عزم ملی برای تغییر شیوه های غیرمتعارف

پیام نوروزی مقام معظم رهبری به مناسبت آغاز سال ۸۸ یک نقطه عطف و هشدار جدی برای اقتصاد ایران بود. این پیام هوشمندانه مردم را به پرهیز از اسراف و مصرف گرایی فراخوانده و از مسئولان نیز خواست تا همت و توان خویش را برای پایین آمدن شاخص های مصرف بی رویه بکار گیرند. بلافاصله پس از انتشار این پیام مسئولان آستین ها را بالا زده و آمادگی خود را برای مشارکت در طرح ملی اعلام کردند.
حمایت دولت، مجلس و مسئولان اجرایی از این پیام تاریخی همچنان ادامه دارد و افکار عمومی نیز با استقبال از آن برای هرگونه همکاری و مشارکت آماده اند.
● مسئولیت سنگین قوای سه گانه
با توجه به اهمیت «حیاتی و اساسی مصرف مدبرانه و عاقلانه منابع کشور»، سال جدید را در همه زمینه ها و امور، سال اصلاح الگوی مصرف می دانم. حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به مناسبت آغاز سال نو با بیان این مطلب فرمودند: مسئولان باید اصلاح الگوی مصرف را از خود شروع کنند و توپ را به زمین مردم نیاندازند.
ایشان در این پیام یادآور شدند: همه ما به خصوص مسئولان قوای سه گانه شخصیت های اجتماعی و آحاد مردم باید در سال جدید در مسیر تحقق این شعار مهم و حیاتی و اساسی یعنی «اصلاح الگوی مصرف در همه زمینه ها» برنامه ریزی و حرکت کنیم تا با استفاده صحیح و مدبرانه از منابع کشور مصداق برجسته ای از تبدیل احوال ملت به نیکوترین حال ها، ظهور و بروز یابد.
در این راستا دکتر احمدی نژاد رئیس جمهور نیز با تأکید بر اهمیت بسیار بالای سخنان مقام معظم رهبری تصریح کرد که باید به سمتی برویم که دقیق و به درستی همه الگوها اصلاح شود، حتی درباره مدیریت وقت و زمان مردم نیز باید حرکت جدید و اصلاحی داشته باشیم.
رئیس جمهور خطاب به هیئت وزیران تأکید کرد: باید برای این کار برنامه های دقیق و در عین حال ضربتی و انقلابی بیاورید تا هرچه زودتر عمل شود.
زیرا مطمئناً ما در این خصوص با برنامه های معمولی به جایی نمی رسیم.
احمدی نژاد همه مسئولان دستگاه ها را موظف کرد که برنامه ریزی کنند تا هزینه های اضافی را از راه های مختلف همچون کاهش مسافرت ها و همایش ها و هزینه های اضافی، بکاهند.
به عقیده رئیس جمهور حتی اگر بتوانیم یک درصد از بودجه کشور را صرفه جویی کنیم حدود ۵۰۰ میلیارد تومان به توان کشور کمک کرده ایم.
کارشناسان اقتصادی بر این اعتقادند که اصلاح الگوی مصرف به معنی نهادینه کردن روش صحیح استفاده از منابع کشور است که سبب ارتقای شاخص های زندگی و کاهش هزینه ها شده و زمینه ای برای گسترش عدالت می شود.
از طرفی الزام مصرف بهینه باعث می شود تا علاوه بر پیشرفت علمی ناشی از ارتقای فن آوری در طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات بهینه مطابق با استانداردهای جهانی، فرصت توزیع مناسب منابع و به تبع آن پیشرفت در دیگر بخش هایی که کمتر مورد توجه بوده است نیز فراهم گردد. از این رو ارتباط منطقی بین نامگذاری سال اول دهه پیشرفت و عدالت به «اصلاح الگوی مصرف» بیشتر نمایان می شود.
اصلاح الگوی مصرف نیازمند فرهنگ سازی پایدار است و این خود نیازمند راهکارهایی است تا همه افراد جامعه الزام رفتارهای اصلاح مصرف را احساس کنند و به تدریج این اصلاح نهادینه شده و به یک رفتار پایدار ونهایتا به یک فرهنگ در تمامی عرصه های مصرف تبدیل شود.
اینکه چگونه می توان به پیام مهم مقام معظم رهبری جامه عمل پوشاند و الگوی مصرف را اصلاح کرد، سؤالی است که نمایندگان مجلس، مسئولان و دست اندرکاران و کارشناسان اقتصادی به آن پاسخ داده اند.
