سین‌جیم‌های تکمیلی

▪ چرا شروع تغذیه تکمیلی پس از شش ماهگی مهم است؟
ـ شیرمادر تا پایان شش ماهگی به تنهایی و بدون اضافه کردن هر نوع غذای کمکی برای رشد طبیعی شیرخوار کافی است البته از ۱۵ روزگی باید به کودک قطره مولتی ویتامین یا A+D نیز داد. پس از شش ماهگی نیازهای غذایی شیرخوار به تنهایی با شیر برآورده نمی‌شود و لازم است علاوه بر شیر مادر، تغذیه کودک با غذاهای نیمه جامد نیز شروع شود. علاوه بر تامین انرژی، تغذیه تکمیلی، دوران بسیار حساسی برای ایجاد عادات صحیح غذایی و آمادگی برای استفاده از غذای سفره خانوار پس از یک‌سالگی است. بهترین سن شروع غذای کمکی پس از پایان ماه ششم زندگی است.
▪ اگر غذای کمکی را زود شروع کنیم چه مشکلاتی پیش خواهد آمد؟
ـ شروع غذای کمکی پیش از پایان شش ماهگی به دلیل آماده نبودن کامل دستگاه گوارش شیرخوار برای پذیرش غذاهایی غیر از شیر اقدام نادرستی است چون دستگاه گوارش کودک هنوز تکامل نیافته است و با کوچک‌ترین آلودگی و یا حتی با رعایت کامل بهداشت و بدون هیچ آلودگی احتمال ابتلای کودک به اسهال افزایش می‌یابد و این سبب کاهش یا توقف رشد شیرخوار می‌شود. از طرف دیگر شروع زودرس تغذیه تکمیلی سبب کاهش مدت زمان مکیدن پستان مادر به وسیله کودک و در نتیجه کاهش تولید شیر مادر می‌شود. به علاوه ممکن است غذای کمکی در مقایسه با شیر مادر انرژی و مواد مغذی کمتری به کودک برساند که موجب اختلال رشد کودک و در نهایت سوء تغذیه او شود. همچنین زود شروع کردن تغذیه تکمیلی احتمال بروز حساسیت را در کودک افزایش می‌دهد.
▪ اگر غذای کمکی دیر شروع شود چه مشکلاتی پیش خواهد آمد؟
ـ پس از سن شش ماهگی نیاز غذایی کودک تنها با خوردن شیر مادر تامین نمی‌شود و باید علاوه بر شیر مادر به کودک غذای کمکی داده شود. در غیر این صورت ممکن است رشد کودک کند یا حتی متوقف شده و به سوء تغذیه منجر شود (البته این به آن معنی نیست که باید دفعات شیردهی را کم کرد بلکه باید مادر را ترغیب کرد که هر زمان که کودک تمایل داشت شیر خود را به او بدهد و برای پیشگیری از کاهش حجم شیر دفعات شیردهی را افزایش دهد). اگر غذای کمکی دیر شروع شود کودک تمایل خود را به خوردن غذاهای دیگر و امتحان کردن مزه و طعم‌های جدید از دست می‌دهد. همچنین تکامل عمل جویدن به تعویق می‌افتد و کودک غذای دیگری جز شیر مادر و یا مایعات را نمی‌خورد که این خود به کم غذایی، اختلال رشد و سوء تغذیه منجر می‌شود.
▪ مناسب‌ترین غذاها برای تغذیه تکمیلی چیست؟
غذایی که برای کودک به عنوان غذای کمکی انتخاب می‌شود باید خصوصیات زیر را دارا باشد:
ـ نرم و سهل‌الهضم باشد.
ـ مواد اولیه آن در دسترس خانواده باشد.
ـ قیمت آن ارزان و مناسب عادات غذایی خانواده باشد.
ـ مقوی و مغذی باشد، یعنی انرژی، پروتئین، املاح و ویتامین‌های ضروری کودک را تامین کند.
ـ تازه، پاکیزه و بهداشتی تهیه شود.
ـ کاملا پخته و پس از خنک شدن مصرف شود.
▪ چه اصولی باید در تغذیه تکمیلی رعایت شود؟
ـ مواد غذایی باید از نظر مقدار و نوع به تدریج به غذای شیرخوار اضافه شود.
ـ ابتدا از یک نوع غذای ساده شروع و به تدریج به مخلوطی از چند نوع غذا تغییر یابد.
ـ از مقدار کم شروع و به تدریج بر مقدار آن افزوده شود.
