بلوغ در دختران

● ساختمان دستگاه تناسلی زن
برای اینکه بتوانید تغییرات بلوغ را در دخترتان تشخیص دهید، قبل از هر چیز لازم است دستگاه تناسلی زن را بشناسید. در اینجا در مورد هر یک از قسمت های دستگاه تناسلی زن و کار آن، توضیح مختصری می دهیم.
دستگاه تناسلی زن به دو قسمت خارجی و داخلی تقسیم می شود.
● دستگاه تناسلی خارجی
دستگاه تناسلی خارجی, آن قسمتی است که از بیرون دیده می شود. این قسمت به ترتیب از بیرون به سمت داخل شامل فرج(ولو)، پرده بکارت و مهبل(واژن) است.
فرج(ولو): قسمت کاملا خارجی دستگاه تناسلی زن است. این قسمت محل رویش موهای زهار است.
مهبل(واژن): به شکل یک لوله است که از ولو تا رحم کشیده شده است. این لوله به طور متوسط ۷ تا ۱۰ سانتی متر طول دارد. در حالت عادی این لوله روی هم خوابیده است اما می تواند کشیده شده و گشاد شود. به همین دلیل است که در موقع زایمان، نوزاد می تواند از این کانال عبور کند و به دنیا بیاید.
پرده بکارت: پرده ای است که در ابتدای واژن قرار دارد. شکل و سفتی این پرده در افراد مختلف تفاوت دارد. معمولا این پرده در زمان اولین پاره می شود و خونریزی می کند اما گاهی اوقات شکل پرده طوری است که با مقاربت خونریزی اتفاق نمی افتد. در این موارد با مراجعه به پزشک قانونی می توان وقوع اولین مقاربت را اثبات کرد.
● دستگاه تناسلی داخلی
قسمت داخلی دستگاه تناسلی, آن قسمتی است که در داخل لگن قرار گرفته و از بیرون دیده نمی شود. این قسمت شامل بچه دان(رحم)، گردن رحم (سرویکس), لوله های رحمی (لوله های فالوپ) و تخمدان ها است.
رحم: رحم شبیه یک گلابی است که به طور وارونه داخل لگن قرار گرفته است. رحم یک عضو عضلانی تو خالی و جایی است که جنین در آنجا رشد می کند و بزرگ می شود. خونریزی حیض(عادت ماهیانه) در اثر ریزش سطح داخلی رحم رخ می دهد.
لوله های رحمی: دو لوله بسیار نازک هستند که از دو طرف به رحم وصل می شوند. سر آزاد این لوله ها در کنار تخمدان ها قرار گرفته به طوری که تخمکی که از تخمدان آزاد می شود وارد این لوله می شود. این لوله ها اولین محل تشکیل تخم هستند.
تخمدان ها : تخمدان ها دو عضو بادامی شکل هستند که در دو طرف رحم قرار دارند. کار تخمدان تولید هورمون ها و سلول جنسی زنانه است.
● عادت ماهیانه چگونه اتفاق می افتد؟
عادت ماهیانه به خونریزی گفته می شود که پس از بلوغ به طور منظم و دوره ای در زنان رخ می دهد. پس از بلوغ از مغز هورمون هایی ترشح می شود که روی تخمدان ها اثر کرده و موجب تولید هورمون های زنانه(استروژن و پروژسترون) از تخمدان ها می شوند. این هورمون ها موجب آزاد شدن سلول جنسی زنانه(تخمک) از تخمدان و ضخیم و پر خون شدن لایه داخلی رحم(اندومتر) می شوند. تخمکی که از تخمدان آزاد شده است، به داخل لوله رحمی می افتد. اگر سلول جنسی مرد(اسپرم) در مجاورت این تخمک قرار بگیرد و لقاح یعنی ترکیب تخمک و اسپرم اتفاق بیفتد سلول تخم ایجاد شده و با کاشته شدن آن در رحم حاملگی رخ می دهد. در طول مدت حاملگی عادت ماهیانه قطع می شود. اما اگر حاملگی اتفاق نیفتد، تخمک از بین می رود و لایه داخلی رحم که ضخیم شده بود، شروع به ریزش می کند و قاعدگی اتفاق می افتد و مجددا این وقایع تکرار می شود. معمولا از یک خونریزی عادت ماهیانه تا خونریزی بعدی ۲۸ روز طول می کشد و معمولا تخمکگذاری ۱۴ روز قبل از شروع خونریزی است. در هر دوره نیز یک تخمک از یکی از تخمدان ها آزاد می شود.
