وسوسه بازار تله‌ای برای پول‌های ما

بازارها و مراكز خرید، همواره یكی از پرجاذبه ترین مكان ها در هر شهر و دیاری است. هر چه هم پیش تر می رویم و زندگی مدرن تر می شود، این مكان ها اهمیت بیشتری پیدا می كنند.
چه بسیار روزها كه بدون قصد خرید چیزی و تنها با نیت تماشا به این مكان ها رفته ایم ولی موقع برگشت با دست هایی لبریز از انواع كالاهایی كه در فهرست ضروریات آن روز زندگی مان نبوده است، به خانه بازگشته ایم.
وسوسه خرید در پس هر ویترین و پشت هر دكور در كمین نشسته است تا دل مان را بلرزاند و پای رفتن مان را سست كند. درست همان جا كه پا شل كنیم و بایستیم یعنی اسیر بازار شده ایم و بی اختیار باید پول خرج كنیم.
بعدازظهر روز شنبه ۲۹ اردیبهشت به مركز خرید بوستان در میدان پونك می روم. كریدورهای این مركز خرید مدرن قرق آدم هایی است كه با دقت به ویترین ها نگاه می كنند، با همراهان خود درباره چیزی در پشت شیشه های ویترین حرف می زنند و گاه پا به مغازه ها می گذارند تا خرید كنند. بالای پله برقی و جلوی ویترین یك مغازه كه انواع گل ها و گلدان های مصنوعی می فروشد.
رویا تقوی با دختر خاله هایش به بازار آمده تا به قصد سرگرمی چرخی بزند اما گلدان های سنگی این مغازه، چشم آنها را گرفته است.
به قصد این گلدان ها به مغازه رفته اند اما از حلقه های گل پشت در هم خوششان آمده و نفری دو حلقه خریده اند. سر جمع حدود ۲۰ هزار تومان خرید كرده اند. رویا می گوید: «مدت ها به دنبال وسیله تزئینی برای پشت در اتاق های خواب بودم و حالا خوشحالم كه این حلقه ها را خریده ام.»
● وسوسه خرید
او دربرابر این سؤال كه آیا ویترین رنگارنگ این مغازه وی را تحریك نكرده تا بیشتر از حد نیاز خرید كند، نگاهی به مجموعه آن چه خریده است می اندازد و بعد از مكث كوتاهی با لبخند می گوید: «فكر كنم گلدان های سنگی چندان مورد نیاز نبوده است كه من ۱۲ هزارتومان برای آنها پول دادم.»
ویترین های رنگارنگ، ردیف چراغ های الوان كه به ترتیب روشن و خاموش می شوند یا با چیدمانی منحصر به فرد هر بیننده ای را میخكوب می كنند، دكورهای چوبی با مدل ها و رنگ های متنوع و مجموعه ای از لباس های فاخر، اسپرت یا كلاسیك، وسایل مدرن آشپزخانه، تزئینات داخلی، خوردنی های وسوسه انگیز حتی میوه های زرق و برق دار، همه و همه تله هایی است كه در بازارها و مراكز خرید برای پول های ما گذاشته شده است.
دیر بجنبیم یا حواس مان شش دانگ به جیب هایمان نباشد، هر ماه بخش زیادی از درآمدمان را پای این چیزها ریخته ایم و بعد آخر ماه كاسه چه كنم به دست گرفته ایم، به این ترتیب گاه سال به آخر می رسد و ما حتی یك ریال پس انداز كه نداشته ایم هیچ، همچنان گرفتار برج های اضافه ای هستیم كه در بازارها خرج كرده ایم.
● لذت پاساژگردی
سوسن پاساژگردی را دوست دارد. او زنی ۳۴ ساله و دارای یك دختر ۶ ساله است. سوسن درمركز خرید تیراژه در خیابان اشرفی اصفهانی همراه با دوست هایش به پاساژ آمده است. وی می گوید: «وقتی به طور دائم به پاساژهای مختلف سر می زنم از مد عقب نمی مانم. می فهمم چه رنگی، چه مدلی حتی چه اسباب و وسایلی مد است.»
