آدمکش نامرئی

وسایل گرمازا که بیشتر از سوخت های فسیلی استفاده می کنند گرچه گرمابخش محیط زندگی هستند اما رعایت نکردن اصول ایمنی در کاربرد صحیح آنها و همچنین بی احتیاطی تلفات زیادی بر جا می گذارد. به گونه ای که سالانه و همزمان با شروع فصل سرما، شاهد مرگ و میرهای پرشمار هموطنان در شهرها و روستاهای مختلف کشور هستیم.
● نشانه ها و راه های تولید منوکسیدکربن
سوختن کامل زمانی انجام می شود که اکسیژن کافی وجود داشته باشد.در دستگاه های گرم کننده، البته هوای مورد نیاز باید از خارج از محیط تأمین و گاز های منتشره ناشی از سوختن مانند گاز کربنیک و منوکسید کربن باید در خارج از محیط تخلیه شود. در وسایل گرمازای دودکش دار در صورتی که دودکش بدون نقص باشد تهویه دود (ورود اکسیژن لازم و تخلیه گازهای مصرفی ) به خوبی از طریق دودکش انجام می شود اما در وسایل گرمازا با شعله رو باز و بدون دودکش این شرایط فراهم نیست. بنابراین وسایل گرمازا اکسیژن لازم برای سوختن را از همان محیط می گیرند و به طور طبیعی گازهای مصرفی حاصل از سوختن به همان محیط برمی گردد.با توجه به سرمای هوا متأسفانه شهروندان راه های تهویه هواکش پنجره ها و دریچه های کولر و درها را نیز می بندند. در نتیجه تهویه به درستی انجام نمی شود و با سوختن ناقص و وجود گازهای مضر به خصوص CO مسمومیت ایجاد می شود که به آن «گاز گرفتگی » می گویند. کارشناسان آتش نشانی هشدار می دهند : بسیاری از مردم تصور می کنند پدیده «گازگرفتگی» و ایجاد CO تنها با سوختن ناقص زغال چوب ایجاد می شود برای همین بسیاری به این گاز کشنده نام «گازکرسی» داده اند اما همان طور که عنوان شد این گاز بر اثر سوختن ناقص هر ماده ممکن است تولید شود.
● مهم ترین راه های تولید گاز مرگ در ساختمان ها
ـ استفاده از وسایل گازسوز و بدون گرمایش و دودکش
ـ نقص در دودکش و نشت گاز به فضای مسکونی
ـ استفاده از وسایل خوراک پزی برای گرمایش
ـ به کار گیری روشنایی گازی به مدت طولانی بخصوص در فضای بدون تهویه
ـ ضعف دودکش شومینه در تهویه مناسب هوا
ـ معیوب بودن مشعل شوفاژ
ـ آبگرمکن های دیواری و زمینی بویژه وقتی که دودکش مناسب ندارند
ـ خودروی روشن در پارکینگ
ـ نشانه های انتشار گاز در محیط به منظور پیشگیری ازخطر خفگی
بهترین راه این است که شناخت نسبی در مورد این گاز کشنده و چگونگی ایجاد آن داشته باشیم. به طور طبیعی اگر شرایط بروز و ایجاد آن وجود نداشته باشد «آدمکش نامریی» وجود نخواهد داشت.
این گاز بسیار سمی، بی رنگ، بی بو و بی طعم است و همین ویژگی ها باعث شده به آن «آدمکش نامریی» لقب دهند.این گاز اگر چه سبک تر از هواست اما قابلیت انتشار بسیار زیادی در محیط دارد و به همین دلیل در تمامی نقاط مثلاً یک اتاق اعم از بالا و پائین به سرعت متراکم می شود. چون هموگلوبین خون میل ترکیبی فوق العاده ای با این گاز دارد به طوری که ۳۰۰ برابر میل ترکیبی با اکسیژن است وقتی این ترکیب صورت می گیرد اکسیژن دیگر به بافت ها نرسیده بنابراین خیلی سریع باعث مسمومیت شده و سلسله عصبی را فلج کرده و قدرت هرگونه اقدامی از مسموم سلب می شود و مسموم به نوعی به خواب و مرگ آرام تن می دهد ‎/ پس باید در نظر داشت که مسمومیت با گاز منوکسید کربن بدون تغییر در شمار دم و باز دم اتفاق افتاده و با علایم تهوع و سر درد همراه است.
مهم ترین عامل بروز این نوع رخدادها غفلت و کمبود آگاهی مردم است. با این که بارها از سوی کارشناسان هشدار های لازم ارائه شده اما به ظاهر چون «آدمکش نامریی» غیر قابل لمس، بی بو و بی رنگ است ‎/ مردم کشنده بودن آن را خیلی باور ندارند و به راحتی تسلیم و قربانی می شوند.
