کار گروه‌های فنی در صنعت سیمان

در اندیشه کلاسیک مدیریت، برخورداری از یک ساختار رسمی برای موفقیت سازمان کافی به‌نظر می‌رسید. در مراحل بعد توجه به روابط انسانی نیز مدنظر قرار گرفت. اندیشمندان مدیریت در گام‌های بعدی با به خدمت گرفتن دستاوردهای سایر علوم، مبانی مدیریت را استحکام بیشتری بخشیدند. ورود نظریه سیستم‌ها به حوزه مدیریت به خاطر حذف تک‌بعدی‌نگری، تحول شگرفی در آن ایجاد نمود. بعدها هم نگرش اقتضائی با پایان بخشیدن به امکان انتخاب بهترین راه حل نقطه عطفی در حوزه مدیریت و سازمان بود، گرچه نظریه‌های سیستمی و اقتضائی هنوز هم با قدرت و به‌طور گسترده در رشد و توسعه اندیشه صاحبنظران و مدیران اجرائی ایفاء نقش می‌کنند، با این وصف حاکمیت این دو نگرش موجب برپائی و تولید نظریه‌ها، الگوها و مدل‌های جدیدی در عرصه مدیریت می‌شود.
ظهور نظریه‌های توسعه سازمان مدیریت توسعه، مهندسی مجدد، مدیریت کیفیت جامع سیستم‌های اطلاعات مدیریت در عرصه مدیریت و الگوهای اختصاصی ژاپنی‌ها در این حوزه همه و همه نشانگر تلاش مستمر اندیشمندان حوزه مدیریت برای حفظ پویائی و رشد روزافزون جایگاه مدیریت است.
از همان زمانی‌که نظریه توسعه سازمان ظهور یافت و حتی بیشتر از آن در عصر کلاسیک‌های مدیریت، توجه به مدیریت مشارکتی و تیم‌سازی برای پشیبرد اهداف سازمان‌ها وجود داشت. تداوم این خواست و اراده موجب شد که مدیریت مشارکتی تحت عناوین: ظام پذیرش طرح‌ها و پیشنهادها، تیم‌های مشارکت، گروه‌های تصمیم‌گیری از قبیل گروه‌های تصمیم‌گیری کاغذی، فن دلفی، تراوش فکری (Brainstorming) همچنان با مقبولیت همراه باشد. به‌طوری که امروزه در جهان سازمان‌های کارآفرین، پویا و موفق را سازمان‌هائی می‌دانند که به‌نحو احسن از پتانسیل‌ کارهای تیمی به‌خصوص در زمینه خلاقیت و کسب ایده‌های جدید بهره‌مند می‌شوند.
با این وصف بهره‌گیری از الگوهای تصمیم‌گیری گروهی تا حدی به فرهنگ محیطی و سازمانی هر جامعه بستگی دارد. در کشور ایران، گرچه در متون ادبی و منابع فرهنگی خود تأکیدهای فراوانی به ‌کار جمعی و تصمیم‌گیری مشارکتی شده است. به‌نظر می‌ِسد فرهنگ حاکم بر رفتارهای سازمان‌ها و اداره‌ها نسبت به تصمیم‌گیری‌های گروهی چندان مهربان نبوده و تجربه نشان می‌دهد که در مواقعی هم با عدم موفقیت مواجه بوده است. کما اینکه بسیاری از مراکز مهم تصمیم‌گیری گروهی که اوایل انقلاب در امور حکومتی بنا شده بود بعدها مورد تجدیدنظر قرار گرفت. با این حال گرچه متناسب با ماهیت کار، ویژگی افراد و میزان رشدیافتگی جامعه میزان موفقیت تصمیم مشارکتی متفاوت خواهد بود اما به‌نظر می‌رسد به‌طور کلی گرایش به تصمیم‌گیری‌های جمعی و گروهی روبه افزایش است.
