جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا

زن‌ گذشته‌ و زن‌ آینده‌


زن‌ گذشته‌ و زن‌ آینده‌
اولین‌ پزشک‌ زن‌ آلمانی‌ در صد سال‌ پیش‌ مخفیانه‌ پایان‌نامه‌ دکترایش‌ را نوشت‌. او از جمله‌ فعالان‌ در جنبش‌ زنان‌ و اولین‌ زنی‌ بود که‌ موفق‌ شد امتحانات‌ پایان‌ دانشگاهی‌ را در رشته‌ پزشکی‌ به‌ انجام‌ رساند. او هوپ‌ بریجز آدامز لهمن‌ نام‌ داشت‌ و از سوسیالیست‌های‌ معروفی‌ بود که‌ کتاب‌ زن‌ آینده‌ را به‌ رشته‌ تحریر درآورد. لهمن‌ که‌ رییس‌ کلینیک‌ پزشکی‌ زنان‌ بود، در پایان‌ زندگیش‌ می‌بایست‌ به‌ اتهام‌ انجام‌ سقط‌ جنین‌ در کلینیک‌ پزشکی‌اش‌ در مقابل‌ دادگاه‌ حاضر می‌شد. این‌ روزها در دانشگاه‌ لاپیزیک‌ آلمان‌ به‌ مناسبت‌ صدمین‌ سال‌ اتمام‌ تحصیل‌ این‌ زن‌ مبارز، نمایشگاهی‌ برگزار شده‌ است‌.
در راهرو ورودی‌ دانشکده‌ پزشکی‌ دانشگاه‌ لایپزیک‌ ازدحامی‌ از پزشکان‌ و دانشجویان‌ و بازدیدکنندگان‌ از این‌ نمایشگاه‌ به‌ چشم‌ می‌خورد. در سالن‌ نمایشگاه‌ عکس‌های‌ سیاه‌ و سفید آویخته‌ شده‌اند که‌ بطور نامشخص زنان‌ پزشک‌ را درحال‌ کار در این‌ زمان‌ نشان‌ می‌دهند. خانم‌ ماریتا کراوس‌ که‌ سرگذشت‌ لهمن‌ را نوشته‌ در این‌باره‌ می‌گوید: از یک‌ طرف‌ او زن‌ بسیار جدی‌ بود، از طرف‌ دیگر زنی‌ با احساساتی‌ سرشار. او انسان‌ فروتنی‌ بود و حتی‌ تا حدی‌ خجالتی‌. اما باید از میان‌ موانعی‌ که‌ در راه‌ زنان‌ برای‌ ادامه‌ تحصیل‌ وجود داشت‌ عبور کرده‌ و در جامعه‌ مردانه‌ قابلیت‌های‌ شغلی‌ خود را نشان‌ دهد.
در سال‌ ۱۸۷۳، یعنی‌ بیش‌ از صدو سی‌ سال‌ پیش‌، این‌ زن‌ انگلیسی‌ به‌ همراه‌ مادرش‌ به‌ آلمان‌ آمد. او تصمیم‌ داشت‌ زبان‌ آلمانی‌ را بیاموزد و معلم‌ بشود. بعد از گذشت‌ سه‌ سال‌ تصمیمش‌ را تغییر داد و در لایپزیک‌ تحصیلات‌ خود را در رشته‌ پزشکی‌ آغاز کرد. در آن‌ زمان‌ دانشگاه‌ لایپزیک‌ یکی‌ از معروفترین‌ دانشگاه‌های‌ اروپا در رشته‌ پزشکی‌ محسوب‌ می‌شد. این‌ کار آسانی‌ نبود. در قرن‌ نوزدهم‌ تحصیلات‌ برای‌ زنان‌ در آلمان‌ تابو محسوب‌ می‌شد. ماریتا کلاوس‌ بیوگرافی‌ نویس‌ آلمانی‌ می‌گوید: بنا به‌ پیش‌ داوری‌های‌ موجود در آنزمان‌، گفته‌ می‌شد که‌ زنان‌ ظرفیت‌ پیشرفت‌ فکری‌ را ندارند و از گنجایش‌ مغزی‌ کمتری‌ برخوردارند و این‌ اندازه‌ از مغز امکان‌ یادگیری‌ را به‌ آنان‌ نمی‌دهد. پس‌ حق‌ ندارند تحصیلات‌ دانشگاهی‌ داشته‌ باشند. زنان‌ از نظر روانی‌ در موقعیتی‌ نیستند و از نظر جسمی‌ نیز نمی‌توانند شرایط‌ سخت‌ را تحمل‌ کنند و تحصیلات‌ دانشگاهی‌ کار آسانی‌ برای‌ آنان‌ نیست‌.