● آمار مصرف گرایی در ایران
با نگاهی گذرا به آمار میزان مصرف بنزین، گاز طبیعی، نان، آب آشامیدنی، شکر و غیره که از کالاهای اساسی و مهم محسوب می شوند و همچنین یارانه هایی که برای این گونه کالاها پرداخت می شود، می توان دریافت که ایران یکی از شاخص ترین کشورها در زمینه مصرف گرایی قرار گرفته و با ادامه چنین روندی در آینده چه خواهد کرد؟
▪ بنزین
ایران سومین کشور از نظر ارائه بنزین ارزان در دنیا محسوب می شود و به لحاظ میزان پرداخت یارانه نخستین کشور در میان کشورهای جهان محسوب می شود. همچنین بیش از ۳۶ درصد کل مصرف بنزین خاورمیانه مصرف می شود. متوسط مصرف سوخت خودروهای بنزینی در کشور حدود ۱۱ لیتر در روز است، در حالی که متوسط مصرف سوخت در کشورهای دیگر مانند آلمان و ژاپن ۵/۲، در انگلیس ۵/۳، فرانسه ۹/۱، کانادا ۵/۶ و در آمریکا ۳/۷ لیتر در روز است. این در حالی است که هر ۱۰ سال یکبار میزان مصرف سوخت در ایران ۲ برابر می شود، در حالی که نرخ رشد در مقیاس جهانی یک تا ۲ درصد بیشتر نیست و میزان سوخت مصرفی در جهان حدود هر ۵۰ سال یک بار ۲ برابر می شود.
▪ نان مصرفی
سرانه مصرف نان در ایران به گفته معاون وزیر بازرگانی حدود ۱۶۰ کیلوگرم در سال است که نسبت به کشورهای اروپایی نظیر فرانسه که ۵۶ کیلوگرم و در آلمان ۷۰ کیلوگرم در سال می باشد، بیش از ۲ تا ۳ برابر است.
از سوی دیگر به گفته رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، یارانه نان طی ۵ سال اخیر به طور متوسط سالانه بیش از ۳۰ درصد رشد داشته است. بطوری که در سال ۸۷ به ۲۶۰۰ میلیارد تومان رسید و با ادامه این روند طی ۱۰ سال آینده میزان یارانه پرداختی نان به ۶۰ هزار میلیارد تومان می رسد.
▪ آب آشامیدنی و برق
الگوی مصرف آب آشامیدنی در ایران ۷۰ درصد بیشتر از الگوی جهانی است و از نظر مصرف برق هم کشورمان نوزدهمین کشور پرمصرف در دنیا محسوب می شود.
به گفته دکتر داودی معاون اول رئیس جمهور، سرانه مصرف آب ایرانی ها ۵ برابر سرانه مصرف جهانی است.
▪ گاز طبیعی
ایران بعد از کشورهای آمریکا و روسیه در رتبه سوم مصرف گاز طبیعی در جهان قرار دارد. میزان مصرف گاز طبیعی در ایران از ۸۶ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۰۱ با متوسط رشد سالانه
۳/۱۰ درصد به ۱۲۳ میلیارد متر مکعب در سال با رشد ۸/۲۰ درصد رسید و پیش بینی می شود در سال ۲۰۱۲ میلادی میزان مصرف گاز طبیعی به ۲۷۷ میلیارد متر مکعب برسد. به اعتقاد کارشناسان با ادامه چنین روندی در سال آینده ایران به یک مصرف کننده بزرگ گاز طبیعی در جهان تبدیل خواهد شد.
▪ شکر، روغن و میوه
سرانه مصرف شکر در ایران ۲۹کیلوگرم است در حالی که میانگین مصرف شکر در جهان ۲۲ کیلوگرم است. تحقیقات کارشناسان نشان می دهد ایرانی ها ۳۰درصد بیشتر از میانگین جهانی روغن مصرف می کنند و همچنین مصرف میوه در ایران ۴ برابر استاندارد جهانی است.
▪ یارانه انرژی
براساس گزارش صندوق بین المللی پول، ایران دومین کشور جهان از نظر پرداخت یارانه انرژی با رقم ۳۷ میلیارد دلار می باشد. مصرف سرانه انرژی در ایران به ازای هر نفر بیش از ۵ برابر مصرف سرانه کشوری مانند اندونزی با ۲۲۵ میلیون نفر جمعیت، ۲ برابر چین با یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت و ۴ برابر کشور هند با یک میلیارد و ۱۲۲ میلیون نفر جمعیت است که با مقایسه شاخص شدت مصرف انرژی در ایران با بسیاری از کشورهای جهان، شاهد وضعیت ناهنجار بهره برداری انرژی هستیم.
به گفته کارشناسان مقایسه میزان مصرف در بخش های مختلف با سایر کشورها، نشان دهنده وضعیت بسیار نامطلوب مصرف در همه زمینه ها است. و جالب تر اینجاست که سالیانه نزدیک به ۲/۱۲ هزار میلیارد تومان یارانه واقعی و ۷۸ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت می کنیم. که در مجموع مبلغ کل یارانه آشکار و پنهان دولت چیزی در حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان است.
امید است با استراتژی و راهبردی که مقام معظم رهبری در پیام نوروزی خویش تبیین فرمودند، یک عزم جدی در دولت و مجلس برای تهیه یک نقشه راه در جهت اجرای اصلاح الگوی مصرف تهیه شود. و نباید خودمان را با برگزاری چند سمینار و کنگره در این خصوص، سرگرم کنیم و از اصل پیام ایشان غافل شویم. تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری بصورت واقعی تنها با ورود همه جانبه مردم، دولت و مجلس امکان پذیر است و ورود به این پیکار امروز یک تکلیف شرعی و ملی محسوب می گردد.
