شیوع و شدت دیسمنوره اولیه و برخی عوامل مرتبط با آن در دانشجویان مقیم خوابگاههای بندرعباس سال ۸۰ - ۷۹

دیسمنوره به معنی قاعدگی دردناک و از جمله مشکلات شایع زنان است، این عارضه موجب مشکلات اجتماعی، اقتصادی، جسمانی و روانی گسترده می گردد و به عنوان بزرگترین علت کم شدن کارآیی زنان کارمند و غیبت آنان در محل کار و تحصیل مطرح است. هدف از این مطالعه تعیین شیوع و شدت دیسمنوره و برخی عوامل مرتبط به آن در دانشجویان مقیم خوابگاهها می باشد طی مطالعه ۴۰۰ نفر از دانشجویان گروه سنی ۱۸ _ ۲۷ سال مورد بررسی قرار گرفتند که مشخص شد ۲۵/۲۲% از افراد هنگام قاعدگی درد نداشتند، ۳۱% درد خفیف، ۲۵/۳۴% درد متوسط و ۵/۱۲% درد شدید داشتند و بطور کلی شیوع دیسمنوره ۲۵/۷۷% بود.یافته ها نشان داد بین شدت دیسمنوره با مشخصاتی نظیر سن، قد، وزن، رشته تحصیلی و رتبه تولد اختلاف آماری معنی داری وجود ندارد. همچنین بین شدت دیسمنوره اولیه با منارک، طول مدت سیکل، روزهای خونریزی و نظم قاعدگی و ورزش همبستگی معنی داری پیدا نشد. افرادیکه خواهر یا مادرشان دچار درد هنگام قاعدگی بودند و قاعدگی را به عنوان بیماری و مسئله ای پردرد سر می پنداشتند شدت دیسمنوره در آنان بیشتر بود. بنابراین طرز فکر منفی نسبت به قاعدگی و داشتن سابقه خانوادگی دیسمنوره با شدت درد قاعدگی ارتباط دارد (۰۵/۰ P<).
● مقدمه :
دیسمنوره از یک واژه یونانی مشتق شده که به شکل انقباضات کولیکی در قسمت میانی و پایین شکم تظاهر می کند و گاهی با علائم سیستماتیک مانند تهوع، استفراغ، اسهال، سردرد و علائم عصبی همراه است و به عنوان بزرگترین علت کم شدن کارآیی زنان کارمند و غیبت آنان در محل کار و تحصیل مطرح است دیسمنوره اولیه بطور شایع در سنین قبل از ۲۵ سالگی رخ می دهد در حالیکه دیسمنوره ثانویه در اواخر دهه سوم و دهه چهارم عمر شایعتر است. گزارشات مربوط به شیوع دیسمنوره اولیه در مطالعات متعدد متغیر است و در طی مطالعه ای در زنان ۲۴ _ ۱۷ ساله شیوع آن را تا ۹۴% ذکر کرده اند .بالبی (۲۰۰۰) تکرار دیسمنوره اولیه را تا ۸۵% ذکر می کند و در مطالعات Sundell شیوع قاعدگی دردناک ۷۲% گزارش شده که ۴/۱۵% با محدودیت فعالیت همراه بوده است و به دلیل آنکه حداقل ۴۲% از نیروهای کاری بالغین را زنان تشکیل می دهند از این طریق سالیانه میلیونها ساعت کا ری به هدر می رود .بنابراین دیسمنوره اولیه موضوع مهمی است که وسعت و شیوع بالایی دارد وبه دلیل عوارض جانبی و زیانهای اقتصادی ناشی از مصرف دارو، همچنین کاهش نتایج زیانبار اقتصادی و اجتماعی ناشی از ناتوانی دختران و زنان در این دوره بایستی در پی یافتن راه حل مناسب برآمد و به این منظور باید دیسمنوره اولیه و عوامل موثر بر شدت آن را بهتر شناخت.