بویژه‌ که‌ بعد از اتمام‌ تحصیلات‌ آنان‌ باید کار کنند. این‌ طرز تفکر نتوانست‌ در همه‌ دانشگاه‌های‌ آلمان‌ ادامه‌ یابد. برای‌ نمونه‌ در دانشگاه‌ لایپزیک‌ در ۱۳۴ سال‌ پیش‌ ورود دانشجویان‌ زن‌ به‌ عنوان‌ مهمان‌ در جلسات‌ درس‌ آزاد شد. زنان‌ می‌توانستند در جلسه‌ سخنرانی‌ استادان‌ شرکت‌ کنند اما به‌ این‌ شرط‌ که‌ پروفسور مربوطه‌ تحمل‌ حضور زنان‌ را در کلاسش‌ داشته‌ باشد. خانم‌ اورتورون‌ ریها از تاریخدانان‌ رشته‌ پزشکی‌ می‌گوید: مهمترین‌ علتی‌ که‌ زنان‌ با این‌ مشکلات‌ روبرو می‌شدند، این‌ بود که‌ آنان‌ فاقد مدرک‌ دیپلم‌ متوسطه‌ بودند. تا قبل‌ از سال‌ ۱۸۹۳ در آلمان‌ دبیرستان‌ دخترانه‌ وجود نداشت‌. و به‌ این‌ ترتیب‌ زنان‌ علاقمند به‌ تحصیل‌ در دانشگاه‌ زبان‌ لاتین‌ را که‌ شرط‌ اصلی‌ تحصیل‌ در آن‌ زمان‌ بود فرا نمی‌گرفتند. و احاطه‌ به‌ این‌ زبان‌ و اصطلاحات‌ خاص‌ رشته‌ پزشکی‌ در آن‌، بویژه‌ ضروری‌ بود. هوپ‌، اولین‌ زن‌ پزشک‌ در آلمان‌، به‌ زبان‌ لاتین‌ مسلط‌ بود.
این‌ توانایی‌ بزرگترین‌ مانع‌ در راه‌ ادامه‌ تحصیلش‌ را به‌ کنار می‌زد. لازمه‌ شرکت‌ در امتحانات‌ آخر پزشکی‌، تجربه‌ کار عملی‌ بود. او برای‌ گرفتن‌ اجازه‌ این‌ کار مجبور شد حتی‌ دست‌ به‌ دامن‌ کاردار سفارت‌ انگلستان‌ و ملکه‌ آنزمان‌ آوگوستا ویکتوریا بشود. همه‌ زحماتش‌ بی‌نتیجه‌ ماند او اجازه‌ شرکت‌ در امتحانات‌ را نیافت‌. در پایان‌ دست‌ یاری‌ به‌ سوی‌ پروفسورهای‌ دانشگاه‌ لایپزیک‌ دراز کرد تا اینکه‌ به‌ او اجازه‌ داده‌ شد در سال‌ ۱۸۸۰ بطور مخفیانه‌ در امتحانات‌ عمومی‌ سال‌ آخر پزشکی‌ شرکت‌ کند. اما حتی‌ تا بیست‌ سال‌ بعد از قبولی‌ هوپ‌ در امتحانات‌، از دادن‌ لقب‌ دکتر به‌ وی‌ خودداری‌ شد. با وجود این‌ همسر دوم‌ هوپ‌ به‌ او کمک‌ کرد و مطبش‌ را در شهر لایپزیک‌ به‌ راه‌ انداختند. ماریتا کلاوس‌ می‌گوید: قانونی‌ در آن‌ زمان‌ وجود داشت‌ که‌ اجازه‌ کار را به‌ کمک‌ پزشکان‌ می‌داد. اما آنان‌ اجازه‌ نوشتن‌ گواهی‌ تولد یا فوت‌ یا حتی‌ نوشتن‌ نسخه‌ را نداشتند و طبیعی‌ است‌ که‌ به‌ عنوان‌ دکتر نیز خوانده‌ نمی‌شدند و وضعیت‌ او نیز شامل‌ این‌ قانون‌ می‌شد. اما هوپ‌ توقع‌ بیشتری‌ از خود داشت‌.