● کمک به دستگاههای تصمیم گیر
حجت الاسلام والمسلمین پورمحمدی رئیس سازمان بازرسی کل کشور سازمان تابعه خود را اصلی ترین مخاطب فرمایش مقام معظم رهبری درخصوص «اصلاح الگوی مصرف» عنوان کرد و گفت: این سازمان به دستگاههای تصمیم گیر و مجری در زمینه اصلاح الگوی مصرف کمک می کند.
وی افزود: «اصلاح الگوی مصرف» مکمل سیاست های اصل ۴۴قانون اساسی و لایحه بودجه کشور است.
● نیازمند عزم ملی
وزیر نفت با اشاره به اینکه اصلاح الگوی مصرف نیازمند عزم ملی و هماهنگی کلی میان مسئولان ذیربط است، گفت: نگاه ما به فرمایش مقام معظم رهبری در این راستا نگاه صرف سازمانی نیست، بلکه به آن به عنوان یک تکلیف می نگریم. غلامحسین نوذری در مورد نامگذاری سال جدید با عنوان سال اصلاح الگوی مصرف، افزود: دولت ثابت کرده که این اراده را دارد و در عمل نیز آن را به اثبات رسانده است. وی به تلاش های سازمان بهینه سازی در راستای اصلاح الگوی مصرف اشاره کرد و گفت: در بخش های مختلف مطالعاتی انجام شده و استانداردهای هر بخش استخراج و در بخش صنعت و کشاورزی نیز تمام صنایع شناسایی شده است.
نوذری تصریح کرد: پیشنهادهای مختلفی در بخش های گوناگون از جمله صنعت نیروگاه ها از دل این سازمان بیرون آمده و در زمینه مبحث ۱۹ نیز این سازمان در حال پیگیری مداوم با وزارت مسکن و شهرسازی و مجموعه های دیگر است.
وزیر نفت درباره دامنه مدیریت نظارت بر بهینه سازی مصرف در تمام زمینه ها، اظهار داشت: علاوه بر بهینه سازی در مصرف سوخت، در بخش خودرو نیز جلسات و کارهای مشترکی با وزارت صنایع دنبال شده که از جمله استانداردها استخراج و در واقع به تفاهماتی رسیده ایم که باید مسیر اصلاح موتورهای بنزین سوز یا نفت و گاز را به چه مسیری هدایت کنیم تا به یک نتیجه مطلوب برسیم.
● تشکیل کار گروه
معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور، با هدف پیگیری و اجرایی کردن «اصلاح الگوی مصرف» تشکیل کارگروه ویژه این موضوع را در دستور کار خود قرار داد.
بررسی موضوع اصلاح الگوی مصرف در ستاد برنامه معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور به منظور تعیین راهبردها و سیاستهای اجرایی مورد نیاز برای عملیاتی کردن این امر مهم و درج احکام مورد نیاز در لایحه برنامه پنجم توسعه حداکثر تا پایان فروردین ماه سال ۱۳۸۸ یکی از مهمترین اقدامها در این زمینه است.
مرکز آمار ایران هم به منظور تدوین شاخصهای مورد نیاز برای اصلاح الگوی مصرف، پیگیری لازم را برای اعلام موضوع به همه دستگاههای اجرایی اعم از سازمانها و شرکتهای دولتی انجام خواهد داد.
● تدوین قانون الگوی مصرف در مجلس
مخبر کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: اقدامات لازم برای تدوین قانون اصلاح الگوی مصرف را می توان ظرف مدت دو تا سه ماه انجام داد.
محمدرضا خباز اظهار داشت: فراهم شدن این امر در تصویب لایحه هدفمند کردن یارانه ها کمک مهمی را به نمایندگان مجلس می کند.
وی یادآور شد: بعد از مشخص شدن الگوی مصرف در بخش های مختلف اگر کسی بخواهد بیشتر مصرف کند، یک کار ضدارزش انجام داده است و نباید از جیب دیگران هزینه کند بلکه باید خودش مبلغ اضافی را پرداخت کند.
وی با اشاره به اینکه باید الگوی مصرف از جانب وزارتخانه های مختلف تدوین شود و مجلس آن را به صورت قانون تصویب کند، خاطرنشان کرد: این اتفاقات باید به صورت کاملا طبیعی رخ دهد، همه دستگاه های اجرایی از آن حمایت کنند و اینگونه نباشد که هر کس وظایفش را به گردن دیگری بیاندازد.
● پیام ژرف
عضو کمیسیون اقتصادی از پیام رهبر معظم انقلاب در آغاز سال نو و نامیدن سال ۸۸ به سال اصلاح الگو مصرف با عنوان یک پیام ژرف و بهنگام نام برد.
