آموزش حساب و کتاب زندگی به بچه ها

اهمیت تدریس ریاضیات از جمله مباحثی است که صحبت درباره آن تقریباً بیهوده به نظر می رسد. پیشرفت های سریع علم و تأثیر آن در ابعاد مختلف زندگی بشر لزوم آشنایی به مقدمات ریاضی را حتی برای افرادی که به ساده ترین مشاغل می پردازند روز به روز آشکار تر می سازد. هدف اساسی هر نظام آموزشی نیز این است که مهارت های لازم را به افراد ارائه کند تا بتواند به عنوان عضو مفید، نقش مؤثری در جامعه ایفا کند. با توجه به ویژگی های جامعه امروز، ریاضیات در ارائه این مهارت سهم بسزایی دارد. چرا که ریاضیات با مشاهده، سنجش، محاسبه، تحلیل، استنباط، قیاس، اثبات و پیش بینی سرو کار دارد و به عنوان یک نظام ارتباطی به ما کمک می کند تا فهم دقیق و درستی از اطلاعات،الگوها و استدلال به دست آوریم. امروزه هدف آموزش ریاضی در دوره ابتدایی به طور کلی تغییر کرده و دیگر صرفاً به یادگیری چهار عمل اصلی تأکید نمی شود، زیرا ماشین حساب ها امروزه این کار را انجام می دهند. همچنین روش های سنتی آموزش ریاضی نیز که روی تمرین و تکرار، محاسبه و حفظ تأکید می کردند تا حدود زیادی دستخوش تغییر شده است. تحولات و پیشرفت های اخیر در کشورهای مختلف نشانگر پیام روشنی در باره تدریس ریاضی است. به این معنی که معلمان مدارس ابتدایی و متوسطه در تدریس ریاضیات نباید توجه خود را صرفاً روی حفظ مطالب یا سرعت وقت محاسباتی متمرکز کنند، بلکه در تدریس ریاضیات، باید بیشتر جنبه های درک و فهم را مورد تأکید قرار دهند.
در پاسخ به این که چرا ریاضیات می آموزیم باید گفت: ریاضیات در زندگی روزمره، علم، تجارت و صنعت مثمرثمر است. زیرا یک وسیله ارتباطی قدرتمند و معتبر محسوب می شود. ضمن آن که ابزاری برای تعیین و پیش بینی است. قدرتش نیز در علائم آن نهفته است. به نحوی که گرامر تجزیه و ترکیب های خاص خود را دارد. همچنین ریاضیات باعث توسعه تفکر منطقی می شود. علاوه بر آن از جاذبه زیبایی شناسانه نیز برخوردار است.
● کودکان چگونه ریاضیات می آموزند
در اوایل قرن بیستم «جان دیویی» مدعی شد که یادگیری از طریق تمرین حاصل می شود اگر چه این موضوع، که کودکان چگونه ریاضیات می آموزند، پیش از این کشف شده بود، اما اهمیت تمرین کردن چندان موردتوجه قرار نگرفته بود. این ورزیدگی را می توان به روش های گوناگون کسب کرد. قرار گرفتن در تجارت جهان واقعی، به طور پی در پی چنین موقعیت هایی را فراهم می کند. این که ریاضیات به کمک تعاریف ساخته می شود. تا حدودی طعنه آمیز است. تعاریف در ریاضیات اهمیت فوق العاده دارند. اما باید بر اکتشافات قبلی کودک استوار باشد تا او بتواند با آنها ارتباط برقرار کند. در غیر این صورت همه چیز در ذهن کودک به طور آشفته و بی ارتباط جای خواهد گرفت. در کار کلاسی، یاد گیری باید قدم به قدم انجام شود و از حالات خاص به تعمیم یک موضوع برسد. مثلاً ساده ترین راه برای رسیدن به مفهوم «محیط» تعریف مستقیم آن است. بهترین روش در این باره در اختیار قرار دادن مدل هایی است که بیانگر مفهوم محیط باشند، مانند تیله شیشه ای، توپ و بادکنک. در این صورت تصویر مفهوم محیط به تدریج شکل می گیرد. البته ریاضیات را می توان از طریق دیگری غیر از روش تمرین های متوالی هم آموخت. کودکان از طریق نگاه کردن، گوش کردن، خواندن، پیگیری