اگر کسی با گاز منوکسید کربن دچار گاز گرفتگی و مسمومیت شده باشد بایستی بی درنگ او را از محیط آلوده خارج کرد و در تماس با هوای آزاد قرار داد.
در مسمومیت های شدید بایستی به بیمار تنفس مصنوعی داده شود و چنانچه مقدور باشد تنفس با اکسیژن بر تنفس با هوای آزاد اولویت دارد. عوامل دیگر که باعث ایجاد این گاز در محیط می شوند عبارتند از:
ـ نبود تهویه درست و مناسب محیط
ـ نقص فنی در وسایل گرمازا و نیم سوز بودن زغال چوب
ـ نقص فنی در شبکه تهویه ( لوله کشی آبگرمکن ها، بخاری ها و شومینه ها و غیره)
● مهم ترین تدابیر و موارد برای پیشگیری
ـ توصیه می شود حتماً از وسایل گرمازای استاندارد استفاده شود.
ـ تحت هر شرایطی عمل تهویه هوا را تسهیل کنید به عنوان مثال دریچه های باز کولر محل مناسبی برای تهویه هواست.
ـ باز گذاشتن یک پنجره کوچک یا در به نحو مطمئن که بسته نشود راه حل مناسبی برای تهویه هوا به شمار می رود.
ـ هرگز از بخاری های دستی برای گرم کردن هوای حمام استفاده نشود چون محیط حمام ها کوچک است و اکسیژن محیط نیز بر اثر بخار آب به سطوح بالا رانده می شود و در نهایت بر اثر سوختن ناقص و ایجاد گاز CO مسمومیت قطعی خواهد بود.
ـ در صورت استفاده از وسایل گرمازای دودکش دار حتماً دودکش ها کاملاً بررسی شود. معمولاً مسدود بودن دودکش های دیوار از عوامل مهم ایجاد مسمومیت و گازگرفتگی و به خطر افتادن جان افراد محسوب می شود.
ـ دودکش های غیر ثابت (غیر دیواری) حتماً کنترل شود. جنس این دودکش ها باید از مواد غیر قابل اشتعال و گالوانیزه (زنگ نزن) تهیه شده باشد و از مقاومت فیزیکی مناسبی هم برخوردار باشند. این نوع دودکش ها باید کوتاه و مستقیم و در محل اتصالات کاملاً محکم و غیر قابل نفوذ باشد.
ـ قدرت مکش دودکش ها هر چند وقت یک بار توسط سرویس کار و متخصص اهل فن بررسی شود.
ـ برای جلوگیری از برگشت دود و گاز های مضر به داخل دودکش و در نهایت به داخل محیط که معمولاً بر اثر گرفتگی و یا وزش باد به وجود می آید باید دودکش ها دارای هواکش مخصوص و کلاهک آنها ۶۰ سانتی متر از بلند ترین نقطه ساختمان بالاتر باشد.
ـ دودکش ها بویژه درباره شومینه ها هر سال باید بررسی و تمیز شود.
ـ اتصالات دود کش ها و سر تاسر آن از هرگونه نقص و نشت گاز حفاظت شود.
ـ استفاده مشترک از دودکش بسیار خطرناک است و دودکش های فلزی باید در مسیر خود با بست های مخصوص محکم شده باشد به نحوی که از جدا شدن اتصالات جلوگیری شود.
ـ قطر دودکش و طراحی آن، مسیر عبور و سایر موارد ایمنی باید با توجه به ظرفیت حرارتی محاسبه و اجرا شود.
ـ از وسایل پخت و پز برای گرمایش استفاده نشود.
ـ از کپسول های سفری (پیک نیکی) در فضای داخلی استفاده نشود.
ـ در فضای پارکینگ که بسته و فاقد تهویه است خودرو روشن نشود.
ـ نفوذ محصولات احتراق خودرو به فضای داخل محل مسکونی خطرناک بوده و باید مراقبت لازم صورت گیرد.
ـ در تبدیل سوخت مایع به گاز شهری حتماً از تعمیرکار ماهر و مجاز بهره گیری شود.
ـ هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش استاندارد مجزا و مجهز به کلاهک باشد.
ـ هنگام ساخت و ساز از ریختن مصالح به داخل دودکش و مسدود کردن آن بشدت پرهیز شود.
ـ رنگ شعله آتش در وسایل گرمازا باید کاملاً آبی باشد در غیر این صورت نقص در سامانه سوخت رسانی و یا فتیله دستگاه وجود دارد که باید فوری نقص را برطرف کرد.

بهارک نژاد مبشر

منبع : روزنامه ایران