فرهاد دلقپوش با بیان اینکه با منابع موجود باید اقتصاد کشور را از الگوی مصرفی فعلی نجات داد، افزود: ایران به عنوان یک کشور اسلامی از منابع معنوی و مادی بسیاری برخوردار است اما شاخص های مصرفی بالایی در این جامعه وجود دارد.
وی از میزان مصرف بنزین و منابع انرژی به عنوان دو شاخص مهم مصرفی در ایران نام برد که در مقایسه با شاخص های جهانی از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده و لازم است در این زمینه تجدیدنظر شود.
دلقپوش ادامه داد: لازم است باتوجه به نیاز امروز کشور دست به اصلاح ساختار اقتصادی و فرهنگ مصرف بزنیم و الگودهی و برنامه ریزی دقیق برای مصارف داشته باشیم.
● ضرورت اصلاح فرهنگ مصرف در کشور
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان این که کشور ما از نظر امکانات، ثروتمند است، اما در مصرف به گونه ای اسراف آمیز رفتار می کند، گفت: این رفتار در دولت و ملت وجود دارد و به نظر من کشور ما به دلیل اتکا به درآمدهای نفتی مثل یک بچه ثروتمند عمل می کند.
حجت الاسلام والمسلمین غلامرضا مصباحی مقدم افزود: ضرورت دارد یک فرهنگ مصرفی دیگر بر کشور حاکم شود، در حالی که فرهنگ کنونی ما فرهنگ مسابقه مصرف است. چشم و هم چشمی ها غالب است و هر اداره و ارگان دولتی که مصرف بیشتر داشته باشد گویی برای خودش نشانه تشخص تلقی می کند.
نماینده مردم تهران در مجلس با تأکید بر این که قبل از هر کاری باید فرهنگ مصرف در کشور را اصلاح کرد، ادامه داد: اصلاح فرهنگ مصرف نیازمند زمان است و امسال می تواند سال شروع اصلاح الگوی مصرف باشد.
● زیباترین نامگذاری
حمیدرضا حاجی بابائی عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی گفت: هیچ برنامه و اصلاحی به اندازه اصلاح الگوی مصرف در سال ۱۳۸۸ مورد نیاز کشور نبود، که توسط رهبر معظم انقلاب مورد تأکید قرار گرفت. اصلاح الگوی مصرف در سال ۱۳۸۸ نیاز کشور و زیباترین نامگذاری است که توسط مقام معظم رهبری انجام شد.
وی یکی از اقدامات مورد نیاز در سال آتی در جهت اصلاح الگوی مصرف را این موضوع دانست که مجلس تمام مصوبات و قوانین را در سال ۱۳۸۸ مطابق و براساس با اصلاح الگوی مصرف تنظیم کند. این عضو هیئت رئیسه مجلس یادآور شد که سال ۱۳۸۸ سالی است که برنامه پنج ساله پنجم توسعه مصوب خواهد شد و یکی از مهمترین اهداف این برنامه بحث طرح تحول اقتصادی و هدفمند کردن یارانه ها است از تهیه طرحی جامع پیرامون اصلاح الگوی مصرف و مطرح شدن آن در صحن در اولین جلسات مجلس در سال جاری خبر داد.
● پیام هوشمندانه
به گفته «عزت الله اکبری» رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس، «اصلاح» با «تغییر» بسیار تفاوت دارد و در اصل اصلاح به معنای صرفه جویی در تمام زمینه ها از جمله اقتصادی و اجتماعی است و انتخاب این عبارت نشانه هوشمندی و فرزانگی رهبر معظم انقلاب است.
وی با اشاره اینکه در ابتدای هر سال رهبر معظم انقلاب، ضرورت های آن سال را اعلام می کنند، اظهار داشت: تأکید رهبر معظم انقلاب بر اصلاح الگوی مصرف در شرایط امروز جامعه بسیار حساس و علمی است.
اکبری با تأکید بر اینکه الگوی مصرف جامعه باید به شکل اصلی اصلاح شود، افزود: دولت و مردم باید فرمایشات رهبر معظم انقلاب را سرلوحه رفتار خود در سال جدید قرار دهند.
● اصلاح رفتار اسراف کارانه
اسماعیل کوثری نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در خصوص نامگذاری سال ۸۸ به عنوان سال اصلاح الگوی مصرف از سوی رهبر معظم انقلاب گفت: بیانات ایشان برداشت از کلام قرآن است که مردم و دولتمردان سه قوه باید به این موضوع حساس باشند و رفتار اسراف کارانه خود در تمامی امور را اصلاح کنند.
وی افزود: طرح این موضوع از طرف مقام معظم رهبری در اوضاع کنونی اقتصاد جهانی بسیار لازم و به موقع بود که بکار بستن این قاعده در امور جاری و ساری کشور می تواند در پیشرفت جامعه تأثیر زیادی داشته باشد و ما را به اهداف بلند چشم انداز ۲۰ساله نزدیک کند.
کوثری گفت: این بیانات باید در تمامی کارها مورد توجه قرار گیرد در اموری مثل مصرف انرژی، آب و حتی نان مصرفی و یا برگزاری همایش ها بی اهمیت تلقی نشود.