او به مجموعه اطلاعات به روزی كه درباره انواع وسایل مدرن زندگی دارد، می بالد و می افزاید: «محال است وسیله ای وارد بازار بشود و من نخستین كسی نباشم كه مارك و نشان و نحوه استفاده از آن را یاد نگیرم. این سبب می شود كه در میهمانی و جمع های فامیلی یا دوستان همیشه حرف های تازه برای گفتن داشته باشم.»
این زن جوان، كه حدود ۸ سال سابقه زندگی مشترك دارد، تاكنون دوبار سرویس مبلمان و اتاق خواب خود را عوض كرده است. سوسن در حالی كه خنده رضایت مندانه ای سر می دهد، درباره این تغییر و تحولات می گوید: «هر وسیله ای خیلی زود دل من را می زند و می خواهم نمونه جدیدتری از آن داشته باشم. تازه اگر شما هم یك سر به بازار مبل و چوب و پرده بزنید، حتماً وسوسه می شوید كه همه زندگی تان را نو نوار كنید.»
سوسن راست می گوید. وسوسه خرید همیشه در بازارهای رنگارنگ كه دم به دم تازه می شوند، هر چشم و دلی را وامی دارد تا یكی ببیند و این یكی بخواهد. كامران ملك امیری كارشناس ارشد علوم اقتصادی هم این موضوع را تأیید می كند ولی در ادامه می افزاید: «مدیریت اقتصادی، تدبیری است كه باید برای كنترل میزان خرید به كار برد. این طبیعی است كه در دنیای پیشرو و مدرن هر روز شكل تازه تری از اسباب و وسایل زندگی، لباس، جواهرات، خودرو و خلاصه همه آن چه می شود خرید، به بازار عرضه می شود. درواقع هر چه تولیدات صنعتی تر و تعداد تولیدكننده ها بیشتر شود، عرضه محصولات متنوع تر خواهد شد. در این میان مصرف كننده باید با تدبیر و برنامه ریزی به بازار قدم بگذارد.»
● معمای خرید بی هدف
كتایون و لاله، دو جاری هستند كه به طور متوسط هفته ای یك بار به مراكز خرید سر می زنند. آنها مدعی هستند كه به عنوان سرگرمی و تفریح به این مكان ها می روند ولی لاله اعتراف می كند: «با وجودی كه ما قدرت خرید گسترده نداریم و باید با محدودیت پول خرج كنیم، پس از هر چند بار بیرون آمدن خرید مفصلی انجام می دهیم.
یعنی هر چه بیشتر بیرون بیاییم، بیشتر هم خرید می كنیم. یك روز به بهانه حراج و تصور ارزان تر بودن كالای عرضه شده و روز دیگر به بهانه مناسبت های مختلف مثل روز مادر، روز پدر، روز تولد دوستان و آشنایان خرید می كنیم.»
برنامه ریزی اقتصادی یكی از راهكارهای مهم و مؤثری است كه می تواند جلوی بریز و بپاش های بیهوده را بگیرد. سمانه اسدبیگی، كارشناس ارشد بازرگانی و مدیر خرید یك شركت بازرگانی در این باره می گوید: «توصیه همیشگی من برای یك خرید موفق این است كه خریدار با برنامه و براساس فهرستی از ضروریات به بازار برود. این فرد باید بداند كه چقدر پول به همراه دارد و چه قدر از آن را می خواهد خرج كند. بعد براساس فهرست تنظیم شده اش به ترتیب اولویت آنچه را كه نیاز دارد بخرد و جلوی آن تیك بزند. در ذهنش هم از كل پول، مبلغ خریدش را كم كند. وقتی در طول خرید، به تدریج از میزان پول همراهش كم شد، دیگر میل و رغبت چندانی برای به صفر رساندن دارایی اش ندارد، پس بدون خرید اضافه به منزل بازمی گردد.»