شرکت احداث صنعت، به‌عنوان یکی از شرکت‌های بزرگ مدیریت سیمان در حوزه اقتصاد کشور فعالیت دارد. تلاش روزافزنی در جهت استفاده بهینه از منابع و ارتقاء سطح بهره‌وری کارخانجات سیمان تابعه به‌عمل آورده است. در این راستا از سال ۱۳۶۷ با تدبیر مدیریت شرکت احداث صنعت، کمیته‌های فنی با مشارکت کارشناسان و متخصصان واحدهای صنعتی تابعه تشکیل و گامی مؤثر در راستای استفاده از فکر و اندیشه و خلاقیت‌های آنان برداشته شد. سرانجام در سال ۱۳۸۳ علاوه بر کمیته‌های فنی (مکانیک، کنترل کیفیت، بهره‌برداری و معدن، برق، کنترل و بهینه‌سازی انرژی) چهار گروه تخصصی شامل: سیستم‌ها و روش‌ها، پژوهش و فن‌آوری، مالی و بازرگانی با حضور بیش از ۶۰ نفر از مهندسین جوان و مدیران مجرب صنعت سیمان موفق به گره‌گشائی‌های مؤثر در کارخانجات سیمان تابعه احداث صنعت شدند. ویژگی‌های مؤثری که باعث موفقیت این کار گروه‌ها شده است را می‌توان به شرح زیر برشمرد:
ترکیب اعضاء هر کار گروه؛ در هر کار گروه؛ در هر کار گروه حداقل هفت نفر از متخصصان و کارشناسان همان رشته حضور داشتند. این افراد غالباً در کارخانجات خود، مدیر و یا کارشناس زمینه‌هائی بودند که کار گروه در آن حوزه فعالیت داشت. پراکندگی محل کار این اعضاء موجب می‌شد کار گروه به آسانی به اطلاعات مورد نیاز در مورد مسائل، مشکلات و مزایای کارخانجات تابعه دسترسی داشته باشد، حضور یکی از مدیران عامل شرکت‌های سیمان تابعه با تخصص مربوطه به‌عنوان رئیس کار گروه و یکی از کارشناسان احداث صنعت به‌عنوان دبیر نیز باعث تسهیل هماهنگی و بهره‌برداری مدیریتی از مباحث مطرح شده در کار گروه می‌شد.
بازدیدهای دوره‌ای؛ همزمان با تشکیل جلسات کار گروه‌ها و بحث و تبادل‌نظر اعضاء در مورد مسائل و مشکلات کارخانجات، بازدیدهای دوره‌ای از خط تولید کارخانجات تابعه به‌عمل می‌آ‌ید و در این بازدیدها اعضاء ضمن آشنائی مستقیم با وضعیت کارخانه، راه‌حل‌های منطقی، عینی و واقعی ارائه و از نکات مثبت و موفقیت‌آمیز آن کارخانه در جهت بهبود وضع کارخانه محل کار خود نیز بهره‌برداری نمودند.
ارتقاء سطح آگاهی و اطلاعات کارشناسان؛ در اثر تعامل و همفکری کارشناسان در جلسات و بازدیدهای دوره‌ای و ارائه راه‌حل‌های مناسب برای مسائل مطروحه، به‌طور طبیعی میزان اگاهی و رشد این کارشناسان نیز افزایش یافته و تلویحاً کار گروه به یک کارگاه آموزشی مؤثر تبدیل می‌شد.
بازخورد عملکرد کارخانجات؛ پس از هر بازدید گزارش دقیق کارشناسی از جنبه‌های قوت و ضعف کارخانه تنظیم و از طریق مدیریت احداث به مدیران و کارشناسان کارخانه منعکس می‌گردد. تا اینکه پس از یک مهلت مشخص نسبت به رفع نواقص و مشکلات (براساس توصیه‌های نفی کار گروه) اقدام مود. به‌علاوه در پایان هر بازدید یافته‌های اعضاء کار گروه طی یک جلسه با مدیران و کارشناسان کارخانه در میان گذاشته می‌شد. مجموع این اقدامات باعث نوعی پویائی در کارخانه و استمرار راه‌حل‌یابی برای مشکلات می‌شد.
