کابوس و خوابگردی در کودکان

هنگامی که کودک به نحوه ای رفتار می‌کند که باعث نگرانی می‌گردد؛ مشکل والدین این است که مبادا این رفتار ادامه یابد. کودکان معمولاً همچنان‌که بزرگ می‌شوند، رفتارهای ناراحت‌کننده یاعیب خود را کنار می‌گذارند. اما بعضی از کودکان نیاز به التفات بیشتر والدین و یاری متخصصان دارند. مشاوره به موقع می‌تواند هم به کودک و هم به رفع نگرانی والدین کمک کند و مشخص سازد آیا درمان لازم است یا خیر.
کودکان تا ۵ سال معمولاً بیش‌تر از همه به مشکلات خواب دچار می‌شوند. هر چند برخی از کودکان در سنین بالاتر نیز ممکن است به این مشکلات دچار شوند. البته در بیشتر موارد، این اختلالات موقتی هستند، اما در گروه نادری علامت نگرانی و در موارد بسیار نادر، علامت مشکلات رفتاری کاملاً جدی هستند.
برخی اختلالات موقت خواب عبارتند از:
الف) شب بیداری
ب) کابوس
ج) خوابگردی
▪شب بیداری:
بیشتر کودکان پس از رسیدن به سن یک سالگی، تقریباً تمام مدت شب را می‌خوابند. اگر کودکی در سنین بالاتر از یک سالگی، شب‌ها آرامش نداشته باشد یا هنگام شب بیدار شود (به جز برای شیر خوردن تا ۲سالگی در حد طبیعی) باید سعی نمود تا علت را بیاییم. علل ممکنه گاه عبارت است از:
۱) ثابت نبودن زمان خواب یا خیلی زود خواباندن کودک.
۲) ترس از تاریکی
۳) ناراحتی و اضطراب یا ترس حاصل از اتفاقات روز گذشته و امثال آن.
ترتیب دادن یک برنامه معقول و مناسب، و قاطع بودن در اجرای آن، می‌تواند کمک مناسبی برای کودک باشد تا شب‌ها آرامش داشته باشد. اگر کودک از تاریکی می‌ترسد، در یک عملکرد اولیه و ساده، چراغ شب‌خواب می‌تواند مفید واقع شود.
در ضمن کنترل کافی داشتن بر روی پیشامدهای روزانه‌ی کودک می‌تواند از حدوث و ایجاد شرایط مضطرب کننده ی اندوه‌زا بکاهد، تا کودک هنگام خواب، مشغله فکری ناخوشایند نداشته باشد.
در کنار کودک بودن والدین هنگام خواب نیز، می‌تواند آرامش نبستاً بالایی را به کودک هدیه کند و بر حس امنیت کودک بیافزاید.
اگر" شب بیداری " کودک به‌طور غیرقابل تحمل ادامه یافت، باید با پزشک مشورت کرد تا عوامل احتمالی دیگر بررسی شده و تحت کنترل در آیند که در این صورت معمولاً ظرف چند هفته، برنامه خواب منظمی بر قرار خواهد شد.
▪ کابوس:
خواب‌های ترسناک یا همان کابوس، بیشتر در کودکان ۶- ۵ سال رواج دارد. این خواب‌ها اغلب از وقایع ناخوشایند و ناراحت‌کننده؛ مثل دیدن فیلم‌های ترسناک یا با بارعاطفی بالا در کودک ناشی می‌شود.
گاهی نیز حاکی از اضطراب هستند که در هر دو صورت باید عوامل بوجود آورنده شناسایی شده و در شرایط مناسب حذف شوند تا معلول نیز کمرنگ شده و حل شود. نوع دیگری نیز از کابوس وجود دارد که به‌نظر می‌رسد کودکان ۴ تا ۷ سال بیشتر به آن دچارمی‌شوند که در وحشت شب، هم نامیده می‌شود. این کابوس معمولاً حدود ۲ساعت بعد از خوابیدن کودک رخ می ‌دهد. به‌صورتی که قبل از آغاز کابوس کودک به‌نحو فزاینده‌ای نا آرام می‌شود، در حین آن به‌نظر می‌رسد که کودک وحشت‌زده و بیدار است و هر لحظه ممکن است جیغ بکشد یا ناله کند. اما کودک بیدار نیست و گاه به آسانی نمی‌توان او را بیدار کرد و در بعضی موارد حتی آرام کردن کودک هم افاقه نمی‌کند. در مورد این نوع کابوس، اگر زمان وقوع احتمالی آن توسط والدین حدس زده می‌شود می‌توان در دوره ناآرامی یا قبل از آن و یا حدود ۱۵دقیقه قبل از آن، کودک را بیدار کرد و با همراهی و ارائه محبّت و آرامش، در خوابیدن مجدد او را یاری داد. اما در موقع بروز عارضه، غالباً چندان کار مفیدی نمی‌شود انجام داد، جز اینکه در کنارش حضور داشته باشیم و در صورت بیدار کردن یا بیدار شدن کودک به آرام کردن وی بپردازیم. اگر کابوس‌ها بیش از چند بار در هفته رخ دهند باید به پزشک مراجعه کرد. در مواردی این عارضه با بزرگ‌ترشدن کودک خاتمه می‌یابد.
▪ خوابگردی:
این مشکل بیشتر در کودکان ۶ تا ۱۱ ساله رخ می‌دهد. کودک از رختخواب خارج می‌شود و می‌گردد و اغلب پس از چند دقیقه به رختخواب برمی گردد. نیاز به انجام کار خاصی نیست، جز اینکه مراقب باشیم کودک آسیب و صدمه ای متحمل نشود. نباید سعی کرد کودک را بیدار نمود، بلکه در صورت لزوم باید با ملایمت تمام، او را به سمت رختخواب هدایت کرد.
این مورد هم به بتدریج که کودک بزرگ می‌شود و به سن بلوغ می‌رسد از بین می‌رود، اما تعداد اندکی هم در سراسر مدت عمر باقی می‌مانند. نباید فراموش کرد که برای چنین افرادی در نظر گرفتن محیط مناسب و ایمن برای خواب از اصول مهم به‌شمار می‌رود.

منبع: خلاصه ای از فصل " اختلالات عاطفی و روانی" از "کتاب همه کودکان سالمند اگر ..." ، تألیف برنادوالمن – ترجمه امیر صادقی بابلان .
تهیه و تنظیم : مهدخت قربان عسگری

منبع : تبیان