● حاملگی چگونه اتفاق می افتد؟
زمانی که نزدیکی (مقاربت) انجام می شود با خروج مایع منی(انزال) در داخل واژن، اسپرم ها شروع به حرکت به سمت گردن رحم می کنند و از دهانه رحم عبور کرده به سمت قاعده رحم می روند. در قاعده رحم تعدادی به سمت لوله رحمی سمت راست و تعدادی به سمت لوله رحمی سمت چپ می روند. اسپرم ها در داخل لوله به سمت تخمدان می روند تا به تخمک برسند. تعدادی زیادی اسپرم دور تخمک را می گیرند اما تنها یک اسپرم می تواند به داخل تخمک نفوذ کرده و سلول تخم تشکیل می شود. این سلول تخم در حین تقسیم شدن و رشد کردن به سمت رحم حرکت می کند. وقتی به رحم رسید وارد لایه داخلی رحم شده و در آنجا رشد می کند تا جنین بزرگ شده و زمان زایمان برسد.
توجه داشته باشید که برای حامله شدن باید اسپرم به تخمک برسد. ممکن است بدون اینکه مقاربت بطور کامل انجام شود، حتی در زمانی که هنوز پرده بکارت پاره نشده، مایع منی وارد واژن شده و حاملگی رخ دهد.
● تغییرات جسمی دوره بلوغ دختران چیست؟
تغییرات جسمی بلوغ در دختران به ترتیب شامل جوانه زدن نوک پستان ها و رشد آنها، سریع شدن رشد، پیدایش موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل و عادت ماهیانه است.
▪ رشد پستان ها:
اولین نشانه بلوغ در دختران، جوانه زدن پستان ها است که معمولا در سنین بین ۵/۷ تا ۵/۱۲ سالگی روی می دهد. البته به طور متوسط در ۵/۹ سالگی پستان ها رشد می کنند. جوانه زدن پستان ها از نوک پستان شروع می شود. پستان ها دردناک و حساس می شوند. در پایان دوره بلوغ، رشد پستان ها کامل می شود. با جوانه زدن پستان ها باید برای دخترتان توضیح دهید که این درد با کامل شدن رشد پستان از بین می رود. گاهی رشد پستان ها موجب خجالت او و خم شدن به سمت جلو می شود که در این موارد نیز باید به او تذکر بدهید که این یک مرحله طبیعی از رشد است و لباس هایی برای او تهیه کنید که با پوشیدن آن، پستان ها کمتر مشخص باشند تا احساس راحتی بیشتری داشته باشد.
▪ رشد قد:
یکی از تغییرات مهم بلوغ افزایش سرعت رشد جسمی(جهش رشد) است. رشد سریع را به صورت قد کشیدن می توان دید. قد دخترها در زمان بلوغ، در طی یک سال، ۶ تا ۱۱ سانتی متر بیشتر می شود. این رشد سریع معمولا ۲ سال بعد از جوانه زدن پستان ها و یک سال قبل از شروع عادت ماهیانه اتفاق می افتد. بعد از شروع عادت ماهیانه سرعت رشد قد کند شده و معمولا بیشتر از ۶ سانتی متر افزایش نمی یابد. در مواردی که کوتاهی غیر طبیعی قد به دلیل کمبود هورمون رشد وجود دارد، مراجعه به متخصص غدد و اقدامات درمانی باید قبل از شروع عادت ماهیانه انجام شود.
▪ رویش موهای زهار:
در حدود ۵/۱۳ سالگی موهای زائد در ناحیه تناسلی(فرج) و زیر بغل رشد می کند. همچنین میزان عرق کردن نیز بیشتر می شود. در این زمان، رعایت بهداشت فردی شامل استحمام، از بین بردن موهای زائد و در صورت لزوم استفاده از اسپری ها و یا لوسیون های ضد عرق ضروری است.
▪ عادت ماهیانه:
آخرین مرحله بلوغ، عادت ماهیانه است که در سن ۹ تا ۱۶ سالگی و به طور متوسط در ۱۳ سالگی اتفاق می افتد. عامل وراثت در زمان شروع عادت ماهیانه تاثیر دارد. معمولا عادت ماهیانه دختران در سنی که مادرشان، عادت ماهیانه شده است، شروع می شود اما باید در نظر داشت که عوامل دیگری مانند وضعیت تغذیه و سلامتی، شرایط جغرافیایی محل زندگی، تماس با نور و شرایط روانی نیز در سن شروع عادت ماهیانه اثر دارند. دخترانی که در مناطق گرم و یا نقاط شهری زندگی می کنند و یا چاق هستند، زودتر بالغ می شوند.