وی می افزاید: «نقش زنان در برنامه ریزی اقتصادی خانواده آن قدر اهمیت دارد كه می شود ادعا كرد تحقق اهداف اقتصادی خانواده به طور معمول در گروی عملكرد زنان خانواده است.
برنامه ریزی، رمز و راز موفقیت در هر كاری است. این نظر كارشناسان و متخصصان علوم انسانی است. اسدبیگی در این باره می گوید: «خانواده ها باید براساس میزان درآمد خود برنامه ای بلندمدت شامل راهكار تحقق اهداف بلندمدت خانواده نظیر خرید خانه، اتومبیل یا تأمین هزینه تحصیل فرزندان تنظیم كنند. در كنار آن هم برنامه ای كوتاه مدت برای تحقق اهداف كوتاه مدت نظیر رفتن به مسافرت، گرفتن یك میهمانی، پرداخت اقساط یا كرایه خانه، تأمین خوراك و پوشاك و نظایر اینها داشته باشند.»
وی با تأكید بر نقش زنان برای تحقق و اجرایی شدن این برنامه ها می افزاید: «لجام گسیختگی در خرید و پول خرج كردن هنگامی اتفاق می افتد كه خانواده برنامه مالی ندارد یا مدیر اقتصادی كه به طور معمول زن خانواده است قدرت اجرایی ندارد. باید بپذیریم كه بازار برای بقای خود تلاش می كند تا اشتهای مصرف را در خریداران افزایش بدهد. پس این ما هستیم كه باید با درایت و منطق و به منظور حفظ منافع خود، اختیارمان را به دست بازار ندهیم.»
● ۵ قانون طلایی
اگر تاكنون عادت داشته اید، هر روز یا هفته ای چند بار به مراكز خرید بروید و بدون هدف خرید كنید، طبیعی است كه نتوانید به یكباره این عادت را ترك كنید. نخستین گام، اراده ترك این عادت است و بعد اگر نخواستید چون پر كاهی بی اراده به دست امواج نو به نوی بازار به هر سو كشیده شوید، چاره ای ندارید جز این كه به شیوه تأمین مایحتاج خود نظری دوباره بیندازید.
امیرملك، به عنوان كارشناس و مشاور اقتصادی راهكارهای زیر را برای برداشتن نخستین گام ها ارائه می كند:
۱) در مورد خرید هر وسیله ای نظیر لباس، وسایل آشپزخانه و زندگی، حتی خوراك قبل از ورود به بازار تصمیم بگیرید. بهتر است برای خرید این وسایل در خانواده، قانون وضع كنید. برای مثال این كه اعضای خانواده سالی چند بار می توانند لباس بخرند.
۲) درآمد خود را براساس نیازهای ضروری نظیر مسكن، خوراك، پوشاك، هزینه های درمانی و بیمارستانی به صورت ماهانه و سالانه تقسیم بندی كنید.
۳) اهداف بلندمدت خود را مشخص كنید. به طور دائم درباره چگونگی تحقق این اهداف با اعضای خانواده حرف بزنید. گاهی ممكن است تحقق هدفی مثل خرید خانه یا خودرو چند سال طول بكشد اما هرگز نباید به بهانه زمان دار بودن این خواسته، آن را پشت گوش انداخت.
۴) تعیین اهداف كوتاه مدت برای خانواده از این نظر مطلوب است كه تحقق آن را خیلی زود به چشم می بینند و از به دست آوردن این پیروزی لذت می برند. پس تلاش می كنند تا در راه تحقق هدف های بزرگ تر گام بردارند. (لازم است مدیر اقتصادی خانه در صورت لزوم به بقیه تذكر بدهد كه به طور مثال دستیابی به رؤیای سفر با كمك همه شما در صرفه جویی یا تنظیم مخارج خانه مهیا شده است.)
۵) اعضای خانواده باید مجاب بشوند تا به برنامه ریزی اقتصادی احترام بگذارند و تخطی از آن را لطمه به اهداف جمعی شان محسوب كنند.

پرستو قادری

منبع : روزنامه ایران