آثار اخلاقی و تربیتی حضور زنان در مسجد

از آن جایی که زنان قسم بیشتر اوقات خود را صرف کارهای خانه و تربیت فرزندان شان می کنند و گاهی نیز مشکلات زندگی آنها را در تنگنا قرار می دهد نیاز دارندتا به گوشه ای بروند و با خود خـلـوت کـنند و کمی آرامش بیابند.
در این راستا تجربه نشان داده که اگر شخصی به بزرگ تر از خـود پـنـاه ببرد و با او درد دل کند مؤثرتر است و مؤمنان هم یگانه کسی را که برای درد دل با او مـی شـنـاسند, خدای متعال است .
جایی هم که مناسب تر و نزدیک تر به خدا است مسجد می باشد.
زنان برای پرورش فرزندان در دامن خود بیش از مردان به راز و نیاز احتیاج دارند, چرا که فرزندان کانونی نیاز دارند که هم آرام باشد و هم امین و هم پاک , که ا ین هم در گرو داشتن ایمانی محکم میسور است .
پس چه خوب است آن که قصد مسجد می کند, به این امید که آن جا خداوند نزدیک تر بـه بـنـده اش است و آسان تر به درد دل هایش توجه دارد, دل از همه چیز بکند و فقط به خشنودی حـضـرتش توجه نماید.
مسجد جایی است که با دعاها و راز و نیاز بنده خدای بزرگ بسیار خرسند می شود و در روایت هم داریم که وقتی بنده ای از دل خدا را صدابزند بسیار خوشحال می شود و به فـرشـتـگـان مـی گوید: گوش کنید و ببینید این بنده ام چه قدر عاشقانه مرا صدا می کند.
وقتی جـمـاعـتـی در یـک زمان گرد هم می آیند و خدا رامی خوانند, میان آن ها هستند کسانی که دل شـکسته پروردگارشان را می خوانند و به قول ابوسعیدابوالخیر به خاطر یک نفر یا چند نفر هم که شـده نورانیت مسجدو مجلس بیشترمی شود و این همان چیزی است که بنده می خواهد و در پرتو ایـن رضایت خدا بندگان گناه کار هم به فیض خواهند رسید, هر چند اندک باشد.
به ویژه این که گـردهم آیی هابرای دعا هم باشد و غیر از نماز و نمازجمعه دعاهایی هم درکنارش خوانده شود و به امامان معصوم (ع ) و پاک بندگان خدا متوسل شوند و میان خود و خدا آنان را واسطه سازند.
چه خوب است نمازگزاران با استفاده از بوی خوش و لباس های پاکیزه به میهمانی خدا برند.
امام صـادق (ع ) مـی فـرمـایـد: پـدرم امـام بـاقر (ع ) همیشه حاجت های خود راهنگام ظهر از خداوند درخواست می نمود.
پدرم هرگاه حاجتی و درخواستی داشت بعداز صدقه دادن و استفاده از بوی خوش به طرف مسجد می رفت و حاجت خود را درآن جا از خداوند می طلبید.
((۴۵)) هـمـان طـور کـه گفتیم مسجد یک قدم نزدیک تر به خدا است و امامان هم به این معتقدبودند و زمـانی را که زودتر به اجابت می رسید برمی گزیدند.
در بعضی از روایات نیز آمده است که دعا به صورت جمعی و گروهی مقبول تر و پسندیده تر است .
شـیـخ حـر عـاملی در کتاب ارزش مند وسائل الشیعه بابی تحت عنوان (( باب استحباب الاجتماع فـی الـدعاء من اءربعهٔ الی اءربعین )) آورده و روایاتی را در این زمینه مطرح نموده است .
از جمله از قول امام صادق (ع ) آورده است که آن حضرت در این باره فرمود: ((ما اجتمع اءربعهٔ رهط قسط علی اءمر واحد فدعواللّه عزوجل الا تفرقوا عن اجابه )). ((۴۶)) ((هیچ گاه چهار نفر با هم اجتماع نکرده اند که برای مطلبی به درگاه خدا دعا کنند جزاین که با اجابت آن دعا از هم جدا شده اند)). امام صادق (ع ) در حدیث دیگری فرمود: ((کان اءبی اذا حزنه اءمر جمع النساء والصبیان ثم دعا و اءمنوا)). ((۴۷)) (( هرگاه پیش آمدی پدرم را غمناک می کرد زنان و کودکان را جمع می کرد, سپس دعامی نمود و آن ها آمین می گفتند)). مـاجـرای ((مـبـاهـله )) که رسول خدا (ص ) در برابر اهل نجران که آن حضرت را انکارمی کردند, مـی تواند نمونه ای از همین نوع باشد.
و پندی باشد برای مسلمانان , گرچه حضرت خود به تنهایی مـی تـوانـسـت مـردم نجران را نفرین کند و خدا هم به خواسته ایشان پاسخ مثبت دهد, ولی همه فرزندانش و علی (ع ) را گردآورد و تا هم اهمیت قضیه وجدی بودن خود را وانمود کند و هم این که برای دیگران درسی باشد.
