مدیریت واحد شهری و نقش آن در جامعه

بحث مدیریت واحد شهری و نقش آن در ابعاد مختلف زندگی شهری از بحث های مهمی است که می تواند ما را در رسیدن به یک توسعه موزون و پایدار یاری رساند.
فرهنگ یکی از مقوله های بنیادین زندگی انسانی است که اساس و پایه بسیاری از ساختارهای اجتماعی است. فرهنگ مجموعه ای از ارزش ها، باورها، آداب و رسوم زندگی، ابزارها و فنون مختلف و حتی نوع پوشش و مسکن انسان هاست.
فرهنگ را بر دو گروه مادی و معنوی می توان تقسیم کرد. فرهنگ مادی به دستاوردهای مادی یعنی ابزار و ادوات و فن آوری مربوط می شود و فرهنگ معنوی شامل اندیشه ها، باورها و ارزش ها و به طور کلی دستاورهایی غیر مادی بشراست.
آن چه شهرها را از یکدیگر متمایز می سازد فرهنگ هایی است که هر شهر در خود دارد بعضی از آن شهرها شهرهای فرهنگی هستند و بعضی فرهنگ شهری دارند.
برای بیان تفاوت آن ها باید گفت که شهر فرهنگی شهری است که حامل تمدن و فرهنگ دیرینه است، شهری است که خصوصیات و عناصر فرهنگی خود را در خود جای داده است و از این نظر برای مردم تمام جهان ارزشمند است. اما آن چه حائز اهمیت است فرهنگ شهری است.
این فرهنگ شهری است که با مجموعه ای از هنجارها، ارزش ها باورها نوع زندگی انسان را در شهر تعیین می کند یا با اجرای اعمال فیزیکی در فضای شهر، نمادهایی را با معانی خاص برای شهرنشینان تداعی کرده حس تعلق و خاطره انگیزی را در آنان احساس رضایت مندی از زندگی در شهر خود ایجاد می کند.
همچنین این فرهنگ شهری است که با منابع فرهنگی شهر از قبیل بناهای تاریخی، خرده فرهنگ ها و صنایع دستی، آداب و رسوم، فولکلور و منابعی که زاده زیست بوم شهری است ارزش و اعتبار می بخشد و سبب توسعه اجتماعی و سیاسی جوامع شهری می شود.
از آن جا که بخش عمده مشکلات و نابسامانی های موجود در اداره شهر حاصل عدم توافق یا بی توجهی شهرنشینان به شیوه های عقلانی زندگی در شهر است بسیاری از کارشناسان بر این باورند که باید فرهنگ شهری را آموزش داد و این کار نیاز به یک مدیریت کارآمد و دقیق بر منابع فرهنگی شهر دارد.
شهر نمی تواند شهری فرهنگی باقی بماند مگر آن که مدیریت شهری بر عناصر فرهنگی آن شهر مدیریت کند و آن را به یک سرمایه فرهنگی بدل سازد.
بسیاری از شهرهای کشورمان دارای گونه ای از معماری، بناها و فضاهای بسیار تاریخی و جذابند که تعدادی از آن ها از سوی مدیریت شهری، کنترل و ساماندهی و نگهداری می شوند.
بسیاری دیگر نیز نه تنها محافظت نمی کردند بلکه مورد هجوم و غارت افراد سودجو قرار می گیرند. فقدان نظام مدیریت واحد شهری بافت های تاریخی را با تهدید جدی رو به رو می سازد.
ارایه طرح ها و مجوز برای ساخت و سازهای قانونی (یا مانع شدن از ساخت و ساز غیرقانونی) فقدان آموزش و تغییر محله های تاریخی به بافت مهاجرنشین می تواند عامل تخریب بناهای تاریخی باشد.
مدیریت واحد شهری در ساخت شهرها جایگاهی محوری و تعیین کننده دارد و بدون وجود مدیریت واحد شهری انجام هر کاری آب در هاون کوفتن است.
برای فرهنگی کردن یک شهر مدیران شهری باید دست به دست هم دهند و در لوای مدیریت واحد شهری در خدمت مردم باشند. یک شهر فرهنگی با مردم فرهنگی مطالبات زیادی دارد که این مطالبات بدون مدیریت شهری واحد جایگاهی جدی نمی یابد و برای ارتقای فرهنگ شهری به تنهایی توانایی ندارد.
