجمن بیو-اینداستری، که یکی از سازمان‏های تجاری با محوریت زیست‌شناسی است، می‏گوید: «درحال حاضر هیچ‌کس نمی‏تواند از این راه پول خوبی دربیاورد. من فکر می‏کنم این احتمال وجود دارد که برخی از شرکت‏ها به آخر کار خود برسند و این واقعا جای نگرانی دارد.»
شرکت‏هایی که دست روی دست گذاشته‏اند و به امید سال ۲۰۰۹ نشسته‌اند، بیشتر از بقیه در معرض خطر انحلال قرار دارند. بعضی می‏گویند که شاید گلچین شدن شرکت‏ها هم آنقدر بد نباشد و با حذف شرکت‏های ضعیف و کوچک، شرکت‏های بزرگ‏تر رونق بیشتری بگیرند. پُل کادن، تحلیل‌گر بانک سرمایه‏گذاری کی.بی.سی در لندن می‏گوید: «تصفیه موسسات ضعیف باعث می‏شود که تمرکز بیشتری بر روی بزرگ‏تر‏ها، که هنوز نفوذی در بازار دارند، جلب شود. امیدوارم که این طور شود.»
به نظر او و هم‌فکرانش، سرمایه‏گذاران علی‏رغم وضعیت ناپایدار مالی بازار جهانی، هنوز از شرکت‏های قوی‏تر حمایت می‏کنند. البته با توجه به انعطاف‌پذیری این صنعت در مقابل طوفان‏های مالی اخیر، ممکن است حق با آنها باشد. با وجود این که برخی از شرکت‏های کوچک خسارت‏های سنگینی را متحمل شده‏اند، اما باز زیست‌فناوری توانسته است در سال ۲۰۰۸، بازارهای گسترده‏تری را تحت سلطه خود بگیرد. بر اساس آمار سازمان امریکایی بورس و اوراق بهادار NASDAQ، در حالی‌که در سال گذشته ارزش سهام چیزی در حدود ۴۱درصد کاهش کلی پیدا کرده، اما در بخش زیست‌فناوری تنها ۱۲درصد محاسبه شده که شامل ۱۳۶ شرکت مختلف بوده است.
ینس اکشتاین، از طرفداران سرمایه‏گذاری پرمخاطره، می‏گوید: «بالاخره مردم باید یک جایی سرمایه‏گذاری کنند. اگر شما به آمار و وضعیت زیست‌فناوری نگاه کنید، می‏بینید که در مقایسه با بقیه از شرایط بهتری برخوردار است. کسانی که در این صنایع سرمایه‏گذاری کرده‏اند؛ اعم از صنایع کوچک، متوسط یا حتی بزرگ، کمتر از بقیه سهامداران ضرر کرده‏اند.»
برآورد کارشناسان نشان می‏دهد که در سال گذشته میزان خسارت شرکت‏های بزرگ ۱۳درصد، شرکت‏های متوسط ۳۱درصد و شرکت‏های کوچک ۴۳درصد بوده است.
حالا باید دید در این میان، تکلیف محققان و دانشمندان جویای کار چیست. مت گاردنر، مدیر شرکت بی.بیو در شمال کالیفرنیا می‏گوید که استخدام در شرکت‏های کوچک متوقف شده است. این امر باعث شده که افراد زیادی در صف طولانی استخدام منتظر بمانند. پیش از بحران اقتصادی و کساد شدن وضع بازار، تقاضا برای به‌کارگیری افراد تحصیل‌کرده و متخصصان زیست‌فناوری بسیار زیاد بود و افراد طی یک یا دو ماه جذب کار می‏شدند. حالا که شرکت‏های ضعیف از صحنه محو می‏شوند، افراد زیادی هم بی‌کار می‏مانند.
در حال حاضر وضعیت رو به وخامت می‏رود. سازمان تجارت زیست‌فناوری امریکا اعلام کرده که حدود یک سوم شرکت‏های کوچک، نقدینگی کافی در دست ندارند که بتوانند حتی شش ماه آینده را دوام بیاورند. پس سرمایه‏گذاران و شرکت‏ها با چشم و گوش باز، حساب و کتابشان را نگه دارند و بادقت گام بردارند.
در گزارشی که اکتبر سال گذشته (۲۰۰۸) توسط بانک سرمایه‏گذاری گلدمن-ساچ درباره وضعیت شرکت‏های زیست‌فناوری اروپایی تنظیم شد، پیش‌بینی شده که شرکت‏های اروپایی هم در سال ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ به مشکلات مالی زیادی برخواهند خورد و موفق به جذب سرمایه‏های بیشتر نخواهند شد.