بنابراین , حضور زنان به همراه مردان در دعاهای پرفیض در خانه خدا مشمول عنایت خاص و ویژه الهی قرار می گیرند و از نکات تربیتی و اخلاقی دعا بهره مند می شوند.
● حضور زنان در مساجد در روزگار پیامبر
(ص ) حـضور زنان در مساجد برای انجام نماز جماعت در عصر رسول خدا (ص ) ازمسلمات تاریخ است .
در بعضی از روایات حضور آنان به روشنی ذکر شده است .
امام صادق (ع ) از پدرش امام باقر (ع ) نقل می کند که آن حضرت فرمود: ((کـان رسـول اللّه (ص ) یـسـمـع صـوت الصبی و هو یبکی و هو فی الصلاهٔ فیخفف الصلاهٔ اءن تعبر امه )). ((۴۸)) ((رسول خدا(ص ) هنگام خواندن نماز جماعت صدای گریه طفلی را شنید که مادرش او را با خود به مسجد آورده بود.
آن حضرت نماز را کوتاه کرد)). و در روایات دیگر آمده است : روزی رسـول خـدا(ص ) نـمـاز صبح را با کوتاه ترین سوره خواند.
اصحاب از اوپرسیدند ای رسول خدا(ص )! چه اتفاقی افتاده که نماز را سریع تمام کردید.
آن حضرت در پاسخ فرمود: ((انی سمعت صوت صبی فی صف النساء)). ((۴۹)) ((من صدای طفلی را در صف زنان شنیدم )). حضرت علی (ع ) نیز در همین زمینه می فرماید: ((کـن الـنـسـاء یـصـلـیـن مـع الـنـبی (ص ) فکن یؤمرن اءن لا یرفعن رؤسهن قبل الرجال لضیق الازر)). ((۵۰)) ((زنـان (در عـصر پیامبر (ص ))نماز را با پیامبر(ص ) به جای می آوردند.
به زنان دستور داده شده بود که چون لباس مردان کوتاه بود قبل از مردان سر از سجده برندارند)). ایـن کـه در بـعضی از روایات وارد شده خواندن نماز در خانه از نماز خواندن در مسجدبرای زنان افـضل است شاید به این خاطر باشد که چنانچه حضور زنان در مسجد موجب فساد و اشاعه فحشا شـود چـه بـسا نماز خواندن آنان در خانه بهتر باشد.
اما اگر زنان باحفظ حجاب اسلامی و رعایت پـاکـدامـنی و به قصد اقامه نماز و دعا در مسجد حضورپیدا کنند بی شک بسیار با فضیلت است و مستحب .
در شـاءن نـزول آیـه شریفه ((یا ایهاالنبی قل لازواجک و بناتک و نساء المؤمنین یدنین علیهن من جلابیهن ذلک ادنی ان یعرفن فلا یؤذین و کان اللّه غفورا رحیما)). ((۵۱)) آمده است : ((در عـصـر رسـول خدا (ص ) زنان به منظور اقامه نماز به مسجد می رفتند و گروهی ازمنافقان اوایل شب که هوا تازه تاریک می شد در کوچه ها و معابر مزاحم آنان می شدند وبعد مدعی می شدند کـه مـا نمی دانستیم این زن کنیز است یا آزاد (چون برای کنیزان پوشاندن سر واجب نبود) ((۵۲)) لذا خداوند سبحان این آیه را نازل فرمود و به رسول خدا(ص ) دستور داد که به همسران و دختران خـود و زنـان مؤمنین بگوید که بدون جلباب وروسری و پوشش کامل از خانه خارج نشوند.
پس از نـزول ایـن آیـه , زنـان انـصـار بـا لـبـاس سـیـاه و بـلـند و با حجاب کامل در نماز جماعت حاضر می شدند.
((۵۳)) از مجموع روایات و آیات استفاده می شود که زن مسلمان باید به گونه ای در میان مردم رفت وآمد کـنـد کـه نشانه عفاف و پاک دامنی آنان باشد و به این نام شناخته شوند(ذالک ادنی ان یعرفن ) تا بیمار دلان و منافقان در صدد تعرض و آزار آنان برنیایند.(فلایؤذین )
● حکم اجازه خواستن زنان جهت رفتن به مسجد
در بعضی از روایات آمده , وقتی زنان درخواست اجازه برای رفتن به مسجد کردندمنع شان نکنید.
در سنن ابی داود باب (( ما جاء فی خروج النساء الی المسجد)) تعدادی ازاین روایات ذکر شده است .