انسجام و همبستگی، تعامل و پیاده کردن نظام شهری در شهر نیازمند مدیریت واحدی است و این تنها در صورتی انجام می پذیرد که فرهنگ مدنی در شهر ایجاد شود فرهنگ مدنی فرهنگی است که در آن دو گونه اعتماد وجود دارد یکی اعتماد شهروندان به یکدیگر و دیگری اعتماد متقابل آنان با مدیران شهری.
در صورت وجود اعتماد دوم است که توان مدیران در پیاده کردن اهداف شان افزایش می یابد و از بسیاری از هزینه ها به سبب مشارکت و حضور مردم کاسته می شود.
در شهری که فضیلت فرهنگ مدنی نیست بی اعتمادی میان عناصر تشکیل دهنده جامعه موجب می شود تا هزینه های حکمرانی شهری افزایش یابد و جریان اداره امور به مساله ای پیچیده و سردرگم بدل شود.
پس به لحاظ ضرورت توسعه شهری و برای بهبود و رونق وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهرها باید برنامه ریزی کرد و این برنامه ریزی بیش از همه باید معطوف به شیوه های زندگی شهرنشینی و فرهنگ شهر نشینی آنان باشد.
به عبارت دیگر باید قواعد درست تهیه مسکن، فعالیت های اقتصادی سالم، ارتباطات و حمل و نقل درست و به سامان و اوقات فراغت غنی شده و با برنامه را در بین شهرنشینان ترویج داد.
حفظ و صیانت آثار کهن و تاریخی که نشانگر تمدن نیاکان ماست یا احداث مساجد، موزه ها و دیگر ابنیه هم چون دانشگاه ها، فرهنگسراها، تالارها و نگارخانه ها نیازمند برنامه ریزی است و انجام آن مسلما ارتقای فرهنگ شهری را به همراه دارد و در کنار این کار باید به ساخت کالبد شهر نیز پرداخت. کالبد شهر را مردمی می سازند، پس مدیریت واحد شهری باید مراقب باشد تا افراد و نهادهایی که در ساخت و سازها نقش و نظارت دارند و سیمای شهر را شکل می بخشد طوری عمل نمایند تا ساخت و ساز آنان مطابق با ویژگی های فرهنگی شهر باشد وارزش های شهری و سیمای فرهنگی آن دچار آشفتگی نگردد.
مدیریت واحد شهری برای رونق بخشیدن به فعالیت در شهرها باید تسهیلات ایجاد کند و فرسودگی، تخریب و هرز رفتن منابع فرهنگی و تاریخی در شهر قوت گیرند و گسترش یابند و مانع از فرسودگی، تخریب و هرز رفتن منابع فرهنگی و تاریخی موجود در شهر شوند.
مدیریت واحد شهری باید ساز و کارهایی را در این مورد طراحی کند که علاوه بر تولید درآمد و سود شهروندان را به گونه ای هدایت کند تا میان کسب منفعت بیشتر و یا حفظ هویت تاریخی و فرهنگی یکی را فدای دیگری نکنند و افزایش احساس تعلق آنان به شهر و منابع موجود در آن را ایجاد نمایند، زیرا مردم نباید تنها در فکر سود بردن از منابع شهر باشند بلکه باید با شهر و سیمای آن و فضاهای عمومی موجود را در آن رابطه احساسی و شناختی برقرار کنند و عناصر مادی شهر برایشان بخشی از هویت و معنای زندگی را تشکیل دهد.
مدیریت واحد شهری در ایران پیش از آن که به موضوع گردشگری و توسعه آن بیندیشد باید به حفظ و انسجام اجتماعی و فرهنگی شهر توجه کند و میزان مشارکت و همکاری مردم را در اداره شهر توسعه دهد و در غیر در این صورت هر برنامه ای اگر با توجه به نیاز مردم و فرهنگ آنان به خوبی انجام نگیرد در آنان احساس جدایی از مدیران را ایجاد کرده و آنان را به سوی گریز از مشارکت و همکاری می کشاند.
مدیران شهر باید با افزایش همکاری و مشارکت خود و ایجاد تسهیلات در امور مردم اعتماد مردم را به کارهایی که انجام می دهند کسب کنند و با حمایت آنان و کسب همکاری و مشارکت با مردم آنان را در جهت فرهنگ شهری مناسب هدایت نمایند.

نویسنده : امید سیاوش

منبع : روزنامه مردم سالاری