بسیار ضروری است که با پیداش نشانه هایی مانند رشد پستان ها و رویش موموهای زهار در مورد عادت ماهیانه با دخترتان صحبت کنید. مطالعات نشان داده است که دخترانی که بدون آگاهی قبلی با خونریزی عادت ماهیانه مواجه می شوند، علاوه بر ترس و نگرانی که در آن زمان پیدا می کنند در آینده نیز دیدگاه مثبتی نسبت به این مسئله ندارند. پس از قبل با او صحبت کنید و از او بخواهید که اولین خونریزی را به شما اطلاع بدهد.
هدیه ای از قبل آماده کنید و زمانی که اولین خونریزی اتفاق افتاد به دخترتان تبریک بگویید و هدیه را به او بدهید. نوع برخورد شما به خصوص در دخترانی که در سن پایین عادت ماهیانه آنها شروع می شود در پذیرش مشکلات این دوره بسیار موثر است.
بهداشت عادت ماهیانه(نکاتی که در زمان عادت ماهیانه باید رعایت شود): می دانیم که خون یک محیط مناسب برای رشد میکروب هاست وهمچنین بوی بدی نیز دارد. بنابراین موارد زیر در زمان عادت ماهیانه باید رعایت شود:
ـ از نوارهای بهداشتی استفاده شود. نوار بهداشتی هر ۳ تا ۴ ساعت یک بار و یا به محض خیس شدن باید تعویض شود.
ـ قبل و بعد از رفت به دسشتشویی و تعویض نوار، دست ها با آب و صابون شسته شود.
ـ در صورتی که امکان استفتده از نوار بهداشتی وجود ندارد از پارچه تمیز نخی استفتده شود. پارچه های پس از هر بار استفاده باید با آب و صابون شسته شده و در آفتاب خشک شود و یا اتو کشیده شود.
ـ لباس زیر نخی استفاده شود.
ـ در هر بار دستشویی رفتن باید ناحیه تناسلی کاملا شسته شود. باور غلطی وجود دارد که برخی فکر می کنند اگر در زمان عادت ماهیانه طهارت بگیرند و یا به حمام بروند، دچار عفونت و یا نازایی می شوند. این تصور کاملا غلط است. خون، ادرار و مدفوع هر سه محیط مناسب برای رشد میکروب ها هستند و شستشوی ناحیه تناسلی در هر زمانی بخصوص در زمان عادت ماهیانه ضروری است و از رشد میکروب ها و بوی بد جلوگیری می کند. شستشوی ناحیه تناسلی همیشه باید از سمت جلو به عقب باشد تا آلودگی مدفوع به وهبل و یا مجرای ادرار وارد نشود.
ـ استحمام روزانه با آب گرم توصیه می شود.
ـ در برخی از دختران عادت ماهیانه با دردهایی در ناحیه شکم و یا کمر همراه است. این دردها معمولا با استراحت و گرم کردن کمر با استفاده از کیسه آب گرم بهبود می یابد. گاهی نیز درد شدید بوده و برای تسکین آن نیاز به استفاده از داروهای مسکن است. این دردها به علت انقباضات عضلانی رحم است. دخترانی که دچار درد های شدید عادت ماهیانه هستند بهتر است داروی مسکن قبل از شروع درد مصرف شود زیرا با شروع درد کنترل آن سخت است. در مواردی نیز درد در حد قابل تحمل نیست و باید به پزشک مراجعه شود.
▪ جوش صورت: بر اثر ترشحات هورمونی، فعالیت غدد چربی و عرق در دوره بلوغ جوش هایی در صورت و یا سایر قسمت های بدن بوجود می آید. این جوش ها نباید فشار داده شوند تا جای آنها باقی نماند.
▪ پیدایش هیکل زنانه: در پایان دوره بلوغ، چربی در ناحیه ران و باسن جمع شده، پستان ها کاملا رشد کرده و هیکل زنانه بوجود می آید. همزمان با این تغییرات رحم، مهبل و سایر قسمت های دستگاه تناسلی نیز رشد می کنند و این رشد معمولا در ۱۸ سالگی کامل می شود.

محمدرضا نصرتی
http://tebb.blogfa.com