وی گفت: مهمترین چیزی که در جامعه بیش از سایر امور در آن اسراف کاری می شود تلف کردن وقت است و باید به گونه ای این رفتار اصلاح شود که جامعه را به سوی پیشرفت سوق دهد.
● افزایش بهره وری
محمد نهاوندیان رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران معتقد است: تدوین الگوی مصرف بهینه تنها در کالاهای مصرفی مردم خلاصه نمی شود، بلکه باید تدابیری برای استفاده صحیح از منابع به منظور افزایش بهره وری در کشور مدنظر قرار گیرد.
وی اظهار داشت: صرفه جویی تنها منوط به مصرف نیست بلکه این مقوله باید در بخش تولید و توزیع کالا و خدمات در کشور نیز مدنظر قرار گیرد.
● راهکارهای رسیدن به اقتصاد پویا
عباس علی آبادی، معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی، درباره راهکارهای رسیدن به اقتصاد پویا در سال اصلاح الگوی مصرف گفت: تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر اصلاح الگوی مصرف در سال ۸۸ به ویژه با پشت سر گذاشتن دو سال خشکسالی، در بخش انرژی بیشتر اهمیت پیدا می کند، بنابراین مردم باید توجه بیشتری به موضوع صرفه جویی در بخش انرژی داشته باشند.
عباس علی آبادی افزود: ما اکنون بیش از ۵/۲ برابر متوسط جهانی مصرف انرژی داریم که آمار خوبی نیست، اکنون الگوی مصرف که برای انرژی در بخش برق تعریف کردیم، ۲۰۰ کیلو وات به ازای هر خانوار یا مشترک در ماه است که این میزان بسیار بالاست، زیرا در بسیاری از کشورها کمتر از ۱۰۰ کیلو وات به عنوان میزان نرمال مصرف معرفی می شود.
علی آبادی تصریح کرد: نخستین کاری که باید انجام شود، اصلاح تجهیزات و لوازمی است که ما استفاده می کنیم.
● مسئولان پیشقدم شوند
نماینده مردم شهرستان اردکان یزد در مجلس شورای اسلامی از مسئولان و دستگاههای دولتی خواست در سالی که به نام سال اصلاح الگوی مصرف نامگذاری شده در بهینه سازی الگوی مصرف پیشقدم باشند. محمدرضا تابش افزود: اقدام مقام معظم رهبری در نامگذاری امسال به نام سال اصلاح الگوی مصرف، بسیار به موقع و خردمندانه بود. وی افزود: این اقدام بویژه در مقطع حساس کنونی و با توجه به بحران اقتصادی موجود در سطح جهان که کشور ما را تحت تاثیر قرار داده، بسیار اهمیت دارد.
وی اضافه کرد: دیگر نمی توان بدون منطق به مصرف بالا و بی رویه منابع کشور ادامه داد و سرمایه های بین نسلی را اسراف کرد.
وی از همه مسئولان، دست اندرکاران، مردم و خصوصا متخصصین امر خواست تا پیشنهادات خود را د رجهت اصلاح الگوی مصرف و بهینه سازی آن در تمام زمینه ها ارائه دهند.
● هشدار جدی
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران می گوید: پیام نوروزی مقام معظم رهبری و تاکید ایشان در خصوص «اصلاح الگوی مصرف در سال ۸۸» هشداری جدی برای اقتصاد ایران است.
«محسن بهرامی ارض اقدس» تصریح کرد: با اصلاح الگوی مصرف، معرفی مدل های جدید و هشدار جدی به مردم در زمینه های مختلف می توان به تدبیر و استراتژی بلند رسید به نحوی که مردم بیش از تولید، مصرف نکنند.
وی تصریح کرد: در حالی که در جوامع توسعه یافته نرخ پس انداز و تولید بیشتر از مصرف است، اما در جامعه ما مصرف از تولید پیشی می گیرد.
بهرامی با اشاره به آموزه های دینی گفت: در حالی که براساس ارزشهای اسلامی اسراف و تبذیر مورد نهی قرار گرفته، اما در تبلیغات متعدد رسانه های تصویری و شنیداری و حتی مکتوب شهری به طور مستقیم و غیرمستقیم مردم به مصرف گرایی تشویق می شوند.
وی تاکید کرد: باید پیش از هر چیزی در خصوص طراحی این گونه برنامه ها تجدیدنظر کرد تا ضمن فرهنگ سازی مناسب زمینه اصلاح الگوی مصرف در کشور فراهم شود.
● مصرف در حد اعتدال
دکتر مرتضی عزتی اقتصاددان با تاکید بر اینکه هدف گذاری در اصلاح الگوی مصرف مهمتر از خود موضوع اصلاح الگوی مصرف است، گفت: از دیدگاه اسلامی قناعت و جلوگیری از اسراف مورد تاکید است و از این بعد باید مصرف ما در حد اعتدال یعنی بین قناعت و مرز کمتر از اسراف باشد.
