جراحی یک انحراف

انحراف چشم یا استرابیسم یكی از شایع ترین مشكلات چشمی بخصوص در كودكان است كه اگر در دوران كودكی درمان نشود منجر به بروز اختلال دید دایمی خواهد شد.
انحرافات چشم یك اختلال شایع در بچه ها است، بطوریكه تقریبا در ? درصد كودكان این اختلال دیده می شود. معاینه به موقع چشم كودك و درمان صحیح آن باعث بهبود دید كودك برای تمام عمر خواهد شد. جراحی استرابیسم نیز مثل هر عمل جراحی دیگری ممكن است در موارد كم همراه با عوارضی مثل عفونت، خونریزی و عوارض دیگری باشد، ولی عوارض جدی آن بسیار نادر است. در مورد انحراف چشم و روش های درمان آن بخصوص در كودكان با دكتر ضیاءالدین یزدیان فلوشیپ چشم پزشكی اطفال و انحراف چشم كودكان گفت وگو كرده ایم. ایشان معتقدند استرابیسم چنانچه در یك چشم دیده شود و در زمان كودكی پدیدار شود خطر تنبلی چشم را تقویت می كند و احتمال می رود كه برای همیشه تنبلی چشم باقی بماند، ولی چنانچه در دو چشم به طور متناوب دیده شود خطر اختلال در دید نداشته ولی مانع ایجاد دید دو چشمی و دید عمق(دید سه بعدی) خواهد شد.
به طور كلی جراحی استرابیسم، درمانی موثر برای برطرف كردن انحراف چشم است، ولی جانشینی برای عینك و درمان تنبلی چشم نیست.
●●●
●استرابیسم در كودكان چیست و چند درصد كودكان ایرانی انحراف چشم دارند؟
- استرابیسم به معنی لوچی و انحراف چشم بوده و در ۵ درصد كودكان آمریكا دیده می شود. متاسفانه آمار آن در ایران مشخص نیست البته لازم به توضیح است كه انحراف چشم ممكن است به صورت كاذب بوده و مربوط به چین پلكی باشد به این معنی كه كودكانی كه ریشه بینی پخ دارند و فاصله بین شكاف های بینی آنها زیاد است اكثرا چین های پلكی، گوشه های داخلی چشم ها را می پوشاند و در ظاهر چشم ها انحراف را نشان می دهند (شبیه چشم های ژاپنی و چینی) این انحراف كاذب بوده و با بزرگ شدن ریشه بینی از بین می رود ولی انحراف واقعی زمانی است كه دو چشم در یك راستا نبوده و یكی از آنها در حالت مستقیم بودن خارج شده و منحرف می شود. برای اثبات آن چنانچه شما چشم دیگر بیمار را بپوشانید چشم منحرف حركت كرده و در خط وسط قرار می گیرد به عبارتی نشان می دهد كه این چشم منحرف بوده است. این انحراف از نوع واقعی بوده و اگردر كودك در یك چشم دیده شود خطر تنبلی چشم خواهد داشت.
●بطور میانگین سالی چند عمل جراحی برای اصلاح انحراف چشم انجام می شود؟
- متاسفانه آمار دقیقی نداریم، ولی باید توضیح دهم كه همه انحراف های چشم احتیاج به عمل جراحی ندارند و بعضی از آنها با تجویز عینك و تمرینات ارتوپدیك كه نوعی تمرین برای تقویت كار عضلات چشم است بهبود پیدا می كنند.
●آیا استرابیسم می تواند موجب اختلال در دید دائمی شود؟
- استرابیسم چنانچه در یك چشم دیده شود و در زمان كودكی پدیدار شود خطر تنبلی چشم دارد كه برای همیشه این تنبلی چشم باقی می ماند، ولی چنانچه در دو چشم به طور متناوب دیده شود خطر اختلال در دید نداشته، ولی مانع ایجاد دید دو چشمی و دید عمق(دید سه بعدی) خواهد شد. لازم به ذكر است كه دید دو چشمی نعمتی است كه در انسان سالم وجود دارد و مكانیسم ایجاد آن به این صورت است كه هر كدام از چشم ها جداگانه تصویر خود را به مغز فرستاده و مغز هر دو تصویر را یكی كرده و ما آن شیء را به صورت واحد و با دید عمق می بینیم. دید عمق به ما كمك می كند كه فواصل اشیاء را به خوبی حدس بزنیم. كسانی كه انحراف چشم دارند اكثرا دیدشان تك چشمی است و دو چشم در یك زمان شیء مقابل را نمی بینند به عكس هر كدام به تناوب به آن شیء نگاه كرده و در نتیجه دید عمق هم به وجود نمی آید. یكی از اهداف عمل جراحی و اصلاح انحراف علاوه بر وضعیت ظاهر چشم ها و مسأله زیبایی ایجاد دید دو چشمی و دید سه بعدی است.
● مهمترین علل بروز انحراف چشم در كودكان كدامند؟
- مهمترین علل بروز انحراف در درجه اول مسأله ارثی بودن آن است، ولی عوامل دیگر هم می توانند در بروز آن دخالت داشته باشند از قبیل؛ نارس بودن و حوادث موقع زایمان، اختلالات مغزی، ضربه، تشنج، ترس شدید، تب، بیماری های ته چشمی و هر عاملی كه دید یك چشم را كاهش دهد. عیوب انكساری مثل دور بینی نیز می توانند در كسانی كه زمینه انحراف چشم دارندمنجر به تنبلی چشم شود.