کردن، راهنمایی ها، تقلید کردن و آزمایش کردن نیز آن را یاد می گیرند. در واقع این اعمال به یادگیری ریاضیات کمک می کند. می توان با استفاده از مدل ها و راهنمایی معلم هر کدام از این روش ها را به طور مناسب به کار گرفت و از معنی دار بودن عمل یادگیری مطمئن شد. یادگیری به خصوصیات فردی یادگیرنده مانند تجارب قبلی، بلوغ و انگیزش نیز بستگی دارد. به طور کلی هیچ نظریه جامع یادگیری را نمی توان بدون ابهام و به طور مستقیم برای هر دانش آموزی، در هر سطح و به شکل رضایت بخش به کار برد. یکی از راه های یادگیری ریاضیات ساختن پله های یادگیری است. تجارب واقعی با فراهم آوردن زیربنایی مبتنی بر مفهوم، موجب ارتقای هر چه بیشتر میزان یادگیری ریاضیات در فرد می شود. معلمان باید برای برقراری ارتباط میان تجارب واقعی و مفاهیم ریاضیات دانش آموزان کمک کنند. این ارتباط ها به نوبه خود موجب پدید آوردن پل های ضروری برای یادگیری می شود. ارتباط و پیوستگی مواد واقعی با نمادها از طریق نمایش و همراه با توصیف آنها حاصل می شود.به عبارت دیگر باید روش مجسم و پس از آن نیمه مجسم و در نهایت مجرد و نمادین صورت گیرد.در برنامه آموزش ریاضی باید برنامه گفت وگو و تبادل نظر کودکان و تجارب یادگیری فراهم شود. معلم کودک را تشویق می کند به روش خود فکر کند و از او نمی خواهد جواب درست را بگوید.
● با نشان دادن کاربرد ریاضی، انگیزه یادگیری را قوی کنیم
حل مسئله به عنوان یکی از روش های آموزش ریاضیات مطرح است. ضمن آن که در تدریس ریاضیات باید عواملی که کودکان را به کلاس درس علاقه مند می کند شناخته شود. مبنای همه آموزش ها باید بر آزمایش استوار باشد. بویژه آزمایش با مواد کمک آموزشی که توسط خودکودکان ساخته شده است.
گفت وگو در باره ریاضیات نیز باید در کلاس مورد توجه قرار گیرد.این مفهوم که بسیاری از اندیشه های نهفته در ریاضیات با هم ارتباط دارند باید گسترش داده شود.به معنا جویی در ریاضیات هم باید به عنوان زمینه ای برای آموزش توجه نشان داده شود.
کار گروهی در ریاضیات باید به یک روش معمول تبدیل شود. ضمن آن که نیازهای متفاوت کودکان باید مورد ملاحظه قرار گیرد.برای کودکان باید فرصت هایی برابر در یادگیری ریاضیات فراهم شود.
پیشرفت کودکان در باره ریاضیات باید از طریق آزمون های کتبی تشخیص داده شود.
شواهد نشان می دهد که در بیشتر مدارس به جای آن که به کتاب های متعدد رجوع کنند یا حتی آنها را متناسب با نیازهای گروهی یا فردی تغییر دهند فقط از یک کتاب درسی برای همه دانش آموزان استفاده می کنند. در حالی که کتاب های درسی زمینه یا چارچوب را فراهم می کند که از طریق آن می توانید برنامه ریاضی محکم و استواری تدارک ببینید. از طریق انجام آزمایش، فعالیت های کلاسی و مواد آموزشی دست ساز می توان به آموزش ریاضیات کمک کرد.
بسیاری از معلمان و اولیا برای کمک به کودک در آموختن ریاضیات، سعی می کنند به روش های گوناگون متوسل شوند تا مفاهیم پیچیده ریاضی را به او بیاموزند. برای این که کودک بهترین کمک را دریافت کند، باید هدف را ایجاد اشتیاق هرچه بیشتر در او در نظر گرفت. انگیزه یادگیری را با نشان دادن کاربرد گسترده ریاضی در زندگی روزمره و این که خود معلمان و اولیا احساس منفی خود را از ریاضی به کودک القا نکنند، می توان قوی تر کرد.
