این تب فرو نمی نشیند

البته نقش تحولات سیاسی جهان و ناامنی خطوط لوله خصوصاً در عراق و عربستان و بحران یوكوس را نمی توان در آینده بازار بی تاثیر دانست اما آنچه بیش از هرچیز بر دامنه نگرانی ها افزوده است، تاثیر افزایش قیمت نفت دراقتصاد جهانی است.

نفت همچنان گران خواهد ماند
صندوق جهانی پول هشدار داد كه افزایش مهارناپذیر بهای فرآورده های نفتی رشد اقتصادی را در سراسر جهان كند خواهد كرد. براساس بررسی های صندوق بین المللی پول، اگر نرخ نفت در سطح كنونی باقی بماند، رشد اقتصادی جهان در سال 2004 و 2005 كند می شود و رشد آن كمتر از پیش بینی این نهاد در آغاز سال میلادی خواهد بود.این موضوع محور اصلی تازه ترین گزارش صندوق بین المللی پول است كه هنوز منتشر نشده و روزنامه تایمز مالی به آن دسترسی یافته است. گزارش نشان می دهد كه بیش از همه، كشورهایی از افزایش بهای نفت آسیب خواهند دید كه تقاضای كالا در داخل آنها كم است. بدهی خارجی زیادی دارند و درآمد سرانه مردم آن پایین است.صندوق بین المللی پول در گزارش قبلی خود، پیش بینی كرده بود كه میانگین قیمت هر بشكه نفت در سال 2004 به 34 دلار و 50 سنت و در سال 2005 به 32 دلار و 70 سنت می رسد. اما به گزارش روزنامه اتریشی استاندارد روز جمعه هفته گذشته بهای نفت خام در نیویورك به بشكه ای 47 دلار و 50 سنت رسید. در لندن نیز بهای هر بشكه نفت 30 سنت افزایش یافت و به 43 دلار و 35 سنت رسید.هم زمان با این تحولات، روزنامه تایمز مالی در گزارش دیگری كمبود تانكرهای نفتی را یكی از عوامل افزایش بهای نفت دانست. این روزنامه نوشت: به رغم كاهش بهای نفت در روزهای گذشته، بازار نفت همچنان دستخوش بحران است. بازتاب این امر را می توان در افزایش بهای انتقال نفت از طریق دریا دید كه به خاطر نیاز شدید آمریكا، ژاپن و چین به شدت افزایش یافته است.كارشناسان پیش بینی می كنند كه در برخی از مسیرهای دریایی ممكن است هزینه حمل نفت با تانكر، امسال تا 50 درصد افزایش یابد. كارشناسان كمبود شدید تانكرها را عامل اصلی افزایش هزینه حمل و نقل می دانند كه سبب می شود هر بشكه نفت سه دلار گران تر به بازار برسد.

امنیت كشتیرانی
با توجه به سوانح دریایی متعدد كه در سال های اخیر رخ داده و با غرق شدن یا آسیب دیدن تانكرهای نفتی زیان های بزرگی به محیط زیست وارد شده است، اكنون نهادهای مسئول بین المللی مقررات شدیدتری را برای كشتی های نفت كش وضع كرده اند.به موجب همین مقررات باید حدود 40 درصد كشتی های نفت كش در سال های آینده كنار نهاده شوند و نفت كش های نو جای آنها را بگیرند. همین مسئله، بر كمبود امكانات حمل و نقل دریایی دامن می زند و سبب بالارفتن هزینه حمل نفت می شود.عامل اصلی افزایش سرسام آور بهای نفت، در واقع بالا رفتن نیاز جهان است كه در آغاز سال جاری در ارزیابی های تولیدكنندگان و مصرف كنندگان به درستی پیش بینی نشده بود. به عنوان نمونه، آژانس بین المللی انرژی در گزارش ماه اوت خود اعلام كرد كه تقاضای نفت جهان در مقایسه با پیش بینی های آغاز سال، روزانه 750 هزار بشكه بیشتر شده و به 82 میلیون و 200 هزار بشكه رسیده است.
تامیز مالی با انتشار نموداری نشان می دهد كه هزینه حمل نفت خلیج فارس به ژاپن به وسیله یك تانكر بیش از دو میلیون بشكه ای در پنج سال گذشته به حدود دو و نیم برابر رسیده و در سال جاری ناگهان از 49 هزار و 340 دلار به 49 هزار و 365 دلار خواهد رسید و این امر بی تردید اثری عمیق بر بهای نفت خواهد نهاد.

كاهش سرمایه گذاری در میدان های نفتی
از دیدگاه اوپك، مسئله دیگری كه سبب افزایش بهای نفت شده، كاهش سرمایه گذاری در تاسیسات استخراج نفت است.كشورهای عضو اوپك در سال 2003 نسبت به سال های قبل شش و نیم درصد كمتر روی گسترش تاسیسات نفتی خود سرمایه گذاری كردند.در حالی كه با توجه به افزایش نیاز بازار، باید بر این سرمایه گذاری ها افزوده می شد.كارشناسان براین عقیده اند كه اگر عدم تناسب میان عرضه و تقاضا در وضعیت فعلی باقی بماند، بهای نفت در بازارهای جهانی همچنان بالا خواهد ماند. رئیس بخش اقتصادی مركز تحقیقات انرژی جهانی می گوید: كشورهای عضو اوپك در دو سال گذشته بهای نفت را بالا نگه داشتند و اكنون پس از دو سال توانایی تولید بیشتر را ندارد.