انتقال تجربیات، علاوه بر آثار مؤثر عملکرد کار گروه بر بهبود وضع کارخانجات، حضور مدیران و کارشناسان طرح‌های در دست اجراء احداث در این کار گروه‌ها نیز به آنان یاری می‌رساند که از تجربیات کارخانجات مورد بازدید و بحث‌های کارشناسی کار گروه در راستای پیشبرد طرح‌های در دست اجراء بهره‌گیری نمایند.
تزریق اندیشه نو در سازمان؛ از آنجا که هر یک از کارشناسان برای مشارکت فعال در بحث‌های کار گروه ناگزیر از مطالعه و دستیابی به یافته‌های جدید علمی و تکنولوژیکی بوده و معمولاً در هر جلسه یکی از اعضاء مطالب جدیدی را از منابع جدید تهیه و به جمع ارائه می‌دهد. این امر باعث به روز بودن اطلاعات اعضاء کار گروه و در نتیجه تزریق آگاهی‌ها به بدنه کارشناسی کارخانه‌های تابعه احداث می‌گردید.
ایجاد هماهنگی و همزبانی بین کارشناسان و مدیران شرکت‌های تابعه و مراکز علمی و پژوهشی در اثر تعامل متقابلی که در جلسات و بازدیدها و دعوت از صاحبنظران رشته‌های علمی مرتبط با صنعت سیمان به‌وجود می‌آورد.
و در نهایت کمک به بهینه‌سازی و اصلاح روش‌‌ها و سیستم‌های جاری در مجموعه و استفاده بهینه از ظرفیت موجود و گام نهادن در جهت تطبیق عملکرد شرکت‌ها با استانداردهای جهان، در پی واگذاری هفت خط تولید سیمان به بخش خصوصی، روند فعالیت این کار گروه‌ها به کندی گرائید و پس از یک سال و نیم رکود مجدداً از سوی معاونت فنی شرکت یک کار گروه فن متشکل از تخصص‌های مختلف تشکیل و به‌منظور مستندسازی تجربیات کارخانجات موجود (داراب - بوشهر) و انتقال آن به طرح‌های در دست اجراء بازدیدهای دوره‌ای خود را آغاز کرد. با این وصف انتظار می‌رود ضمن تقویت کار گروه‌ها با تدوین یافته‌های علمی و تجربی این کار گروه‌ها تجربه نوینی در راستای راهبری علمی صنعت سیمان و دستیابی به دانش فنی و اندیشه علمی، نقش بهتری در توسعه صنعت سیمان کشور ایفاء نماید. تجربیات ارزنده‌ای که در شرکت سیمان کردستان باعث شد ظرفیت این کارخانه به ۱۱۳% برسد، طرح‌های توسعه‌ای با استفاده از این تجربیات، بررسی، مطالعه و راه‌اندازی شد. شناسائی راه‌های بهینه‌سازی هزینه و در نهایت قیمت تمام شده سیمان می‌توانست در این کار گروه‌ها پی‌گیری شود و با جذب کارشناسان علاقه‌مند، پویا و خلاق دامنه فعالیت این کار گروه‌ها در آینده همه کارخانجات سیمان را دربر بگیرد، چرا که در صورت تداوم موفقیت‌ها و اطلاع‌رسانی آن مطمئناً شرکت‌های سیمان علاقه‌مند به بهره‌گیری از این تجربه موفق خواهند بود.

سید هاشم هدایتی / دکترای مدیریت دولتی - گرایش استراتژی و مشاور مدیرعامل شرکت احداث صنعت

منبع : ماهنامه صنعت سیمان