رسول خدا (ص ) فرمود:
((لا تمنعوا اماءاللّه مساجداللّه )). ((۵۴)) (( همسرانتان را از رفتن به مساجد خدا منع نکنید)). و در حدیث دیگر نیز از آن حضرت آمده است : ((ائذنوا للنساء الی المساجد باللیل )). ((۵۵)) ((هنگام شب به زنان برای رفتن به مساجد اذن دهید)). در کتاب کنزالعمال نیز در باب حکم اذن زنان از رسول خدا (ص ) آمده است : ((اذا استاءذنکم نساؤکم باللیل الی المسجد فاءذنوا لهن )). ((۵۶)) ((شب هنگام که زنان تان برای رفتن به مسجد اجازه می خواهند, رخصت دهید)). و نیز آن حضرت می فرمایند:
((اذا استاءذنکم الی الصلاهٔ فلا تمنعوهن )). ((۵۷)) وقتی که زنان شما برای رفتن به مسجد جهت اقامه نماز اجازه می خواهند, بازشان ندارید)). در صحیح بخاری و صحیح مسلم نیز روایاتی از پیامبر گرامی به این تعبیر آمده است : ((اذا استاءذنت اءحدکم امراءته الی المسجد فلا یمنعها)). ((۵۸)) ((هرگاه همسر یکی از شما برای رفتن به مسجد اذن خواست مانع نشوید)). نیز آن حضرت می فرمایند:
((لا تمنعوا النساء حظوظهن من المساجد اذا استاءذنوکم )). ((۵۹)) ((باز ندارید زنان را از فیض مسجد, آن هنگام که از شما اجازه خواهند)). پـس نتیجه می گیریم که , نباید زنان را از فضایل و آثار معنوی مسجد محروم کرد.
چنان چه زنان بـتـوانـنـد حـجاب اسلامی و شئون زن مسلمان و پاک دامنی را رعایت کنند,افضل بودن نماز در مسجد برای زنان هم چون مردان است و جای هیچ گونه تردیدی نیست .
● دلایل حکم و فضیلت نماز برای زنان در خانه
تا این جا ما روایات , احادیث و آیات و گاه نیز دیدگاه های برخی بزرگان اسلام شناس را آوردیم تا بـگـویـیم که خواندن نماز در مسجد برای زنان اشکالی ندارد.
و گفتیم که دسته ای از روایات نیز زنـان را از رفـتن به مسجد بازداشته اند ولی اکنون می خواهیم بدانیم چرا روایات می گویند خانه برای نماز زنان فضیلت بیشتر دارد؟ از کـتـاب هـای روایـی و فـتـاوای بعضی از فقهای شیعه و سنی استفاده می شود که درخانه نماز خـوانـدن بـرای زنـان از نماز خواندن در مسجد فضیلت بیشتر دارد.
اینک به تعدادی از این گونه روایات و فتاوا که مضمون همه آن ها یکی است دقت می کنیم .
رسول خدا (ص ) فرمود: ((صلاهٔ المراءهٔ وحدها فی بیتها کفضل صلاتها فی الجمع خمسا و عشرین درجهٔ )). ((۶۰)) ((بـه تـنـهـایـی و درخانه نماز خواندن زن مثل نماز در جمع است در حالی که ۲۵ درجه فضیلت دارد)). باز از آن حضرت است :
((ان مـساجدالنساء البیوت , و صلاهٔ المراءهٔ فی بیتها افضل من صلاتها و صفتها وصلاتها فی صفتها اءفـضـل مـن صـلاتـهـا فـی صـحـن دارها و صلاتها فی صحن دارها اءفضل من صلاتها فی سطح بیتها)). ((۶۱)) ((بهترین مسجد زنان خانه است , و نماز در خانه برتر از نماز او در ایوان است , و نمازاو در ایوان برتر از نمازش در حیاط خانه اش است , و نماز او در حیاط خانه برتر ازنمازش برپشت بام خانه است )). امام صادق (ع ) در این باره نیز فرمود:
((خیر مساجد نسائکم البیوت )). ((۶۲)) ((بهترین مساجد برای زنان شما خانه ها است )). هم چنین امام صادق (ع ) فرمود: ((صـلاهٔ الـمـراءهٔ فـی مـخـدعـهـا افضل من صلاتها فی بیتها و صلاتها فی بیتها افضل من صلاتها فی الدار)). ((۶۳)) ((نماز زن در اطاق عقبی (پستو) برتر از نماز او در اطاق جلویی است و نماز او در اطاق نشیمن برتر از نمازش در خانه اش است )). ام سلمه از قول رسول خدا (ص ) می گوید: ((خیر مساجد النساء قعر بیوتهن )). ((۶۴)) ((بهترین مساجد برای زنان اطاقهای عقب خانه های آنان است )). رسول خدا (ص ) به حضرت علی (ع ) فرمود:
((یا علی ! لیس علی النساء جمعهٔ و لا جماعهٔ و لا اذان و لا اقامهٔ )). ((۶۵)) ای علی ! برای زنان نماز جمعه و جماعت و اذان و اقامه نیست )). صاحب مفتاح الکرامه در جمع آوری اقوال در این باره آورده است : هـل شـرعیه اتیان المساجد للرجال خاصهٔ او لهم و للنساء؟ فی نهایهٔ الاحکام و کشف الالتباس هذا الـحـکـم یـعـنـی اتـیان المساجد مختص بالرجال دون النساء لانهن اءمره بالاستتار و فی (حاشیه الـمـیـسـی ) انـمـا تـسـتـحب الفریضهٔ فی المسجد فی حق الرجال اماالنساء فبیوتهن مطلقا و فی مـجمع البرهان خبر یونس بن ضبیان یدل علی اختصاص فضیلهٔ المسجد بالرجال کما هو المذکور فـی الـکتب والمشهور بینهم و فی التذکرهٔ یکره للنساء الاتیان الی المساجد و فی (الدروس ) للنساء الاختلاف الیها کالرجال وان کان البیت افضل و خصوصا لذوات الهیئات و فی (النقلیه ) صلوهٔ المراءهٔ فـی دارها فی (الذکری ) الاقرب شرعیهٔ اتیان المساجد للنساء و فی موضع آخر من کشف الالتباس اءن صـلوهٔ المراءهٔ فی بیتها اءفضل من المسجد و فی (اللمعهٔ والروضهٔ ) الافضل المسجدلغیرالمراءهٔ او مـطـلقا بناء علی اطلاق المسجد علی بیتها و قالا اءیضا و مسجد المراءهٔ بیتهابمعنی اءن صلاتها فیه اءفضل من خروجها الی المسجد اءو بمعنی کون صلاتها فیه کالمسجد فی الفضیلهٔ فلا تفتقر الی طـلبها بالخروج و هل هو کمسجد مطلق اءو هو کماترید الخروج الیه فتخلف بحسبه الظاهر الثانی قـلـت :
و مـن تـتـبع مباحث الجماعهٔ والاوقات و مباحث الحیض والاستحاضه و غیرها ظهر له اءن الاصحاب قائلون بشرعیهٔ اتیان المساجد للنساء فینبغی التاءمل فی محل النزاع )). ((۶۶)) آیا رفتن به مسجد فقط برای مردان مشروع است یا برای زنان نیز جایز است ؟ در((نهایهٔ الاحکام )) و ((کـشـف الالـتـبـاس )) این امر مختص مردان شمرده شده است , نه زنان ,چون به زنان دستور پـوشـش و پنهان شدن داده شده است .
و در حاشیه ((میسی )) آمده است : خواندن نماز در مسجد بـرای مـردان مـسـتحب است اما استحباب نماز در خانه برای زنان به طور مطلق ثابت است .
و در ((مـجمع البرهان )) در خبر یونس بن ضبیان آمده :فضیلت رفتن به مسجد برای مردان ثابت است نـه برای زنان .
همان طوری که مشهور بین فقها هم همین است .
و علامه در ((تذکرهٔ )) می گوید: رفتن زنان به مسجد مکروه است .
ودر ((دروس )) می گوید: برای زنان رفتن به مساجد مستحب اسـت , مـثـل مردان , اگرچه خانه برای زنان افضل است , خصوصا برای زنان جوان .
و در ((نفلیه )) آمـده اسـت : نـمـاز زن بـایـددر خـانه اش برپا شود.
و علامه در ((ذکری )) می گوید: نماز زن در خـانـه اش افضل از مسجداست .
و شهید اول و دوم در ((لمعه )) و ((روضه )) می گویند: بهتر این است که بگوییم مسجدبرای غیر زنان است یا این حکم به طور مطلق جاری است .
بنابراین که خانه برای زنان درحکم مسجد باشد.
و شهید اول و ثانی نیز در معنای ((مسجدالمراءهٔ بیتها)) گفته اند: یعنی نماز خواندن زنان در خانه افضل از رفتن آن ها به مسجد است یا به این معنا است که فضیلت نماز زنان در خانه مثل مسجد است و نیازی به رفتن به مسجدنیست .
صاحب ((مفتاح الکرامه )) بعد از نقل اقوال می گوید: ((کـسـی که بحث احکام جماعت , اوقات , مباحث حیض , استحاضه و غیر آن ها را تتبع کند برایش روشـن می شود که اصحاب قائل به شرعیت رفتن زنان به مسجد هستند.
بنابراین , سزاوار است در خصوص این موضوع دقت شود)). شهید ثانی در لمعه آورده است : ((والافـضـل الـمـسـجد لغیرالمراءهٔ او مطلقا بناء علی اطلاق المسجد علی بیتها بالنسبهٔ الیها... و مـسجد المراءهٔ بیتها بمعنی اءن صلاتها فیه اءفضل من خروجها الی المسجد اوبمعنی کون صلاتها فیه کالمسجد فی الفضیلهٔ فلا تفتقر الی طلبهابالخروج )). ((۶۷)) ((بـهـتـر آن اسـت کـه رفـتن به مسجد برای غیر زنان است یا این که بگوییم : خانه به طورمطلق ((مـسـجـد)) زن اسـت .
