امریکایی کردن رسانه های جهان

تسلط امریکا بر رسانه ها و جهانی سازی فرهنگ امریکایی، در درجه نخست از توان مالی عظیم شرکت های امریکایی و سلطه این کشور بر صنایع فرهنگ ساز سرچشمه می گیرد. در جهان کنونی بزرگ ترین و قدرتمندترین شرکت هایی که در تولید و توزیع فرهنگ فعالیت می کنند، در مالکیت امریکایی هاست. گرچه برخی کشورهای پیشرفته صنعتی نیز در این حوزه فعال هستند، اما سلطه امریکا بر سیستم های ماهواره یی، ساخت فناوری اطلاعاتی، بنگاه های خبری، تبلیغات، تولید برنامه های تلویزیونی و صنعت فیلمسازی به صورت جدی تهدید نمی شود.
شرکت های امریکایی با در اختیار داشتن منابع عظیم مالی، گوی سبقت را از رقبای خود می ربایند و پیشتازی خود را در این عرصه حفظ می کنند. افزون بر این، دولت امریکا نیز می کوشد با هرگونه اقدام و تحولی که سلطه فرهنگی این کشور را تهدید کند به مقابله برخیزد. سیاستمداران و برنامه ریزان امریکایی می کوشند با توسل به شگردها و ابزارهای مختلف، از اقدام ها و تلاش های گوناگون به منظور فراهم کردن بستری مناسب برای تجارت آزاد اطلاعات و تولیدات فرهنگی جلوگیری کنند.
از این رو امریکا توانسته است گوی سبقت را از رقیبان خود ربوده و با امکانات گسترده اطلاعاتی و ارتباطی، نقش مهمی در فرآیند جهانی سازی فرهنگی ایفا کرده و همگونی فرهنگی را در راستای فرهنگ خود هدایت کند. اگرچه نشانه هایی از خاص گرایی فرهنگی و تحول فرهنگی نیز در سطح جهانی به چشم می خورد که سلطه بلامنازع فرهنگ غرب و امریکا را به چالش می کشاند.
امریکا در سال ۱۹۹۶ میلادی، قانون جدیدی درخصوص مالکیت و فعالیت رسانه ها تصویب کرد؛ قانونی که زمینه را برای ادغام شرکت ها و کمپانی های تلویزیون، رایانه و ارتباطات راه دور هموار ساخت و اصطلاحاً زیرساخت اطلاع رسانی ملی را به وجود آورد. اتحادیه اروپا نیز از این خط مشی پیروی کرد و طرح موسوم به «زیرساخت جهانی اطلاع رسانی» را ایجاد کرد. بدین ترتیب شمار معدودی از کمپانی های رسانه یی غول آسا که در امریکا مستقر هستند، زمام امور بازارهای جهانی را به دست گرفته اند و بسیاری از کشورهای جهان نسبت به از بین رفتن هویت و استقلال فرهنگی و حق تعیین سرنوشت ابراز نگرانی می کنند. خط مشی کنونی باعث شده است کشورهای جنوب قسمت اعظم محصولات فکری و فرهنگی خود را از کشورهای صنعتی وارد کنند.
از سوی دیگر مطالب و محصولات برگزیده شده، برای نشر نیز تحت تاثیر توان اعمال نفوذ کمپانی های امریکایی قرار گرفته اند. از همین روست که برخی کشورهای شمال نظیر کانادا، فرانسه و کشورهایی از جنوب نظیر اندونزی و سنگاپور به دنبال یافتن سیاست های ارتباطی جدیدی هستند تا تمامیت ملی و وحدت فرهنگی کشورشان را حفظ کنند. این نکته در مورد کشورهایی که تنوع جمعیتی و زبانی دارند، محسوس تر است. البته تاسیس رسانه های مخصوص یک بخش خاص از جمعیت این نتیجه جنبی را نیز به همراه دارد که هویت ها در عرض هویت ملی تقویت می شوند. مثلاً راه اندازی و گسترش رسانه های مخصوص جمعیت فرانسه و انگلیسی زبان ایالت کبک در کانادا با تقویت و رشد فرهنگ خاص آن ایالت، ملی گرایی و هویت خاص این جماعات نیز همراه بوده است. به هر حال، به این حقیقت گریزناپذیر نیز باید توجه شود که منافع اکثریت و اقلیت در پوشش رسانه یی باید رعایت شود. با این همه، فرآیند جهانی شدن که طی آن فرهنگ امریکایی به منزله فرهنگ غالب و مسلط تبلیغ و ترویج می شود با واکنش بسیاری از کشورها همراه بوده است.
اتحادیه اروپا در سال ۱۹۹۷ میلادی، سیاست های رسانه یی خود را بر سه محور استوار ساخت؛ ارتقای سطح پوشش رسانه یی ملی و منطقه یی، تقویت دانایی های ارتباطی اروپایی و حفاظت از رسانه های اروپایی در مقابل هجمه رسانه های امریکایی. در این راستا فرانسه تحرکات خاصی داشته است. این کشور با هدف حفظ و حراست فرهنگ فرانسوی به تقویت صنعت فیلم خود و اعمال محدودیت بر واردات محصولات رسانه یی امریکا مبادرت کرده است. این بحث ها در پیمان و تعرفه «سازمان تجارت جهانی» مطرح شده و در این مورد فرانسه و ایالات متحده با یکدیگر اختلافاتی پیدا کرده اند. با توجه به نکات گفته شده، امروز پدیده پیچیده جهانی سازی با واکنش های متفاوت افراد، ملل و فرهنگ ها روبه رو است. این پدیده در رشته های اطلاعاتی، ارتباطی و رسانه ها خود محصول توسعه حوزه تجارت بین المللی و لیبرالیزه شدن سیاست های اقتصادی در عصر جهانی است. واکنش های ابراز شده در برابر پدیده جهانی سازی از تطبیق با فرآیند جهانی گرایی تا اتخاذ رویکرد بومی گرایی یا منطقه گرایی در نوسان بوده است. آنچه امروز تازگی دارد، تاثیرات منفی پدیده جهانی سازی در خود کشورهای صنعتی شمال و به ویژه امریکاست. بحران اقتصادی کنونی امریکا بیش از هر موقع دیگر در بخش صنایع و تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات و رسانه ها و خدمات عمومی ملاحظه می شود و بی توجه به ابعاد انسانی آن آسیب ها و صدمات بیشتری را در آینده همراه خواهد داشت.

منبع : روزنامه اعتماد