بین اضافه کردن مواد غذایی گوناگون حدود پنج تا هفت روز فاصله لازم است زیرا شیرخوار باید به یک نوع غذا عادت کند و سپس غذای جدید اضافه شود. همچنین اضافه کردن یک به یک مواد غذایی سبب می‌شود اگر ناسازگاری و حساسیت به یک ماده غذایی وجود داشته باشد برای مادر شناخته شود. در ضمن دستگاه گوارش کودک فرصت پیدا می‌کند تا به غذا عادت کند.
ابتدا باید غذا رقیق باشد. برای مثال غلظت آن کمی‌بیشتر از شیر مادر باشد سپس به تدریج بر غلظت آن افزوده شود. سفت کردن تدریجی غذا سبب یاد گرفتن عمل جویدن می‌شود.
اگر در شروع غذای تکمیلی شیرخوار به غذای خاصی بی‌میل بود نباید در خوردن آن پافشاری کرد. می‌توان یک تا دو هفته آن غذا را حذف کرده و سپس دوباره به او داد.
▪ زرده تخم‌مرغ را از چه زمان و چگونه به کودک بدهیم؟
ـ زرده تخم‌مرغ از هشت ماهگی به رژیم غذایی کودک اضافه می‌شود. ابتدا باید تخم‌مرغ را در آب بجوشانید تا کاملا سفت شود. سپس زرده سفت شده را از سفیده آن جدا کرده و روز اول به اندازه یک نخود از زرده تخم‌مرغ را در کمی ‌آب جوشیده یا شیر مادر نرم و حل کرده، سپس به شیرخوار خود بدهید.
هر روز صبح همراه با فرنی به تدریج بر مقدار زرده تخم‌مرغ اضافه کنید تا ظرف ۱۰ روز به یک زرده کامل برسد. از آن به بعد یا هر روز نصف زرده تخم‌مرغ را همراه با مقدار کمی ‌فرنی یا حریره بادام به کودک بدهید و یا یک روز یک زرده کامل تخم‌مرغ و روز بعد فقط فرنی یا حریره بادام به کودک بدهید و این کار را به صورت یک روز در میان تکرار کنید.
اگر کودک زرده تخم‌مرغ را دوست نداشت و صبح‌ها آن را نخورد، می‌توانید به صورت مخلوط با غذاهای دیگر به او بدهید. برای مثال با کمی ‌کره و آب مرغ مخلوط و نرم کنید و به او بدهید و یا به سوپ او اضافه کنید. زرده تخم‌مرغ را می‌توانید رنده کرده یا با پشت قاشق له کنید و داخل سوپ و یا پوره (هر نوع پوره‌ای که درست می‌کنید) بریزید.
▪ از چه زمانی می‌توانید به کودک خود پوره سبزی‌ها را بدهید؟
ـ از اواسط ماه هشتم می‌توانید به کودک پوره سبزی هم بدهید. از سبزی‌های نشاسته‌ای (مانند سیب‌زمینی و کدو حلوایی) و یا سایر سبزی‌ها (مانند هویج) می‌توان پوره تهیه کرد و به جای یک وعده فرنی صبح یا عصر به کودک پوره سبزی داد. برای تهیه پوره سیب‌زمینی، ابتدا آن را شسته و با پوست بپزید و بعد از پخته شدن پوست آن را جدا کرده و همراه با یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع نرم کرده و کم‌کم به آن شیر پاستوریزه جوشیده شده اضافه کنید تا به نرمی ‌و غلظت دلخواه برسد. پوره سایر سبزی‌ها نیز به همین صورت تهیه می‌شود.
▪ چه مواد غذایی را نباید به کودک زیر یک‌سال داد؟
ـ به طور کلی تا یک سالگی، عسل غیر پاستوریزه، شیر پاستوریزه، پنیر، سفیده تخم‌مرغ، شکلات، بادام زمینی، میگو، فلفل و انواع ادویه، ترشی‌ها، نمک، نوشابه‌های گازدار، آب میوه‌های صنعتی، خربزه، کیوی، انواع توت (توت سفید، توت‌فرنگی، تمشک)، آلبالو، گیلاس، نخود، لپه، اسفناج و کلم توصیه نمی‌شود. توجه داشته باشید استفاده از شیر جوشیده شده گاو فقط در تهیه فرنی بلامانع است (زیرا با جوشانیدن شیر مقدار مواد حساسیت‌زای آن کمتر می‌شود.)

زیبا کاوه‌یی

منبع : روزنامه سلامت