اجداد جنگنده ها

بیش از صد سال از ساخت اولین هواپیما به دست برادران رایت می گذرد. هواپیمای برادران رایت با آن ساختمان بسیار ساده و سطوح كنترل ساده تر از بدنه، كمتر از ۱ دقیقه مداومت پروازی داشت، ولی به هر حال سرآغاز ساخت هواپیماها محسوب می شود. از آن پس عصر هوانوردی آغاز شد و علوم هوانوردی با سرعت بسیار عجیبی پیشرفت كرد. كشورهایی كه در این صنعت سرمایه گذاری كردند، هنوز هم در حال سود بردن از تحقیقات سال های پیش خود هستند و هر روز قدرتمندتر می شوند.
در بسیاری از مقالات یا توضیحات هوانوردی از یك هواپیمای جنگنده، به واژه هایی چون نسل پنجم، نسل چهارم و... بر می خوریم. این واژه ها در واقع یك نوع طبقه بندی غیررسمی هواپیماهای جنگنده و تنها روش برای شناسایی بهتر جنگنده ها براساس تاریخ و توانمندی هایشان است. برای آشنایی بیشتر با نسل های گوناگون جنگنده ها، در این نوشتار سعی شده با مثال هایی از ابتدا تاكنون وجه تمایزی از نسل های گوناگون جنگنده ها را معرفی كنیم.
●●●
نسل اول جنگنده ها، بیشتر به جنگنده هایی اطلاق می شود كه در ابتدای عصر جت و در سال های ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۵ میلادی- یعنی بعد از جنگ جهانی دوم و تا زمان پایان جنگ كره- تولید شدند. این هواپیماها، اولین هواپیماهایی بودند كه به موتورهای توربوجت مجهز شدند، ولی با تمام این اوصاف قادر به شكستن دیوار صوتی (Soud barrier) نبودند و از نظر توانایی و قابلیت های جانبی، بسیار به همان هواپیماهای پیستونی جنگ جهانی دوم شبیه بودند و تنها وجه مثبت آنها، توانایی سرعت گیری سریع تر بود.
این هواپیماها كه از معروف ترین آنها می توان F-۸۶ سابر آمریكایی- كه در اختیار نیروی هوایی ایران نیز بود- و هواپیمای میگ- ۱۵ روسی اشاره كرد كه اغلب مجهز به رادار نبوده و از همان سلاح های معمولی توپ و بمب های سقوط آزاد و غیر دقیق و راكت های معمولی استفاده می كردند.
جنگنده های نسل دوم كه طی سال های ۱۹۵۵ تا ۱۹۶۰ میلادی تولید شدند، هواپیماهایی بودند كه سرعت بیشتر، سیستم های راداری تشخیص هدف و اولین موشك های هوا به هوای هدایت شونده كه ساید ویندر (Sidewider) نام داشت و هم اكنون نیز از آن بسیار استفاده می شود، دارا بودند. این جنگنده ها، در حقیقت با به عمل گیری درس هایی كه در جنگ كره آموخته شد، طراحی و تولید شدند. نمونه جنگنده های نسل دوم هواپیمای F-۱۰۴ (استارفایتر) را می توان نام برد. هواپیماهای نسل دوم اولین جنگنده هایی بودند كه قادر به حفظ سرعت های مافوق صوت در پرواز مستقیم بودند. پیشرفت های چشمگیر در صنعت موشك های هوا به هوا، موجب شد كه برای اولین بار در جهان از این موشك ها به عنوان سلاح اولیه و اصلی هواپیما به جای همان توپ معمولی استفاده شود.
در حدود سال های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰، نسل سوم جنگنده ها كه بیشتر جنگنده هایی را كه در جنگ ویتنام شركت كردند، پوشش می دهد، متولد شدند. اكثر این جنگنده ها اولین هواپیماهای چند منظوره بودند كه قادر به انجام مأموریت های هوا به هوا و هوا به زمین به صورت همزمان بودند. مشهورترین هواپیمای این نسل هواپیمای جنگنده فانتوم F-۴ است كه در نمونه های گوناگونی ساخته شد و به خدمت نیروی هوایی كشورهای بسیاری در جهان از جمله ایران نیز درآمده است. پس از آن و درطی سال های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰، روند رو به رشد تولید جنگنده های چند مأموریتی به طرز قابل توجهی ادامه یافته و سرانجام منجر به تولید هواپیمای مشهوری چون F-۱۴ (تامكت)، F-۱۵ (عقاب)، F-۱۶ (فالكون)، F-۱۸ (هورنت) و میگ- ۲۹ شد. در این هواپیماها، تأكید بیشتر بر روی قابلیت مانور دهی هوایی و نبردهای نزدیك (dogfight) بود با سرعت های بالاتر، به همین جهت این جنگنده ها، در نبردهای هوا به هوا بسیار سریع عمل می كند.
پس از نسل چهارم، مابین سال های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ نیز جنگنده هایی بسیار مشابه جنگنده های نسل چهارم، ولی با قابلیت های بهبود یافته و سیستم های پیشرفته تر مانند هواپیماهای سوپر هورنت، یوروفایتر تایخون و رافال تولید شدند كه به جنگنده های نسل چهارونیم مشهورند. از سال ۲۰۰۰ تا زمانی كه هنوز مشخص نیست، نسل بسیار جدیدی با نام نسل پنجم جنگنده ها پدید آمده و باید اعتراف كرد كه این جنگنده ها از سلاطین كنونی آسمان محسوب می شوند. در جنگنده های نسل پنجم كه به صورت نمونه می توان به Raptor) F-۲۲ ) و( F۳۵(JSF آمریكایی و سوخو ۴۷ روسی اشاره كرد در این جنگنده ها خلبان دید كاملی را از صحنه نبرد به وسیله دستگاه های اویونیكی (الكترونیك پرواز) پیشرفته روی خود داشته و میدان را كاملاً در كنترل خود دارد. مهم ترین ویژگی جنگنده های نسل پنجم، رادار گریزی (Stealth) است كه به بقاپذیری جنگنده و محفوظ ماندن از دید راداری دشمن كمك شایانی می كند.
هم اكنون كه در زمان نسل پنجم جنگنده ها هستیم، باید منتظر ظهور سریع نسل های بعدی باشیم، زیرا صنعت هوا فضا به عنوان یكی از علوم پیشرفته در حال ارتقا است، به طوری كه می بینیم ناسا هوافضاپیمای X-۴۳A را با سرعت ۱۰ ماخ (۱۰ برابر سرعت صوت و حدوداً یك مایل در ثانیه) با موفقیت آزمایش می كند. X-۴۳sA از موتور هوادم اسكرم جت (Scramjet) استفاده می كند و شاید تا چند سال آینده نمونه عملیاتی و یا حتی مسافربری از آن ساخته شود و اگر چنین شود، هر مایل را می توان تنها در یك ثانیه پیمود.

مسیح مولانا

منبع : روزنامه ایران