وی افزود: یک بعد اصلاح الگوی مصرف هم ایجاد کارایی است، به این معنا که از هزینه های مصرفی بیشترین نفع را ببریم تا حداکثر رضایت را از این مصرف داشته باشیم که البته بیشترین کارایی را باید جمع اجتماع حاصل کند.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه چگونه مصرف کردن، چقدر مصرف کردن، چه میزان پس انداز کردن و چگونه خرج کردن پس اندازها نیز ابعاد دیگر موضوع مصرف است، اظهار کرد: سیاستگذاری ها در این زمینه از طریق توصیه ها و فرهنگ سازی باید انجام شود و در دین ما هیچ وقت به الزام و اجبار برای چنین کارهایی توصیه نشده است.
● افزایش عملکرد
دبیر انجمن صنفی پرورش دهندگان مرغ گوشتی ایران گفت: با اصلاح الگوی مصرف، افزایش عملکرد در واحد سطح و نوسازی تجهیزات، یک سوم سوخت مصرفی مرغداری ها صرفه جویی می شود.
علی آذروش گفت: در راستای فرمایش مقام معظم رهبری و نامگذاری سال جدید به عنوان اصلاح الگوی مصرف، با کاهش هزینه در صنعت بزرگ مرغداری، علاوه بر کاهش قیمت تمام شده گوشت مرغ، با کاهش ضریب تبدیل دادن مرغ به گوشت، هم در مصرف خوراک مرغ صرفه جویی می شود و هم هزینه ها کاهش می یابد.
آذروش تصریح کرد: همچنین با نوسازی تجهیزات صنعت مرغداری و کاهش مصرف انرژی و وسایل گرمایشی سالن های مرغداری از ضایعات جلوگیری شده و می توان دست کم یک سوم سوخت مصرفی مرغداریها را کاهش داد.رهبر معظم انقلاب با نامگذاری سال ۱۳۸۸ به سال اصلاح الگوی مصرف به نوعی بر اصلاح ساختارهای غلط مصرفی که سال های سال است در بدنأ جامعأ ایران اسلامی رخنه کرده تأکید فرمودند، که بدون شک برای دستیابی به الگویی مناسب و معیاری مشخص نیازمند ارائأ راهکارهای کارشناسانه و مدبرانه هستیم.
با این حال دولت و مجلس به عنوان قوای اجرایی و قانونگذاری لازم است در سال جدید پا را از شعارها، بیانیه ها و جلسات تئوری فراتر گذارند و عملا وارد میدان کارزار اصلاح الگوهای مصرفی در میان مردم و مسئولان شوند، چرا که اگر به چارچوب های واحدی در این زمینه دست یابیم قطعا می توانیم در راستای تحقق بیانات و رفع دغدغه های مقام معظم رهبری مبنی بر درست مصرف کردن و پرهیز از اسراف قدم برداریم.
یکی از نیازهای اساسی اجتماع امروز ما وجود برنامه های مدون و کارشناسی شده برای نحوأ مصرف است که باید مسئولان در این زمینه چاره اندیشی کنند.
در قسمت اول این گزارش بر تشکیل ستادی واحد جهت عملی نمودن شعار امسال تاکید کردیم و کارشناسان و برخی از نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی دیدگاه های خود را بیان کردند. در این بخش نیز بر ضرورت تحقق همه جانبه پیام نوروزی رهبری و باید ها و نباید های آن اشاره خواهیم کرد.
● اصلاح الگوهای مصرف ابتدا از مسئولان
رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به مناسبت آغاز سال ۸۸۳۱ فرمودند: «مسئولان باید اصلاح الگوی مصرف را از خود شروع کنند و توپ را به زمین مردم نیندازند.»
معظم له در ادامه یادآور شدند: «همه ما به خصوص مسئولان قوای سه گانه، شخصیت های اجتماعی و آحاد مردم باید در سال جدید در مسیر تحقق این شعار مهم و حیاتی و اساسی یعنی «اصلاح الگوی مصرف» در همه زمینه ها برنامه ریزی و حرکت کنیم تا با استفاده صحیح و مدبرانه از منابع کشور مصداق برجسته ای از تبدیل احوال ملت به نیکوترین حال ها ظهور و بروز یابد.»
«محمدمهدی اسکندری نیا» کارشناس علوم اجتماعی و استاد دانشگاه در تفسیر این بخش از سخنان رهبر معظم انقلاب می گوید: «رهبر انقلاب در پیام نوروزی خود به خوبی معیارها را مشخص کرد و باید مردم و مسئولان در همین چارچوب حرکت کنند، مثلا ایشان فرمودند که اصلاح الگوی مصرف را باید اول از مسئولان شروع کرد، یعنی رهبری هیچگاه مسئولان را از چنین فرآیندی مستثنی نکردند.»