و معنای این که مسجد زن , خانه او است این است که نماز درخانه اش از رفـتـن او بـه مـسـجد برتر است یا به این معنا که اقامه نماز در خانه در فضیلت ,مثل مسجد است ونیازی به رفتن او به مسجد نیست )). مرحوم سید محمد کاظم طباطبائی (قدس ) در کتاب عروهٔ الوثقی آورده است : ((صلاهٔ المراءهٔ فی بیتها افضل من صلاتها فی المسجد)). ((۶۸)) ((نماز زن در خانه بهتر از نماز او در مسجد است )). حضرت امام خمینی (قدس ) در تحریرالوسیله آورده است : ((والافضل للنساء الصلاهٔ فی بیوتهن , والافضل بیت المخدوع )). ((۶۹)) ((برای زن ها نماز خواندن در خانه بلکه در صندوق خانه و اطاق عقب بهتراست )).
پاسخ و بررسی دلایل افضلیت نماز در خانه برای زنان
از مـجـمـوع روایـات گـذشته می توان این گونه استفاده کرد که خواندن نماز در خانه نسبت به مـسجد برای زنان بهتر است .
اما با تاءملی در این گونه روایات درمی یابیم که معمولا تلاش شده تا بـه نـحـوی بـه مسئله حجاب اسلامی اهمیت بدهند و به همین دلیل هم به نماز در خانه فضیلت داده اند.
اینک به چند پاسخ توجه کنید:
۱) این روایات حمل بر اهمیت حفظ حجاب می شود: دیـن مـبـیـن اسـلام بـه مـسـئله حجاب و عفاف زنان جهت حفظ شخصیت و ارزش آنهااهمیت فوق العاده ای قائل شده است .
خداوند در قرآن به زنان پیغمبر دستورهای خاصی داده است تا ارزش و احترام آنان محفوظ بماند.
خداوند می فرماید: ((یـا نساء النبی لستن کاءحد من النساء ان اتقیتن فلاتخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض و قلن قولا معروفا)). ((۷۰)) ((ای زنان پیامبر! شما با زنان دیگر فرق دارید)) در این آیه خداوند از زنان رسول گرامی اسلام آغاز می کند و این یادآوری برای هرمسلمانی است کـه زن حرمت دارد و سزاوار نیست زنان خود را به نمایش بگذارند وموجب ترغیب نااهلان شوند.
زینت زن اگر برای خود و محرم او حفظ شود پاداشی ارزنده نزد خدا برای او در نظر گرفته شده و زنـان بـایـد بکوشند تا با خویشتنداری به آن پاداش دست یابند و خدا خواسته تا ارجمند باشند و جـایـگاه آنان برجا باشد.
پس این دستور فقط برای همسران و اهل بیت فرستاده خدا نیست .
وقتی زنـان پـیـغـمـبـر باید درخانه بمانند تا حرمت آنان خدشه دار نشود زنان هم چنین اند.
این جا که سـفـارش بـه خودداری از بیرون آمدن از خانه کرده به دلیل حفظ شئون اسلامی است .
اگر زنی بتواندخود را از دیدنامحرم بپوشاند و آنان را به گناه نیندازد و یا دیدگان خویش را از نگاه بیگانه فرو بندد, همان گونه که امام خمینی (قدس ) نیز فرموده اشکال ندارد که سزاوارتراست به مسجد برود.
همانطور که در زمان رسول خدا (ص ) زن ها با حفظ حجاب وپوشش اسلامی به نماز جماعت در مسجد حضور پیدا می کردند.
و یا در آیه ای دیگر که بازهم دلیل این امر را بر حفظ پاکدامنی متمرکز نموده است : ((یـا ایـهاالنبی قل لازواجک و بناتک و نساء المؤمنین یدنین علیهن من جلابیبهن ذلک اءدنی اءن یعرفن فلا یؤذین )). ((۷۱)) ((ای پیامبر! به زنان و دختران خود و به زنان و مؤمنان بگو که چادر خود را بر خود فروپوشند.
این مناسب تر است تا شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند)). بـنـابـرایـن , هـمان گونه که در این آیه اشاره شده , آزار نامحرم دلیل مهمی است که زن باحفظ حجاب و پوشش اسلامی از خانه خارج شود.
لذا با توجه به اهمیت حفظ حجاب ,بسیاری از فقها هم از روایات ((منع خروج زنان از خانه )) همین معنا را استنباط کرده اند.
امام خمینی (قدس ) در این زمینه می فرماید: ((بـرای زنها نماز خواندن در خانه , بلکه در صندوق خانه و اطاق عقب بهتر است .
ولی اگر بتوانند کاملا خود را از نامحرم حفظ کنند بهتر است در مسجد نمازبخوانند.
)) ((۷۲)) در روضهٔ المتقین در شرح روایت امام صادق (ع ) که فرمود: ((خیر مساجد نسائکم البیوت )) آمده است : ((لانها اقرب الی عصمتهن و سترهن )). ((۷۳)) ((نماز خواندن زنان در خانه به عصمت و عفاف آنان نزدیک تر است )). در بـرخـی از روایـات نیز آمده است که زنان به منظور حفظ اهمیت حجاب و آداب اسلامی هنگام رفتن به مسجد از استعمال بوی خوش اجتناب کنند.