● در محاسبات خود کودک را به کمک بطلبید
سعی کنید احساس شخصی شما نسبت به ریاضی، شناخت کودک را از دنیای اعداد و محاسبات تحت تأثیر قرار ندهد. روش های جدید در هرچه بیشتر کاربردی تر ساختن این آموزش تلاش می کند. از این طریق آموخته های کودکان با جهان واقعی سازگارتر می شود. با کاربرد روزمره ریاضی در زندگی، کودک به اهمیت این مهارت پی خواهد برد. مثلاً به هنگام پرداخت صورت حساب خرید یا اندازه گیری متراژ خانه یا محاسبه وزن مواد غذایی در آشپزی، می توان کودک را به کمک طلبید. با توضیح شغل های مختلف مثل مهندسان، داروسازان و ستاره شناسان، دیدگاه او به کاربرد ریاضی گسترده تر خواهد شد. با صدای بلند حساب کردن در منزل یا فروشگاه، که روند محاسبه را به کودک نشان می دهد نیز روش مؤثری است. مثلاً، وقتی کودک از شما تقاضای شیرینی می کند با گفتن این که «خب، اگر از این پنج شیرینی یکی را تو بخوری و یکی هم خواهرت بخورد برای من و پدرت چند تا باقی می ماند » از او بخواهید که او هم با صدای بلند حسابش را به شما بگوید. مهم تر از جواب درست یا نادرست او، راه و روشی است که او برای رسیدن به جواب استفاده می کند.بسته به علاقه کودک و البته نظم معلم او، گاهی و نه همیشه، ماشین حساب و نرم افزارهای رایانه ای برای ایجاد هیجان نسبت به مفاهیم ریاضی و محاسبات مفید خواهد بود. یک ساعت عقربه ای نیز برای کودک تهیه کنید. گاهی از او سؤالاتی در مورد زمان بپرسید. مثلاً؛ «اگر برادرت ساعت چهار بیاید، چند دقیقه دیگر باید منتظر باشیم »
از کودک بخواهید وزن اشیا همچون لوازم منزل و کتاب را حدس بزند. خود شما هم حدس بزنید و بعد با ترازو تعیین کنید که کدام یک نزدیک تر به پاسخ حدس زده است.یک روش دیگر هم جمع زدن اندازه قد یا وزن اعضای خانواده است تا معلوم شود در مجموع قد یا وزن خانواده شما چقدر است. این روش برای تمرین جمع اعداد سه یا دو رقمی مناسب است. بازی های خرید و فروش با مقدارهای مختلف پول نیز کودک را با مفهوم پول و محاسبه آن آشنا می کند. با کمک یک تاس اعداد، اعضای خانواده عددی را بین یک و شش به دست می آورند و برای آن سکه معینی دریافت می کنند، وقتی مجموع سکه ها به رقمی قابل تعویض رسید، آن را با اسکناس یا سکه پرارزش تر، عوض می کنند و هرگاه بودجه فرضی تمام شد، کسی که بیشترین میزان پول را به دست آورده است ، برنده می شود. در مثالی دیگر، می توان کودک را با بودجه ای معین برای خرید لوازم یک وعده غذا به حساب دعوت کرد. با این روش می توان دید که او چطور بودجه بندی را می آموزد و آیا حدس های او قابل انجام است و اگر چنین باشد برهمان اساس خرید انجام بشود. یک روش برای آشنایی وی با مفهوم حجم، وزن و نسبت این است که با کمک ظروف اندازه گیری از او بخواهید مقادیر برنج، حبوبات یامایعات را برای تهیه غذا پیمانه کند.
● معلمان بهترین داور هستند
گاهی اولیا نگران توان یادگیری فرزندشان هستند. در این شرایط، معلمان بهترین داوری را می کنند زیرا امکان مقایسه کودک را در کنار همکلاسی های دیگر و شرایط مختلف مدرسه دارند. علائمی مانند مشکل در یادآوری ارقام، اشتباه نوشتن اعداد مثلاً ۷ با ۸ یا ۳ با ،۲ کلافه شدن و بیقراری هنگام کار با ارقام، ناتوانی در دنبال کردن دستورالعمل های ساده ریاضی، ناتوانی در درک مفاهیم ذهنی مثل بزرگتر و کوچکتر یا قبل و بعد یا کم سن تر و مسن تر و اضطراب بالا در مورد تکالیف ریاضی که اگر همه یا اغلب شان در یک کودک دیده شود باید با معلم کودک صحبت کرد. چون قبل از آن که تشخیص اختلال یادگیری مطرح شود باید این احتمال که شایدکودک تحت فشار زیادتر از حد توان است یا نیازمند تمرین است، رد شود. البته ممکن است سرانجام اولیا و معلم، به این نتیجه برسند که کمک روانپزشکی برای کودک لازم است.

صابر محمدی

منبع : روزنامه ایران