●معمولا كودك از چه سنی باید برای معاینه اولیه چشم به چشم پزشك مراجعه كند؟
- بهتر است در خانواده هایی كه زمینه تنبلی و انحراف چشم دارند كودكان از سن ۶ماهگی تحت معاینه قرار گیرند.
● بهترین سن برای جراحی انحراف چشم در چه سنی است و اگر به بزرگسالی كشیده شود قابل درمان است یا خیر؟
- انحراف چشم جز در موارد خاص هرچه در سنین پایین تر جراحی شود نتیجه بهتر خواهد بود. دلیل آن نیز ایجاد دید دو چشمی است كه در سنین پایین امكانپذیر بوده، ولی در سنین بالا امكان آن كاهش می یابد. نكته دیگری كه باید توضیح داده شود مدت زمان انحراف است كه هرچه بیشتر طول بكشد، ممكن است عمل جراحی روی آن تاثیر منفی بگذارد به عبارتی انحراف چشم چنانچه احتیاج به عمل جراحی داشته باشد اگر در مدت كمتر از سه ماه جراحی شود نتیجه بهتری خواهد داشت تا اینكه به تعویق افتد.
●آیا مشكل استرابیسم در كودكانی كه سابقه زردی نوزادی دارند بیشتر است؟
- بله استرابیسم در كودكانی كه سابقه زردی نوزادی دارند چنانچه همراه با نارس بودن و بیماری های دیگر نوزادی باشد شایعتر است دلیل آن نیز این است كه در این نوزادان دفاع بدن ضعیف بوده و سیستم مغزی رشد كافی نداشته و انحراف چشم هر لحظه كودك را تهدید می كند.
● انحراف چشم می تواند عامل بروز تنبلی چشم شود؟
- همانطور كه قبلا توضیح دادم چنانچه انحراف در یك چشم وجود داشته باشد، به دلیل آنكه در سن كودكی به محض شروع انحراف، كودك آن چشم را حذف كرده و استفاده نمی كند در اثر عدم استفاده این چشم تنبل خواهد شد، ولی اگر انحراف در هر دو چشم به تناوب دیده شود یعنی هر كدام از چشم ها به طور مساوی دچار انحراف گردند، گرچه دید دو چشمی وجود ندارد، ولی خطر تنبلی چشم این كودك را تهدید نمی كند.
●آیا اصلاح انحراف چشم در كودكان با عمل های جدید لیزیك و... امكانپذیر است؟
- هنوز از لیزر برای اصلاح انحراف و عمل جراحی استفاده نشده است، ولی در بعضی اشخاص كه انحراف چشم آنها با عینك اصلاح شده است امكان دارد در سن بالای ۲۰ سال بتوانند از عمل های لیزیك و... استفاده نموده و عینك را حذف كنند. ولی این مسأله در همه انحراف ها صادق نیست. در مورد عمل لیزیك در كودكان ممكن است در بعضی از آنها كه اختلاف عیب انكساری دو چشم زیاد است مثلا یك چشم سالم بوده و دیگری نمره عینك بالا دارد، بتوان عمل لیزیك را انجام داد، ولی این كار هنوز مورد تایید مراكز علمی و از جمله سازمان غذا و داروی آمریكا نیست.
●انحراف با جراحی كاملا اصلاح می شود یا اینكه امكان برگشت آن وجود دارد؟
- انحراف چشم اگر با عمل جراحی یا هر روش دیگر اصلاح شود دو حالت پیش خواهد آمد:
۱) موقعی كه دید دو چشمی ایجاد شده و هر دو چشم بتوانند از شیء مورد نظر در یك زمان تصویر بگیرند. در این حالت شانس برگشت انحراف خیلی كم بوده و به عبارت دیگر عمل موفقیت آمیز خواهد بود.
۲) موقعی كه به دلایل مختلف از جمله تنبلی چشم و هر عاملی كه مانع دید دو چشمی شود به دلیل آنكه بیمار از آن چشم تنبل و یا چشمی كه دید خیلی كم دارد استفاده نمی كند شانس برگشت و یا برعكس تصحیح زیادتر انحراف بیشتر خواهد بود، ولی لازم است توضیح داده شود كه حتی در این موارد هم امكان دید دو چشم به میزان ضعیف وجود داشته و ممكن است انحراف برگشت نكند، ولی اگر هم عود كند شانس عمل جراحی مجدد وجود خواهد داشت و اكثرا پس از عمل دوم شانس برگشت كم خواهد بود.
●در پایان ذكر چه نكته دیگری را برای كسانی كه انحراف چشم دارند، لازم می دانید؟
- نكته مهم آن است كه در بعضی از افراد كه انحراف چشم ها با عینك اصلاح شده است چنانچه عمل لیزیك انجام شود و آنها بخواهند عینك را حذف كنند، ممكن است انحراف چشم آشكار شود و حتی بیمار بعد از لیزیك دچار دوربینی شود. بدیهی است آن دسته از بیماران كه تمایل به عمل لیزیك دارند باید توسط چشم پزشك كه دارای فوق تخصص استرابیسم است معاینه شده و بعدا تصمیم به عمل لیزیك بگیرند.

سمیه شرافتی

منبع : روزنامه همشهری