زینب یکی از همسران رسول خدا (ص ) می گوید, پیامبر فرمود: ((اذا شهدت احداکن المسجد فلا تمس طیبا)). ((هنگامی که یکی از شما زنان قصد مسجد کرد نباید از بوی خوش استفاده کند)). اگـر کـسـی بـگـویـد, چـون بـرای زن بـهتر است که در خانه نماز بخواند و روایات و آیات ونیز دیدگاه های دانشمندان بزرگ اسلامی هم گواه بر این است , دلیل استواری نخواهدبود, از این رو که , این برتری در روایت نمی تواند مانعی باشد برای ارزش نمازی که زن می تواند در مسجد بدست آورد.
و خـانـه اگر برای او سزاوارتر باشد, به همین اندازه هم بر نماز در مسجد یا شرکت در دعاها سـفـارش شـده و اهـمیت هر کدام در جای خودمحفوظ است .
و نیز به همین مقدار که بر کراهت رفـتـن زنـان به مساجد در روایات اشاره شده , در برابر, روایات بسیاری هم برای بزرگ داشت آن عمل صحه گذاشته اند.
هـم چـنین اگر به حفظ شئون اسلامی از زنان را قرآن خواسته , به همین امر مهم برای مردان نیز سفارش شده است .
چنان که در احزاب آیه ۳۳ می فرماید: ((والـحـافـظـیـن فـروجـهم والحافظات والذاکرین اللّه کثیرا والذاکرات اعداللّه لهم مغفرهٔ واجرا عظیما)). در ایـن آیـه هـم بـه زنـان و هم مردان سفارش شده شرم گاه خود را بپوشانند و هر کس بپوشاند پـاداش خوبی خواهد گرفت پس باید گفت بر مسلمان است که خوددار باشد ودر مقابل وسوسه بـه زشـتی ایستادگی نماید تا شرایط کامل آن عمل فراهم شود و به ثواب کامل دست یابد.
زن در این زمینه با مرد تفاوتی ندارد و هرگاه توانست کار مورد پسندخدا را به درستی و با شرایط کامل برآورده نماید پاداش دارد و اجر خواهد گرفت , وگرنه به گناه و لغزش دچار خواهد شد.
با این که روایاتی زنان را از رفتن به جمعیت ها منع کرده اند, اما رفت و آمد زنان به مسجد با رعایت عفت و حیا چه بسا پسندیده و دارای فضیلت است .
ولی حضور ناسالم زنان در مساجد و صحنه های دیگر اجتماعی همین طور مردان هم نه تنها ستایش نشده بلکه مورد مذمت قرار گرفته است .
لذا, رفتن به مسجد بستگی به انگیزه های درونی شخص دارد و این فرقی ندارد که برای زنان باشد یـا مـردان .
بـرای روشن تر شدن این معنا به روایتی که از امام باقر یا صادق (ع ) به دست ما رسیده دقت کنید: ((عـن احـدهـمـا (ع ) قال : دخل رجلان المسجد, احدهما عابد والاخر فاسق .
فخرجا من المسجد والـفاسق صدیق والعابد فاسق و ذالک انه یدخل العابد المسجد مدلا بعبادته یدل بها فتکون فکرته فـی ذالـک و تـکـون فـکـره الـفـاسـق فـی الـتندم علی فسقهٔ و یستغفراللّه عزوجل مما صنع من الذنوب ...)). ((۷۴)) امـام بـاقـر یـا صـادق (ع ) می فرماید: دو مرد که یکی عابد و یکی فاسق بود به مسجدداخل شدند.
هنگام بیرون رفتن از مسجد, فاسق راستگو عابد بدکار گشته بود, زیراعابد بر آن بود که گریه و زاری خود را به دیگران نشان دهد (ریا کند), ولی فاسق دراندیشه گریز و رهایی از فسق خود بود و طلب آمرزش او به خاطر گناهانش بود)). بـنـابـراین , آن چه مهم است , داشتن انگیزه های الهی و اخلاص در عمل است .
اگر زن یا مردی با انـگـیـزه های فاسد عملی را انجام دهد نه تنها موجب ثواب نیست , بلکه به اعمال نیک دیگر او نیز زیان رسانده است .
۲) اهمیت و لزوم مصونیت زن از هر گونه تعرض : از جـمله جواب هایی که می توان به روایات منع خروج زنان به مسجد داد این است که : این سخنان از مـعصومین (ع ) به این علت بیان شده که عده ای از افراد بر سر راه هامی نشستند و زنان را مورد آزار و تـعرض خود قرار می دادند و ائمه معصومین (ع ) نیزجهت مصونیت زنان از هرگونه تعرض , توصیه برماندن در خانه نمودند.
