دوشنبه, ۱۰ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 29 April, 2024
مجله ویستا
چهل شمع و چهل منبر
● آذربایجان غربی
در استان آذری نشین آذربایجان غربی، در این ماه هر گونه حرکتی که بیانگر سرور و طرب باشد منع گردیده وحتی توسط اقلیت‌های دینی و هموطنان سنی مذهب نیز رعایت می گردد. بطوری که در صورت وجود عقد و ازدواج نیز جشنی انجام نمی‌گیرد و مراسم بطور ساده برگزار و زمان جشن و سرور به بعد از ماه محرم و صفر موکول می گردد.
از پیش از شروع محرم دسته‌های سینه زنی و زنجیر زنی خود را برای مراسم آماده کرده و در داخل مساجد جمع می شوند و مراسم نوحه خوانی دارند. در روز تاسوعا، از سحرگاه دسته‌های سینه زنی، در خیابانها به حرکت درآمده و با همراهی مردم به نوحه سرایی می پردازند.
در این ایام، نذورات مردمی بسیاری اعم از شربت ، شیرداغ و مواد غذایی توسط مردم تهیه و در معابر پخش می گردد. بسیاری از مردم نذورات خود را به صورت پخش همگانی در منازل یا مساجد، انجام می دهند و معتقدند که خداوند، حاجات کسانی را که این سفره‌ها را پهن می کنند یا از این سفره تناول می‌کنند برآورده می‌سازد. در این ایام در صورتی که بیماری وجود داشته باشد توسط همراهانش در مسیر عزاداران قرار می‌گیرد و توسط مداح یا روحانی که در پیش دسته سینه زنی حرکت می کند و سایر عزاداران، با توسل به حضرت حسین(ع) برایش دعا شده وطلب شفا می گردد.
● ارومیه
گاه دیده شده است که در مناطقی از شهر ارومیه که اقلیت‌های دینی سکنی دارند، در مسیرهای حرکت سینه زنان، این افراد هم همراه با عزاداران حسینی اشک می ریزند.
علم و کتل به عنوان نماد جنگ روز عاشورا و اسب، به عنوان سمبلی از ذوالجناح که مرکب امام حسین بوده است و گهواره به یاد حضرت علی اصغر، از نمادهایی هستند که در این ایام توسط عزاداران حمل می‌شوند. مردم معتقدند که نذری برای این گهواره، موجب شفای کودکان بیمار است.
در بعضی از شهرهای ارومیه، شبیه خوانی جزو مراسمی است که در این ایام برگزار می شود که به نوعی یادآور صحنه جنگ کربلا و بازگو کننده چگونگی به شهادت رسیدن حضرت و اطرافیان اوست.
در این شبیه خوانی‌ها، بخصوص در سحرگاه عاشورا که ماجرای شهادت حر، تعزیه خوانی می شود فضا بسیار حزن آور شده و با تعزیه چگونگی شهادت حضرت علی اکبر، خود حضرت و مخصوصا حضرت عباس به اوج خود می رسد که پس از آن در ظهر عاشورا، به آتش کشیدن چادرها و به اسارت رفتن اهل بیت امام، تعزیه شده و به نمایش در می آید.
دیده شده است که در بعضی از روستاها و شهرهای آذربایجان غربی، این دسته‌های عزاداری به اماکن متبرکه و امامزاده‌ها نیز می روند و در بسیاری از این امامزاده‌ها یا اماکن، مردم نذورات خود را از قبیل شیرداغ و حلوا و ...... پخش می کنند و حتی آنان که گوسفندی نذر دارند در برابر دسته‌های عزاداران، گوسفند خود را قربانی کرده و گوشت آن را برای تهیه غذای عزاداران به مساجد و حسینیه‌ها می دهند. پس از واقعه روز عاشورا و به آتش کشیده شدن خیمه‌ها، در پایان روز و غروب آفتاب، بسیاری از مردم در این شب که به شام غریبان موسوم است، از روشن کردن چراغ و خوردن غذای گرم و حتی خوابیدن تا نزدیکی سحر خودداری می کنند.