● مواد و روشها
در این پژوهش گذشته نگر تحلیلی تعداد ۴۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بندرعباس _ دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه هرمزگان که مقیم خوابگاه و در گروه سنی ۲۷ _ ۱۸ سال، مجرد، فاقد توده لگنی، تومورهای رحمی، کیست تخمدان و عمل جراحی بودند (با گرفتن تاریخچه و کلیه توضیحات در رابطه با علائم این عارضه ها قبل از پر کردن پرسشنامه توسط پژوهشگر) مشتمل بر ۳۱ سوال و ۵ قسمت تنظیم گشت و از واحدهای مورد پژوهش خواسته شد که با دقت آن را تکمیل نمایند. با توجه به اهداف ویژه مطالعه، قسمت اول پرسشنامه مربوط به مشخصات فردی دانشجویان نظیر سن، قد، وزن، رشته تحصیلی، رتبه تولد بود. قسمت دوم مربوط به شدت دیسمنوره که به چهار درجه تقسیم شد درجه یک یعنی افرادیکه در هنگام قاعدگی درد ندارند، درجه دو یعنی کسانیکه درد خفیف دارند و این درد به ندرت فعالیت های روزانه را محدود می کند، مسکن نیز به ندرت لازم است. درجه سه درد متوسط دارند و این درد فعالیت های روزانه را تحت تاثیر قرار می دهد و علائمی نظیر سردرد، خستگی، تهواع، استفراغ، اسهال وجود دارد و مسکن مورد نیاز است. درجه چهار درد شدیدی دارند، فعالیت های روزانه بوضوح محدود می شود، مسکن اثر خفیفی دارد و علائم عمومی نظیر سردرد، خستگی، تهوع، استفراغ و اسهال آشکارا وجود دارد. قسمت سوم پرسشنامه مربوط به قاعدگی فرد نظیر سن منارک (اولین قاعدگی)، طول مدت سیکل، روزهای خونریزی و نظم قاعدگی بود. قسمت چهارم مربوط به فعالیت بدنی نظیر ورزش و نوع آن و قسمت پنجم سوالاتی مربوط به زمینه ارثی بودن دیسمنوره را شامل می شد. با استفاده از روشهای آماری توصیفی، استنباطی، آزمون کای اسکوئر و آنالیز واریانس درجات مختلف دیسمنوره و رابطه عوامل موثر بر شدت آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
● نتایج:
در این مطالعه از ۴۰۰ نفر دانشجوی شرکت کننده ۶۲ نفر در رشته پزشکی، ۴۸ نفر مامایی، ۶۴ نفر پرستاری، ۱۰۶ نفر پیراپزشکی و ۱۲۰ نفر در رشته های مدیریت، کامپیوتر، حسابداری، کشاورزی و عمران تحصیل می کردند. متوسط سن دانشجویان ۲۱ سال، متوسط وزن ۵۳ کیلوگرم و متوسط قد ۱۶۰ سانتی متر بود. اکثریت آنان جز تحصیل شغل دیگری نداشتند. شیوع کلی دیسمنوره ۲۵/۷۷% بود. یافته های جدول (۱) حاکی از آنست که ۲۵/۲۲% از دانشجویان در هنگام قاعدگی درد نداشتند. ۳۱% درد خفیف، ۵/۳۴% درد متوسط و ۵/۱۲% درد شدید داشتند.
جدول شماره ۱ _ توزیع فراوانی دانشجویان بر اساس شدت دیسمنوره
آزمون آنالیز واریانس نشان می دهد که بین شدت دیسمنوره با برخی مشخصات مرزی نظیر سن، قد، وزن، رشته تحصیلی و رتبه تولد اختلاف آماری وجود ندارد (۰۵/۰ p >). از سوی دیگر نتایج نشان می دهد سن منارک بین ۱۰ تا ۱۷سال و متوسط آن در سن ۸/ ۱۳سالگی است (۲۵/۱ = SD).
همچنین آزمون کای اسکوئر نشان می دهد افرادیکه قاعدگی را پردرد سر می پندارند شدت دیسمنوره در آنان بیشتر ا ست (جدول شماره ۲) همچنین با آزمون فوق و یافته های جدول شماره ۳ کسانیکه مادر یا خواهرشان دچار درد قاعدگی هستند شدت درد در آنان بیشتر است (۰۵/۰ P <).
جدول شماره ۲ _ ارتباط شدت دیسمنوره با دیدگاه دانشجویان نسبت به قاعدگی
جدول شماره ۳ _ ارتباط شدت دیسمنوره با سابقه خانوادگی
● بحث:
در این مطالعه بین سن، قد، وزن و رشته تحصیلی با دیسمنوره اولیه ارتباطی وجود نداشت و این مطابق با تحقیقات انجام شده در گوت برگ می باشد . متوسط فاصله سیکل ها و روزهای خونریزی در طی قاعدگی ۶/۲۸ و ۵۳/۵ روز و متوسط سن اولین قاعدگی (منارک) نیز ۸/۱۳ سال بود. هارلو (۱۹۹۷) معتقد است: منارک زودرس (سن پایین هنگام اولین قاعدگی) سبب قاعدگی دردناک و طولانی شدن مدت آن می گردد. گانیلا (۱۹۹۰) نیز معتقد است: سن پایین منارک، سیکل های قاعدگی طولانی و کسانیکه طی قاعدگی بیش از ۷ روز خونریزی دارند شدت دیسمنوره در آنان بیشتر است. ولی در مطالعه حاضر اختلاف معنی داری مشاهده نشد.پارک اس دی (۱۹۹۷) اظهار می دارد درد پدیده ای است که مشکل می توان آن را اندازه گیری نمود و عوامل خطرساز محیط اطراف مثل محیط کار، سر و صدا روی آن موثرند .آگاهی و استرس های روانی روی شدت درد قاعدگی موثر است در این مطالعه نیز مطابق با تحقیقات توماس در نیجریه آنهایی که دیسمنوره را به منزله بیماری یا پر درد سر می پنداشتند و یا در خا نواده زمینه ای از دیسمنوره داشتند شدت درد آنان بیشتر بود.مطالعات نشان می دهد که هر نوع ورزش و با هر میزانی سبب کاهش علائم دیسمنوره می شود بطوریکه اهمیت ورزش بعد از منارک بخوبی شناخته شده است زیرا تمرینات ورزشی سبب بهبود جریان خون لگنی می گردد و از سوی دیگر نیز با افزایش پاسخ گیرنده های عصبی جهت عبور ضربات اعصاب در میوسلها سبب تغییر عضلات رحمی و کاهش پروستاگلاندینها می گردند . ولی در مطالعه حاضر بین ورزش و شدت دیسمنوره اختلاف آماری وجود نداشت و شاید به این دلیل باشد که فقط ۷۵/۲۳% از دانشجویان ورزش می کردند و ورزش آنان بطور منظم نیز نبوده است.بنابراین به دلیل شیوع بالای درد قاعدگی با آموزش و ارائه خدمات بهداشتی مطلوبتر به دختران و زنان جوان و سیاستگذاری بهداشتی جهت تامین شرایط لازم درمانی این افراد می توان از عوارض و ضایعات ناشی از آن کاست .