بازار نفت: زیر میكروسكوپ تبلیغات
نشریه بازار جهانی نفت نیز در آخرین گزارش خود اعلام كرد: استحكام حیرت انگیز بازار نفت با نگرانی در این مورد كه آیا عرضه نفت خام و ظرفیت پالایشی جهانی می تواند از عهده تقاضای روز افزون نفت برآید بیشتر شده است. در حال حاضر با وجود تمام اغراق هایی كه در مورد كمبود ظرفیت تولید می شود، همچنین نظرها و دیدگاه های بدبینانه ای كه در خصوص ظرفیت پالایشی نفت خام وجود دارد، هنوز هیچ شاهدی دال بر كمبود فیزیكی نفت خام و فرآورده های نفتی در بازار دیده نمی شود.نگرانی در مورد یك فاجعه احتمالی بیش از واقعیت خودنمایی می كند، تمام اعداد و ارقام نشان می دهد كه در حقیقت میزان قابل توجهی از نفت خام حتی بیش از آن مقداری كه پالایشگاه ها نیاز دارند در دسترس است و تنها در صورتی كه روند صعودی رشد تقاضای نفت ( كه در نیمه اول سال 2004 حدود 1/4 درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است) بدون كاهش ادامه یابد ممكن است در سال آینده تعادل میان عرضه و تقاضا بر هم بخورد.براساس گزارش این نشریه، هرچند برآورد میزان تقاضای نفت خام در ماه ژوئن (خرداد- تیر) نسبت به سال گذشته 3 میلیون و 200 هزار بشكه در روز افزایش داشته است اما نكته قابل توجه این است كه در همین دوره میزان واقعی عرضه 5 میلیون و 600 هزار بشكه در روز بالا رفته است. براساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریكا (EIA) برآورد میزان تقاضای جهانی نفت خام درماه ژوئن 80 میلیون و 900 هزار بشكه در روز بود و این در حالی است كه عرضه واقعی نفت خام بیش از 82 میلیون و 700 هزار بشكه در روز بوده است.در این میان مشكل این است كه انتظار می رفت میزان ذخیره سازی ها یك میلیون و 800 هزار بشكه در روز افزایش یابد اما این میزان ازحدود روزانه یك میلیون بشكه تجاوز نكرده است. این مابه التفاوت 800 هزار بشكه یا مصرف شده كه بیانگر قوی تر بودن میزان تقاضا از رقم های پیش بینی شده است و یا در مكان هایی ذخیره شده كه به ثبت نرسیده و یا گزارش نشده است.پس از آن كه اوپك در ماه گذشته میزان تولید نفت خود را افزایش داد كه به حدود 30 میلیون بشكه در روز رسید (كه بالاترین میزان تولید در 25 سال گذشته است) ظرفیت مازاد تولید این سازمان به حدود یك میلیون و 500 هزار بشكه در روز كاهش یافت. علاوه بر افزایش تولید پیش بینی شده برای غیرعضو اوپك، انتظار می رود اعضای اوپك نیز در سال آینده میلادی روزانه یك میلیون بشكه بر میزان ظرفیت تولید روزانه خود بیفزایند، اما حتی این افزایش هم نمی تواند نقطه اتكای خوبی برای ایجاد آرامش در چنین بازار آشفته ای باشد.با وجود خطرهای زیادی كه عرضه نفت عراق، ونزوئلا و نیجریه را تهدید می كند همچنین مشكلات شركت «YUKOS» روسیه و كمبود ظرفیت پالایشی آسیا، اروپا و آمریكا، هرگونه خبری كه دال بر ایجاد اختلال در عرضه باشد سبب افزایش قیمت ها می شود، حتی میزان زیاد نفت ذخیره سازی شده در ذخایر استراتژیك نفت آمریكا كه به عنوان نقطه اتكایی برای مقابله با بحران های نفتی درنظر گرفته شده است ناكارآمد جلوه می كند.

نگرانی جدی
اكنون این مسئله به صورت یك بیماری مسری گسترش پیدا كرده است و با وجود نشانه هایی دال بر احتمال كاهش میزان تقاضا، نگرانی در مورد كمبود عرضه بسیار جدی است. اداره اطلاعات انرژی آمریكا درماه گذشته برآورد خود را از میزان تقاضا در ماه مه (اردیبهشت- خرداد) بیش از 300 هزار بشكه در روز كاهش داد و رشد «GDP» چین را در سه ماه دوم سال جاری میلادی نیز كمتر از میزان پیش بینی شده و در سطح 6/9 درصد اعلام كرد.با وجود شواهدی مبنی بر وجود نفت كافی در بازار پیش از فرارسیدن فصل زمستان در نیمكره شمالی پرسش این است كه آیا پالایشگاه ها برای تبدیل نفت خام به فرآورده از سرعت كافی و لازم برخوردار هستند؟ البته پالایشگاه ها بهره وری خود را به طور قابل توجهی افزایش داده و با محدود كردن سطح ذخیره سازی های تجاری، سودپالایشی خود را افزایش داده اند، با این وجود حتی اگر ظرفیت تولید نفت آمریكا محدودتر شود، میزان عرضه تغییر چندانی نخواهد كرد.اگر میزان تقاضای نفت رشد سریع تری نسبت به ظرفیت پالایشی آن داشته باشد آمریكا باید میزان واردات نفت خام خود را افزایش دهد.واكنش بازار نیز در این زمینه مثبت است زیرا قیمت های بالا سبب جذب فرآورده های نفتی به بازار آمریكا به حدكافی می شود.اروپا هم باید دراواخر سال جاری میلادی، خود را برای یك تحول پالایشی آماده كند. هرچند این قاره هم اكنون مشكل پالایشی ندارد و آسیا نیز با مازاد ظرفیت پالایشی روبه رواست.

منبع: پول، شنبه 21 شهریور 1383

منبع : نمایشگاه بین‌المللی