عزاداری مردم تا سه روز بعد از روز عاشورا ادامه دارد و در صبح روز سوم که مردم ارومیه به آن «اهل قبیله» می‌گویند، تعدادی از جوانان در دسته‌های کوچک سینه زنی با خواندن نوحه‌هایی مبنی بر دفن جسم بی سر امام حسین (ع) از چند محل عبور و سپس به مسجد یا حسینیه مبدا خود بازمی گردند و بدین ترتیب عزاداری تمام می شود ولی محدودیات شادی وطرب تا اول ماه ربیع ادامه دارد.
● کردستان
در کردستان نیز این آیین‌ها تقریبا به همین شکل است. بطوری که در ده روز اول ماه محرم مردم یکپارچه سیاهپوش شده و به صورت دسته‌های سینه زنی و زنجیر زنی به عزاداری می‌پردازند. از روز ششم محرم، برگزاری تعزیه خوانی نیز به مراسم زنجیر زنی اضافه می شود و در شبهای هفتم و هشتم و سیزدهم محرم، ذکر خوانی نیز انجام می گیرد. در ذکر خوانی، مردم به صورت دو گروه درمی‌آیند و در پایین منبر نشسته و به ذکر اشعاری در باب مصیبت کربلا می‌پردازند.
نذورات معمولا به صورت شیر ، خرما، شربت زعفران و ....... مرسوم است. اما در سنندج که از شهرهای مهم استان کردستان است، نان و ماست بخصوص در ظهر عاشورا به نیت حضرت عباس پخش می گردد و بچه‌هایی که برای این مراسم نذر می شوند، لباس سفید می پوشند. علاوه بر مساجد و تکایا، خانه سادات امجد و خانه معتمدهاشمی‌ها، که در خیابان صلاح الدین ایوبی قرار دارند نیز، در این ایام میزبان دسته‌های سینه زنی هستند. در سنندج در روز عاشورا عزاداران سر و صورت خود را گل می‌مالند که به آن گل گیران گفته می شود و در شب شام غریبان درحالی که هریک فانوسی کوچک در دست دارند، پشت علامت چلچراغی که در جلوی دسته حرکت می کند، حرکت می‌کنند.● شاهرود
در شاهرود نیز عمل طوق بندان انجام می گیرد که مخصوص روز پنجم است و مردم به یاد حضرت عباس آیین طوق بندان یا همان آذین بندی علمها را انجام می دهند. طوق‌ها سنگین هستند و بعضا چهارتیغه‌اند و به علت سنگینی هنگام تعویض طوق‌ها توسط افرادی که حملشان می کنند، باید چندین نفر که قوی هیکل هستند، در اطراف طوق مراقب باشند تا نیفتد. در هنگام تعویض طوق، صلوات فرستاده می شود و پیش از شروع طوق بندان هرکس که نذری دارد، پارچه یا شالی به طوق می بندد. طوق‌های محله‌های مختلف ، توسط تکیه بازار شاهرود که به تکیه زنجیری معروف است جمع آوری می شود. بدین ترتیب که بعد از ساعتی از بامداد روز پنجم، معمران تکیه زنجیری، با نوحه خوانی به راه افتاده و در قالب هیاتی به مساجد و تکایا رفته و سه قسمت مختلف طوق که شامل بدنه ، زبانه و چوب طوق است را روی دو دست گرفته و به نزدیکترین مسجد محل می برند سپس در بعدازظهر همان روز خادمان تکیه بازار، این طوق‌ها را در محله « قلعه ولووا» جمع کرده و به همدیگر متصل می‌کنند و دسته‌های سینه زنی که شامل جوانان هستند با نوحه « یا عباس یا عباس» راه افتاده و طوق‌ها را بر روی دوش خود گذاشته و به تکیه بازار می برند و سو
گواری می کنند. پس از اتمام مراسم، خدام هر تکیه، طوق را به محل خود در شاه نشین تکیه برده و سرجای خود می گذارد که مورد زیارت مردم قرار می گیرد.