آموزش فبل و بعد از اولین قاعدگی به دختران در خصوص تغذیه و رژیم غذایی مناسب و ورزش از شدت و مدت درد در طی قاعدگی می کاهد و به نوبه خود موجب کاهش در میزان افت تحصیلی، غیبت از محیط کار و پیشگیری از ابتلا به عفونتها ودیسمنوره ثانویه و عواقب آن می گردد . در مطالعه حاضر بین شیوع و شدت دیسمنوره اولیه و طرز فکر منفی نسبت به آن همبستگی معنی داری مشخص شد بنابراین پیشنهاد می شود مطالعه ای جهت دانش و نگرش دختران جوان در زمینه شیوع و شدت دیسمنوره انجام گیرد. همچنین با توجه به اهمیت آموزش، تغذیه و ورزش در ارتباط با شدت دیسمنوره نیز پیشنهاد می شود بررسی مقایسه ای افراد ورزشکار و غیر ورزشکار در زمینه شدت و شیوع دیسمنوره انجام گیرد.

آزیتا کامجو _ کارشناس ارشد مامایی، گروه پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پرشکی هرمزگان
منابع و ماخذ
۱. سرمت، حمیده. بررسی سطح آگاهی و نگرش و رفتار دانش آموزان دختر ۱۸ _ ۱۵ ساله در دبیرستانهای شهرستان کرج در مورد دیسمنوره و بهداشت دوران قاعدگی، پایان نامه کارشناسی ارشد بهداشت، تهران: دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۷
۲. Andersch B, Milson I. An epidemioloic study of young woman with dysmenorrhea. Am J Obstet Gynecol. ۱۹۹۶;۱۴۴(۶):۶۵۵-۶۶۰.
۳. Balbi C, Musone R, Menditto A. Influence of menstrual factor on the menstrual pain adolesence age. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. ۲۰۰۰:۹۱(۲):۱۴۳-۱۴۸.
۴. Beek JS. Puberty & dysmenorrhea treatment. Br J Obstet Gynecol. ۱۹۹۶;۹۰(۲):۷۱-۷۸.
۵. Dawid AR. Dysmenorhea. J Reprod Med. ۱۹۹۰;۳۰(۳):۱۵۴-۱۶۷.
۶. Gunilla MA, Sundell G. Factor influence the prevalence and severity of dysmenorrhea in young women. Br J Obstet Gynecol. ۱۹۹۰;۹۷(۷):۵۸۸-۵۹۴.
۷. Harlow SD, Parkm M. A longitudinal study of risk for the occurrence, duration and severity of menstrual cramps in a cohort of college women. Br J Obstet Gynecol. ۱۹۹۷:۱۰۴(۳):۱۱۳۴-۱۱۴۲.
۸. Izzo A, Labrida D. Dysmenorrhea and sports activities in adolescents. Br J Obstet Gynecol. ۱۹۹۱;۱۰۳(۲):۱۰۹-۱۱۶.
۹. Jarrett M, Shaver JF, Heitkemper MM. Symptoms and self care strategies in women with and without dysmenorrhea. Health Care Women. ۱۹۹۵;۱۶(۲):۱۶۷-۱۷۸.
۱۰. Linda RS. Menstrual cramps. Arch Pediatr Adolesc Med. ۱۹۹۵;۱۵۱(۹);۳۷-۳۹.
۱۱. Thirza JA, Keogh JM, Hillen TI. Primary dysmenorrhea in young western Australian women. J Adolesc Health. ۱۹۹۹;۲۵(۱):۴۰-۴۵.
۱۲. Thomas KD, Chiboka O, Okonofua FE. Astudy of the menstrual paterns of adolescents in Nigeria. Int J Gynaecol Obstet. ۱۹۹۰;۳۳:۳۱-۳۴.

منبع : مجله پزشکی هرمزگان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی هرمزگان