در شـاءن نـزول آیـه شـریفه ((یا ایهاالنبی قل لازواجک و بناتک و نساءالمؤمنین یدنین علیهن من جلابیبهن ذالک ادنی ان یعرفن فلا یؤذین و کان اللّه غفورارحیما)). ((۷۵)) ای پـیـامـبر! به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که روسری های بلند خود را برخویش فرو افـکـنـند.
این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند مناسب تراست خداوند همواره آمرزنده و مهربان است )). آمده است : ((گـروهی از منافقان , اوایل شب که هوا تاریک می شد در کوچه ها و معابر مزاحم زنانی که جهت اقامه نماز به مسجد می رفتند می شدند.
خداوند این آیه را نازل فرمود وبه رسول خدا (ص ) دستور داد که به همسران و دختران خویش و زنان مؤمنین بگوید که بدون جلباب و روسری از خانه خارج نشوند)). ((۷۶)) بنابراین , وجود عدم امنیت در جامعه و اهمیت و لزوم مصونیت زن از هرگونه تجاوز,اسلام دستور به حفظ حجاب و پوشش داده است .
علامه شهید مطهری در کتاب ارزشمند ((مسئله حجاب )) در این باره آورده و پاسخ آن کسانی که علت حجاب و پیدایش آن را زیر سؤال برده اند, داده است .
ایشان در بخشی از سخنان خویش آغاز پیدا شدن حجاب را این گونه بیان می کنند.
((مـسـلـما حجاب های افراطی و عقاید افراطی درباره پوشیدن زن معلول همین نوع جریان های تـاریـخـی است ... پس این دعا که در عصر ما امنیت ناموسی کامل در جهان برقرار است و صاحبان نوامیس باید از این نظر خاطرشان جمع باشد یاوه ای بیش نیست )). ((۷۷)) ۳ـ عمومیت روایات : گـذشـتـه از دلایلی که تاکنون بدان استناد شد, روایات زیادی از طریق ائمه معصومین (ع ) به ما رسـیده است , مبنی بر این که مسجد متعلق به تمام مردم اعم از زن و مردهست .
با کمی دقت در روایات ذیل , زمینه مناسب تری را فراهم می کند و میان مرد و زن هیچ گونه تفاوتی قائل نشده اند, چـرا کـه واژه هـایی مانند, مؤمن , متقین , منع نکردن و جزآن , اختصاص به گروهی ندارد و برای عموم مسلمانان است .
به روایات زیر دقت کنید: رسول خدا (ص ) طی حدیثی فرمودند: ((المسجد بیت کل مؤمن )). ((۷۸)) ((مسجد خانه هر مؤمنی است )). آن حضرت در حدیث دیگری مسجد را خانه همه متقین و پرهیزکاران دانسته وفرموده است : ((ان المساجد بیوت المتقین )). ((۷۹)) ((مساجد خانه های پرهیزکاران است )). حضرت علی (ع ) در مورد همسایه مسجد فرموده است : ((لا صـلاهٔ لـجار المسجد الا ان یکون له عذر او به علهٔ , فقیل : و من جارالمسجد یاامیرالمؤمنین ؟ قال : من سمع النداء)). ((۸۰)) ((نـمـاز هـمـسـایـه مـسجد ـ در خانه ـ نماز کامل و تمام نیست جز این که عذری داشته باشد.
از امـیـرالـمؤمنین (ع ) سؤال شد که همسایه مسجد چه کسی است ؟ فرمود: کسی که صدای اذان را بشنود)). لـذا, روایـاتی که با کلمه ((من )) , ((متقین )) , ((مؤمن )) و امثال این واژه ها شروع شده دلالت بر عموم می کند.
بـه انـضـمـام روایاتی که می گویند اگر زنان جهت رفتن به مسجد اجازه و اذن خواستندآنان را محروم نکنید.
رسول خدا (ص ) فرمود: ((اذا استاءذنت اءحدکم امراءته الی المسجد فلا یمنعها)). ((۸۱)) ((هرگاه همسر یکی از شما برای رفتن به مسجد, اذن خواست نباید مانع وی شوید)). ((۸۲)) ایـنـگـونه روایات باعث شده که بعضی از فقها در مورد افضل بودن نماز در خانه نسبت به نماز در مسجد برای زنان تردید نمایند.