● دامغان
در دامغان تکیه‌های مختلف مثل تکیه‌های حضرت ابوالفضل، زینبیه، محله امام، قلعه آق بابا و .....را سیاهپوش می کنند و مراسم روضه خوانی در دو ماه محرم و صفر بعد از نماز مغرب و عشا ادامه دارد. اما از روز ششم محرم در تمامی حسینیه‌های این شهر تا روز تاسوعا عمل تزیین طوق‌ها انجام می گیرد. در روز ششم عزاداران با حضور در حسینیه حضرت ابوالفضل، با بستن پارچه‌ها و دستمال‌های نذری تمامی علمها را سبزپوش و سیاهپوش کرده به این کار «طوق‌ها را جامه کردن» می گویند. یکی از تکیه‌های معروف دامغان تکیه خوریا است که عزاداران در آن زنجیر می زنند. عزاداران تکیه خوریا در مراسم طوق کردن سایر حسینیه‌ها شرکت می‌کنند. در روز ششم ماه محرم همه عزاداران در حسینیه حضرت ابوالفضل جمع می‌شوند و برای حضرت عباس اشک می ریزند و نوحه سرایی می‌کنند. در این روز ابتدا زنجیرزنان تکیه خوریا وارد حسینیه شده و پس از آنها دسته سینه زنان حضرت ابوالفضل وارد می شوند و نوحه سرایی می کنند و در پایان علمها وارد حسینیه می گردند. سپس با صدای اذان همه به اقامه نماز می ایستند و پس از نماز، مراسم برای این روز تمام می شود.
در تکیه خوریا نیز عمل جامه کردن به همین ترتیب انجام می شود. عزاداران حسینیه‌های دیگر مثل تکیه حضرت ابوالفضل نیز در این مراسم شرکت کرده و ادای احترام می کنند و به اصطلاح پاسخ عزاداران تکیه خوریا را می دهند. در پایان مراسم طوق جامه کردن، طوق‌ها را در گوشه یی از حسینیه می گذارند که تا پایان روز یازدهم، مردم بتوانند آنها را زیارت کنند.
روز هفتم این مراسم در تکیه‌یی دیگر انجام می شود و به این ترتیب تا روز نهم یعنی تاسوعا، همه طوق ها جامه می شوند ولی فقط تکیه خوریا است که در تمامی این مراسم شرکت می کند.
تا روز عاشورا دسته‌های عزاداری به صورت پراکنده در سطح شهر به سینه زنی و عزاداری مشغولند ولی در روز عاشورا تمامی تکیه‌ها، طوق‌های خود را بیرون می آورند و به طرف زیارتگاه « بکیر بن اعین» که از نوادگان امام موسی بن جعفر است حرکت می‌کنند و در پایان، نخلی را که آب آورده و قدمتی طولانی دارد و در تکیه دباغان قرار دارد، بیرون می آورند و با پارچه‌یی سیاه رنگ می پوشانند. مردم به این نخل اعتقاد دارند و آن را نیز مانند طوق‌ها به سمت مرقد می برند و با بستن پارچه ، طلب نذر و حاجت می‌کنند.
نیز، مردم در شب عاشورا با روشن کردن شمع به حسینیه‌های مختلف مثل حسینیه زینبیه و زیارتگاه امامزاده عبدالله می روند و سوگواری می‌کنند.
از دیگر مراسمی که در دامغان اجرا می شود، مراسم عشوری یا عاشورایی است که مربوط به خانمها می شود. این مراسم، عزاداری‌یی است که در یکی از خانه‌های هر محله، برگزار می گردد و از ساعت ۷ صبح آغاز می شود و تا دوساعت ادامه می‌یابد.