● راه چاره چیست؟
تعجبی ندارد اگر شرکت‏ها در این شرایط، سیاست‏های جدیدی را اعمال کنند. کم کردن هزینه‏ها و حقوق کارکنان یا کنار گذاشتن پروژه‏های زمان‏بر و گران، می‏تواند راه‏حل‏های مفیدی باشد. برخی از این شرکت‏ها تاسیسات جانبی خود را تعطیل کرده‏اند تا با تمرکز روی دفاتر مرکزی خود در هزینه‏ها صرفه‌جویی کنند. به طور مثال، شرکت پپتیموم ماساچوست ۵۰درصد کارمندانش را از کار، بی‌کار کرده و پروژه‏های تحقیقاتی حوزه آلزایمر و پارکینسون خود را نیز متوقف کرده است. باقی شرکت‏ها هم مرتب به دنبال راهی می‏گردند تا به طریقی درآمدزایی کنند.
ادغام شرکت‏های کوچک و همچنین فروش حق امتیاز بسیاری از پروژه‏ها، یکی از راه‌کارهایی است که شرکت‏های مختلف برای نجات خود به کار بسته‏اند.
اما این فراز و نشیب‏ها به این معنی نیست که تمام منابع مالی ته کشیده باشد. هنوز هم سرمایه‏گذاری پرمخاطره انجام می‏گیرد، اما باید دید تا کجا بازار با این سرمایه‏گذاران همراهی خواهد کرد. اخیرا مطالعه‏ای بر روی بیش از ۴۰۰ سرمایه‏گذار امریکایی انجام گرفته که براساس آن، ۹۲درصد گفته‏اند که امسال، جریان سرمایه‏گذاری مانند سال ۲۰۰۸ به کندی پیش خواهد رفت. ۶۱درصد نیز معتقد بودند که کاهش سرمایه‏گذاری ۱۰درصد بیشتر خواهد شد.
در کل به نظر می‏رسد که سرمایه‏گذاری در شرکت‏های زیست‌فناوری، البته بعد ازفناوری‌های پاک، بی‏خطرترین سرمایه‏گذاری است. برخی هم براین عقیده‌اند که علوم زیستی در سال ۲۰۰۹ رشد و پیشرفت خواهند داشت و سرمایه‏گذاری‏ها افزایش خواهد یافت. اما در سال‏های اخیر و آغاز بحران جهانی اقتصادی، افراد هم محافظه‏کارتر شده‏اند و راضی کردن آنها برای پذیرفتن ضررهای احتمالی کمی‏سخت‏تر است.
سهامداران، شرکت‏ها را تحت فشار می‏گذارند تا به بازدهی برسند و محصولاتشان را هرچه سریع تر وارد بازار کنند. برای تضمین موفقیت مالی، بسیاری از سرمایه‏گذاران به تامین منابع پروژهای اختصاصی و نه کل برنامه‏های یک شرکت اقدام می‏کنند.
البته خیلی از این سهامداران هم نیم نگاهی به شرکت‏های دارویی دارند. تعداد زیادی از مدیران شرکت‏های بزرگ دارویی، به محض پایین آمدن قیمت‏ها شروع به خرید سهام‏های شرکت‏های زیست‌فناوری کردند. اما باید دقت داشت که اداره این نوع شرکت‏ها که زمینه فعالیت آنها تحقیق و پژوهش است، گران تمام می‏شود و شرکت‏های دارویی نمی‏توانند از پس همه آنها برآیند. پس زمانی که صنعت داروسازی نمی‏تواند به تنهایی بخش زیست‌فناوری را از نابودی نجات دهد، مشارکت این دو بخش می‏تواند چاره‏ساز باشد.
● اما نتیجه همه این بحث‏ها چه تغییری در زیست‌فناوری ایجاد خواهد کرد؟
مسلما دانشمندان و محققان باید با دقت و وسواس بیشتر برای تشکیل شرکت جدید خود اطلاعات جمع کنند. ادغام شرکت‏ها و تقسیم مالکیت‏ها افزایش خواهد یافت، بنابراین از تعداد آنها کاسته شده و برعکس، شرکت‏های بازمانده بزرگ‏تر می‏شوند. سهامداران قابلیت‏های بازاریابی مدیران شرکت را بیشتر از تلاش‏های علمی‏شان زیر سوال خواهند برد و شرکت‏ها نیز از توجه صرف به مسایل علمی ‏و آزمایشگاهی پرهیز خواهند کرد.

نیچر، شماره ۴۵۷، ژانویه ۲۰۰۹- ترجمه: آزاده پارساپور

منبع : خبر آنلاین