حضرت امام خمینی (قدس ) در این باره فرموده است : ((اگـر (زنـان ) بـتـوانـنـد کـامـلا خـود را از نـامـحـرم حـفـظ کـنـنـد بـهـتر است در مسجد نمازبخوانند)). ((۸۳)) و یا حضرت آیهٔ اللّه مکارم شیرازی می گویند: ((بـرای زن هـا بهتر آن است که نماز را در خانه بخوانند ولی اگر خود را از نامحرم به خوبی حفظ کنند بهتر است در مسجد بخوانند)). ((۸۴)) هم چنین شهید در دروس می گوید:
((یستحب للنساء الاختلاف الیها کالرجال و ان کان البیت اءفضل )). ((۸۵)) ((رفتن به مسجد برای زنان مستحب است مانند مردان , گر چه خانه بهتراست )). صاحب مفتاح الکرامه بعد از نقل اقوال در این زمینه می گوید: ((و مـن تـتـبـع مـبـاحـث الجماعهٔ والاوقات و مباحث الحیض والاستحاضهٔ و غیرها, ظهرله اءن الاصحاب قائلون بشرعیهٔ اتیان المساجد للنساء فینبغی التاءمل فی محل النزاع )). ((۸۶)) ((کـسی که مباحث احکام جماعت و اوقات و مباحث حیض و استحاضه و غیره را تتبع کند روشن مـی شـود کـه اصحاب قائل به شرعیت رفتن زنان به مساجد هستند لذا سزاواراست در محل نزاع تاءمل شود)). ((۸۷)) ۵ـ حضور زنان در مسجد, احیای شعائر الهی .
از آنجایی که مسجدیکی از علائم و شعائر دین مقدس اسلام شمرده می شود ائمه اطهار (ع ) تاءکید و تـشـویـق فـوق الـعـاده ای نـسبت به رفت و آمد به مساجد و حضور مستمردر آن کرده اند.
چون بـزرگداشت شعائر آسمانی و گرامی داشتن آیین دینی نشانه دین داری و پای بندی به مقدسات آن است .
و این مطلبی است که شامل بسیاری از باورهای دینی می شود که از آن دسته است مسجد و روزه داری و روزهـای ویـژه ای مـانـنـد عـیـدهـا وجـز آن کـه امام خمینی آن ها را ((یوم اللّه )) می خواندند: حضرت امام خمینی (قدس ) کرامت و برتری این اماکن را این گونه بیان می کنند: (( در شـرع مـقـدس اسـلام بسیار سفارش شده است که نماز را در مسجد بخوانند و بهتراز همه مسجدها, مسجدالحرام است و بعد از آن مسجد پیغمبر (ص ) و بعد مسجدکوفه و بعد از آن مسجد بیت المقدس و بعد از مسجد بیت المقدس , مسجد جامع هرشهر و بعد از آن , مسجد محله و بعد از مسجد محله , مسجد بازاراست )). ((۸۸)) مـسـجـد بـه فـرمـوده رسـول گـرامـی اسـلام (ص ) خانه خدا, ((۸۹)) انوار الهی , ((۹۰)) جایگاه پیامبران ((۹۱)) و نیز بوستان بهشتی (ع ) شمرده شده است , بهترین مصادق شعائر الهی است .
ارج نهادن به این شعائر به فرموده قرآن نشان دهنده پرهیزگاری است .
((و من یعظم شعائراللّه فانها من تقوی القلوب )). ((۹۲)) ((و هر کس شعائر الهی را بزرگ دارد, این کار نشانه تقوای دلهاست )). بـه هـمـیـن خاطر است که خداوند در قرآن کریم جلوگیری کردن از یاد خدا در مسجدرا ظلم شمرده و فرموده است : ((و من اظلم ممن منع مساجد اللّه ان یذکر فیها اسمه و سعی فی خرابها...)). ((۹۳)) ((چـه کـسی ظالم تر و ستم کارتر از آن که از بردن نام خدا در مسجد جلوگیری کند و درخراب کردن آن سعی و کوشش کند)).
((۹۴)) علاوه بر این که احترام به مسجد نشان از تقوا است و بازداشتن از ذکر خدا ستم گری شمرده شده , اگر کسی به مسجد احترام هم نکند, یعنی لفظی که حاکی از سبک شمردن مسجد باشد, بر زبان براند, به نظر امام صادق (ع ) ملعون است .
((ملعون , ملعون , من لم یوقر المسجد)). ((۹۵)) و هـم چـنـیـن شـکـسـتن حرمت مسجد از گناهان کبیره است .
چون مکانی که شعائر الهی و از محرمات دینی محسوب می شود احترام و حرمت آن واجب است .
شهید محراب حضرت آیهٔ اللّه دستغیب در کتاب ((گناهان کبیره )) تحت عنوان ((هتک مساجد)) آورده است : ((هـر مـکـانی که بوسیله مسلمان و به نام مسجد بنا شود, شیعه باشد یا از سایرفرقه های اسلامی , رعـایـت حـرمـت آن واجب و اهانت و هتک آن , مانند خراب کردن یاآلوده ساختن آن به نجاست , گـنـاه کـبـیـره اسـت نـزد هر دین داری , به طوری که نزدش بدیهی است که مسجد به حضرت آفریدگار نسبت دارد.
و ان المساجدللّه ((۹۶)) و اهانت به آن اهانت به خدا است .
((۹۷)) بر این اساس , حضور زنان در مساجد برای انجام فرایض دینی مصداق تعظیم وبزرگداشت مساجد اسـت و محروم کردن آنان از این فیض بزرگ یکی از اقسام هتک وبی احترامی است و در نوع خود بزرگ ترین ستم است .

منبع : مرکز جهانی اطلاع رسانی آل بیت