این کارشناس علوم اجتماعی در ادامه می گوید: «سخنان رهبری اگرچه فصل الخطاب خوبی برای مسئولان و تصمیم گیران خرد و کلان کشور درخصوص اصلاح الگوی مصرف خواهد بود اما اطلاع از آنچه که در میان مردم و مسئولان اتفاق می افتد یا به عبارتی راهکارهای صحیح عبور از مصرف زدگی نقش مهمی را در انجام این مهم ایفا خواهد کرد.»
وی به تجمل گرایی و اسراف در برخی ادارات دولتی و در میان بعضی از مسئولان اشاره می کند و می گوید: «در برخی از ادارات دولتی آنچنان تجمل گرایی رونق دارد که بعضا فکر می کنید وارد یک قصر مجلل یا یک کاخ باشکوه شده اید! اتاق رئیس و مرئوس نیز آنچنان تزئین شده که ناخودآگاه انسان را به تأمل وا می دارد از اینکه این اداره با کدام سرمایأ ملی چنین قصر باشکوهی را فراهم کرده و آیا مدیر یا مدیرانی که در چنین اداره هایی بر مسند ریاست تکیه بزنند حاضرند از این همه جلال و جبروت بگذرند! و به راستی آیا این همه تجملات پر زرق و برق که در برخی ادارات و ارگان های دولتی ما وجود دارد در شأن نظام مقدس جمهوری اسلامی و کارگزاران آن می باشد!؟»
این استاد دانشگاه در ادامه همین بحث به یادداشتی از مدیر مسئول کیهان دربارأ کاخ نشینی برخی از مسئولان دستگاه قضایی اشاره می کند و می گوید: «روز شنبه همین هفته مدیر مسئول کیهان، جناب آقای شریعتمداری یادداشت پر سوز و گدازی را دربارأ یکی از مفسدان اقتصادی به چاپ رسانده بود که بدون شک هر ایرانی انقلابی را به تفکر
وا می دارد از اینکه چرا و به چه دلیلی باید برخی از مسئولان دستگاه قضایی ما آنچنان به خوی اشرافی گری روی آورند که مثلا ایامی مثل ایام نوروز را در باغ های رویایی و چند ده هکتاری فلان آقای خوش گذران در مناطق خوش آب و هوای شمال کشور سپری کنند!»
وی در ادامه می گوید: «درباره تجمل گرایی برخی ادارات و ارگان های دولتی گفتنی های زیادی وجود دارد که لازم است دولت نهم که شعار عدالت محوری را سرلوحه کارها و فعالیت های خود قرار داده به این مهم توجه ویژه ای اعمال کند.»
«مصطفی رستم خانی» کارشناس و صاحب نظر در علوم قضایی و استاد دانشگاه درباره تجمل گرایی و خوی اشرافی گری در میان برخی از مسئولان می گوید: «گرچه فساد اداری و مالی در دولت نهم در مقایسه با دولت های قبلی بسیار کمتر بوده است اما متأسفانه برخی از مسئولان به خوی تجمل گرایی و اشرافی گری عادت کرده اند و متأسفانه فراموش نموده اند که حضرت امام خمینی(ره) بارها بر پرهیز از کاخ نشینی تاکید فرمودند.»
این کارشناس علوم قضایی در ادامه می گوید: «باید شعار اصلاح الگوی مصرف ابتدا در دستگاه های دولتی و مسئولان قضایی عملی شود سپس وارد بدنه جامعه گردد، یعنی خود مسئولان باید به این نتیجه برسند که زندگی در سایه تجملات برخلاف دیدگاه های صریح ولی امر مسلمین می باشد و باید از آن پرهیز کرد، سپس همان مسئولی که اصلاح الگوهای مصرفی را در زندگی شخصی و مجموعه مدیریت اداری خود رعایت کرده آن وقت می تواند از مردم بخواهد که به اصلاح ساختارهای غلط مصرفی بپردازند، به تعبیر مقام معظم رهبری هیچگاه با دستمال کثیف نمی توان شیشه ای را پاک کرد.»
این استاد دانشگاه معتقد است مسئولانی که در ناز و نعمت و در اوج تجملات زندگی می کنند هیچگاه نمی توانند نظریه پرداز و تئوریسین مردم در اصلاح الگوهای مصرفی در جمعه باشند.
● اصلاح زیرساخت ها
برخی از کارشناسان معتقدند که برای اصلاح الگوهای مصرفی باید اول از زیرساخت ها شروع کنیم و از کل به جزء بیاییم.
«علی رضا محمدی فرد» صاحب نظر و تحلیل گر مسایل اجتماعی می گوید: «الگوی مصرف را باید از کل به جزء اصلاح نماییم، یعنی در ابتدا باید زیرساخت ها را فراهم کنیم و به آموزش های لازم و تبلیغات صحیح بپردازیم که در این میان فرهنگسازی در اصلاح الگوی مصرف امری حیاتی و ضروری به نظر می رسد.»
این کارشناس مسایل اجتماعی در تشریح سخنان خود می گوید: «برای اجرای دقیق و همه جانبه شعار امسال به عزم ملی نیازمندیم، چرا که به عنوان مثال باید صنایع خودروسازی ما موظف به بهینه سازی شوند، وزارت نیرو ملزم به کاهش افت ناخواسته برق گردد، اداره آب ملزم به اصلاح روند انتقال آب و جلوگیری از هدر رفتن آب شود، پس از این مراحل آنگاه به مردم در صرفه جویی بنزین، برق، آب و نان و سایر مسایل دیگر تذکر داده شود.»