● یزد
در یزد و توابع آن مراسم نخل برداری انجام می شود. که از پیش از شروع محرم آذین بندی نخل آغاز شده و دهها نفر مسوول تزیین نخل که در واقع علامت مربوط به این استان در عزاداری‌های محرم است، می شوند. در شهر یزد دو نخل قدیمی یکی در میدان امیرچخماق با قدمتی حدود ۴۰۰ سال و دیگری در میدان بعثت و دو نخل دیگر،یکی در محله گرمسیری و دیگری در محله شاه ولی با قدمتی در حدود ۶۰۰ سال در شهرستان تفت قرار دارند که در ماه محرم برای مراسم عزاداری آذین بسته می شوند.
نخل بسیار سنگین، گرد و گنبدی شکل بوده و برای بلند کردن آن دهها نفر لازم است. نخلها در ظهر عاشورا آذین بندی می شوند و بعد از نماز ظهر عاشورا، دهها نفر زیر نخل رفته و با صدای یا حسین نخل را به دوش گرفته و سه بار آن را به دور حسینیه می‌گردانند.
در شهر یزد، یکی از این نخلها همانطور که گفته شد در میدان امیر چخماق قرار دارد چارچوبی است به شکل درخت سرو که درتمام ایام سال در گوشه میدان دیده می شود و در عاشورا آن را آذین می‌کنند. به این صورت که یک طرف را با آیینه‌های کوچک و بزرگ و طرف دیگرنخل را با پارچه سیاهی می پوشانند که در وسط به رنگ سبز است و سرنیزه‌هایی به آن متصل می شود که نمادی از نور افشانی پیکر حضرت حسین و جنگ روز عاشورا است.
● ابیانه کاشان
در ابیانه که در نزدیکی کاشان قرار دارد و روستای زیبایی است که بخاطر رنگ سرخ خاکش نیز معروف است نخل گردانی مرسوم است. در کتاب سرزمین من ایران نیز گفته شده است که در واقع نخل سمبل تابوت حضرت سید الشهداء است که در واقعه کربلا بدون سر و بدون مراسم خاص دفن شده است. البته نمای ظاهری این نخل با سایر شهرها مثل یزد تفاوت دارد. ولی در هر دو حالت یک نفر بر بالای نخل قرار می گیرد که عمل هدایت کردن آن را انجام می دهد. در ابیانه در روز تاسوعا نخل مزین به پارچه‌های رنگین است ولی در روز عاشورا این پارچه‌ها سیاهرنگ می شوند. در این روز نخل در کوچه‌های روستای ابیانه با نوحه خوانی عبور داده می شود و در طول مراسم سوگواری در کوچه‌ها اسپند دود می کنند. در مقابل نخل و دسته‌های نخل گردانی گوسفند نذری قربانی می شود و در صورتی که خانه‌یی نذر کرده یا در آن سال عزیزی از دست رفته داشته باشد به احترام آن، نخل را در برابر آن خانه برای دقایقی بر زمین می گذارند.● خرم‌آباد
در خرم آباد، هنگام ورود به حسینیه، سینه زنان ابتدا می نشینند و با یک دست سینه می‌زنند و بعد از مدتی سر پا می‌ایستند و در جواب نوحه خوان که نوحه می‌خواند با دو دست سینه می‌زنند و بعد دوباره به حسینیه دیگری می‌روند.
روز هفتم، عزاداران به حمام می‌روند و پس از اصلاح و نظافت کامل، عده‌یی برای جمع آوری هیزم برای آتش افروختن در صبح عاشورا به گردآوری هیزم می پردازند.
در روز عاشورا، گلی که با خاک رس و گلاب آماده شده به میدان‌های بزرگ و کوچک شهر برده می‌شود و صبح خیلی زود همه به سمت میدان حرکت می کنند و دسته افراد سینه زنی در گل غلط خورده و در میدان اطراف آتش‌های افروخته چرخیده و بر سر می‌زنند. پس از چندین ساعت نوحه خوانی به سوی مرکز شهر می روند که تا ظهر عاشورا این عزاداری ادامه دارد و در پایان عزاداری عاشورا «طوق اشگس» اعلام می شود . که البته امروزه تنها نامی از آن به عنوان پایان پذیرفتن چیزی یا کاری ، باقی‌مانده ولی در قدیم، طوق علامت مخصوص اهالی خرم آباد بوده که محور اصلی آن ، چوب نسبتا بلندی بوده که از چندین حلقه که مرکز آنها چوب اصلی است تشکیل می‌شده و به دور حلقه‌ها، پارچه‌های مخملی بسته می شد و در انتهای آن یک قندیل نقره قرار داشته که اطراف آن با نوارهای رنگی مزین بوده است.