او می‌خواست‌ کلینیکی‌ برای‌ زنان‌ تاسیس‌ کند، محلی‌ برای‌ حمایت‌ از مادران‌ و بویژه‌ کمک‌ به‌ زنان‌ کارگر. برای‌ این‌ کار احتیاج‌ به‌ پول‌ داشت‌ و به‌ همین‌ جهت‌ برای‌ جمع‌آوری‌ کمک‌ راهی‌ مونیخ‌ شد. با تلاش‌ بسیار زیاد موفق‌ شد بخشی‌ از کادر اداری‌ بهداری‌ و برخی‌ از پزشکان‌ مرد را در این‌ شهر نسبت‌ به‌ پروژه‌ خود متقاعد کند تا اینکه‌ بالاخره‌ زحماتش‌ به‌ ؤمر رسیدند و موفق‌ به‌ تاسیس‌ کلینیک‌ زنان‌ در این‌ شهر شد. ماریتا کلاوس‌ می‌گوید: برای‌ نمونه‌ در مرکز پزشکی‌ او زنان‌ فقیر هم‌ حق‌ داشتند از امکانات‌ اتاق‌ تک‌ نفره‌ استفاده‌ کنند.
در آن‌ زمان‌ اتاق‌ها عمومی‌ و هجده‌ تخته‌ بودند که‌ در آن‌ زنان‌ با درجات‌ مختلف‌ بیماری‌ در کنار یکدیگر قرار می‌گرفتند، از زن‌ زائو گرفته‌ تا بیمار در حال‌ مرگ‌. هوپ‌ در کلینیک‌ خود به‌ مداوای‌ زنان‌ مشغول‌ شد. ۵۹ ساله‌ بود که‌ به‌ دلیل‌ انجام‌ عمل‌ سقط‌ جنین‌ به‌ دادگاه‌ احضار شد ولی‌ با کمک‌ جامعه‌ پزشکی‌ شهر لایپزیک‌ آزاد گردید و دو سال‌ بعد از آن‌، در ۶۱ سالگی‌ درگذشت‌. زنان‌ مسیر بسیار دشواری‌ را در راه‌ برابری‌ حقوقی‌ و کاری‌ در جوامع‌ مختلف‌ طی‌ کرده‌ و می‌کنند. مشکلات‌ زنان‌ پزشک‌ فعلی‌ در آلمان‌ هم‌ کم‌ نیستند. پیوند کار در خانه‌، رسیدگی‌ به‌ کودکان‌ و کار در خارج‌ از خانه‌، یکی‌ از مشکلات‌ بزرگ‌ آنان‌ محسوب‌ می‌شود. علی‌رغم‌ اینکه‌ در حال‌ حاضر حدود یک‌ سوم‌ مجموع‌ پزشکان‌ را در آلمان‌، زنان‌ تشکیل‌ می‌دهند، تنها پنج‌ درصد شغل‌های‌ کلیدی‌ در این‌ بخش‌ به‌ زنان‌ واگذار شده‌ است‌.
منبع : روزنامه اعتماد