وی به رواج مصرف گرایی از سوی برخی تبلیغات رسانه ای اشاره می کند و می گوید: «متأسفانه در سال های اخیر روند تبلیغات کالا و خدمات در کشورمان به سوی مصرف گرایی سوق پیدا کرده و به نوعی تجمل گرایی را تبلیغ می کنند، از آگهی های رسانه ملی و مطبوعات گرفته تا پلاکاردهایی که در سطح شهر دیده می شود، همگی شهروندان را به خرید بیشتر تشویق می کند، گرچه برخی از این تبلیغات برای معرفی کالا و خدمات به مردم لازم و ضروری است اما باید اذعان داشت که نحوه تبلیغ برخی از کالاها بسیار افراطی است.»
«تورج کامیار» دانشجوی سال آخر کارشناسی ارشد رشته علوم ارتباطات از دیگر مخاطبان گزارش ما قرار می گیرد و می گوید: «اینکه رهبر معظم انقلاب فرمودند باید برای اصلاح الگوی مصرف ابتدا از دستگاه های دولتی شروع کنیم حرف کاملا بجایی است، چون وقتی در تبلیغات بانک ها می بینیم که روحیه حرص و به دست آوردن پول بی زحمت را تبلیغ می کنند، یا برخی از مسئولان ماشین های آنچنانی سوار می شوند... دیگر چگونه می توان انتظار داشت که مردم روحیه مصرف گرایی نداشته باشند.»
● دولت پیشقدم در اصلاح الگوی مصرف
دکتر جواد آرین منش، نایب رئیس کمیسیون فرهنگی و نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با سرویس گزارش روز کیهان ضمن اشاره به اینکه دولت در تحقق شعار امسال پیشقدم است، می گوید: «دولت در چند مورد مهم مثل آب، برق، گاز، بنزین، نان، دارو و... متمرکز شده و شخص رئیس جمهور نیز این مصادیق را مشخص کرده اند تا به اصلاح الگوی مصرف این موارد بپردازند، از همه مهمتر رئیس دولت نهم کاهش مصارف دولتی در ادارات و ارگان ها را مورد تأکید قرار دادند که در این باره اگر دولت موفق شود ابتدا الگوهای مصرفی را در بدنه خود اصلاح کند بدون شک می تواند به خوبی هدایت مردم در جهت سطح بهره وری و کاهش اسراف را به دست بگیرد.»
نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی به نقش تعیین کننده دولت اشاره می کند و می گوید: «دولت می تواند با برنامه ریزی درست در تحقق نامگذاری سال ۸۸۳۱ نقش محوری را ایفا کند، به عنوان مثال مراکز مهمی مثل آموزش و پرورش و آموزش عالی تحت مدیریت و نظارت دولت است و دولت می تواند با ارایه برنامه های کارشناسی شده مراکز آموزشی را در راستای آموزش اصلاح الگوهای مصرف به جامعه بسیج کند.»
حجت الاسلام والمسلمین غلامرضا مصباحی مقدم، نماینده مردم تهران و رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز در این باره می گوید: «باید فرهنگ مصرف برای جامعه امروز ایران طراحی و تعریف کنیم و آن را بر کشور حاکم نماییم، چرا که در حال حاضر فرهنگی که بر مصرف در کشور ما حاکم است فرهنگ مسابقه مصرف بی رویه است و معمولا چشم و هم چشمی ها غالب است و حتی در اداره ها و ارگان های دولتی، هر اداره ای که مصرف بیشتری داشته باشد گویا برای خود نشان افتخاری کسب کرده است.»
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس بر اصلاح فرهنگ مصرف در جامعه تاکید می کند و معتقد است که اصلاح الگوهای مصرف نیازمند گذشت زمان است.
اما کمیسیون فرهنگی مجلس در هفته گذشته بیانیه ای را در این باره صادر کرد و بر تقویت فرهنگ صحیح مصرفی در جامعه تاکید نمود. بخشی از این بیانیه را بخوانید: «تکیه و تاکید بر بعد فرهنگی الگوی مصرف اگر چه لازم است اما کافی نیست و صحیح در امور کلان کشور و برنامه ریزی های درازمدت و میان مدت و تصویب قوانین مناسب و از جمله استفاده از اهرم های قیمت گذاری منطقی و عادلانه و عاقلانه قطعا ضروری است، اکنون پس از ذکر این نکات یادآور می شویم که در فرهنگسازی برای اصلاح الگوی مصرف همه دستگاه ها و مؤسسات و سازمان ها و افرادی که مسئولیت و نقش فرهنگی دارند مخاطب پیام حکیمانه و دلسوزانه رهبری هستند...»

ابوالحسن شریعتی

منبع : روزنامه کیهان