قدیمی ترین این علمها، مخصوص روستای ماسور است که توسط معتمد ده ساخته و حمل می شده که با پارچه‌های رنگین تزیین شده و به وسیله شالی که به کمر بسته می شده حمل می گردیده است و دو نفر هم با طنابی از دو طرف آن را مهار می کردند. در آن روزگاران عزاداران ماسوری به شهر وارد می شدند و پس از انجام مراسم و طوق گردانی در شهر و سینه زنی، ظهر عاشورا، به اصطلاح طوق را می‌شکستند که در واقع قسمتهای مختلف را از همدیگر جدا می ساختند و دراین حالت عزاداری پایان می یافت. به این ترتیب اصطلاح طوق اشکس که به معنای پایان یافتن مراسمی است از آن زمان باقی مانده است.
در صبح عاشورا، دختران سیاهپوش و نقابدار به صورت گروهی بدون کفش در مجالس عزا و حسینیه‌ها می گردند و با نذر و نیت‌های مخصوص، در هر جلسه و مراسمی یک شمع روشن می کنند تا چهل منبر بروند و چهل شمع روشن کنند.
در عصر عاشورا عزاداران یک دستار سیاه را که به نام کت معروف است به سر و گردن خود می پیچند و در عزا شرکت می کنند. در این مراسم که شام غریبان حسینی گفته می شود در جلوی عزاداران گهواره‌یی سیاهپوش حرکت داده می شود و گاها فردی هم با سینی بزرگ بر سر که در آن مقداری نان و حلوا و شمع روشن قرار دارد، حرکت می کند و کسی هم گاه و بی گاه مشتی کاه بر سر عزاداران می پاشد. هنگام ورود عزاداران به حسینیه‌ها نیز چراغها را خاموش می کنند.
● اردبیل
در اردبیل نیز اعم از مرد و زن و پیر و جوان لباس سیاه بر تن کرده و به عزاداری در شبهای محرم می پردازند. مراسم تشت گذاری در اینجا نیز مرسوم است که از ۲۷ ذیحجه آغاز می شود و هر روز در دو محله شهر این مراسم انجام می گیرد که از محلات طوی و اونچی میدان شروع و به محله پیر عبدالملک و عالی قاپو تمام می شود.
نحوه مراسم این گونه است که تشت‌های برنزی یا مسی که دایره شکل هستند بعد از عزاداری در هر محله بر دوش ریش سفیدان حمل و وارد مسجد شده و پس از سینه زنی عزادارانی که به احترام طشتها بر خاسته و سینه می زنند، درمسجد دور زده شده و در محل‌هایی که از قبل آماده و با شمع‌های روشن و تمثال ائمه اطهار مزین است قرار می‌گیرند و پر آب می شوند. سپس دعایی مخصوص خوانده می شود و آب به عنوان آب متبرک شده، توسط حاضرین و عزاداران استفاده می شود. مراسم شمع گذاری مخصوص روز تاسوعا است که مردم اردبیل در روز تاسوعا با در دست گرفتن ۴۰ شمع در ۴۰ مسجد شمع نذری خود را روشن می کنند و بعضا نذر دارند که با پای برهنه این کار را کنند. این مراسم در غروب تاسوعا دیدنی است.
هر محله در اردبیل از قدیم پرچم رسمی مخصوص به خود را دارد که عموما به شکل سه ضلعی قایمند و جنس‌های مختلف مثل ترمه و مخمل داشته و نقش و نگار دارند و از مهمترین آنها، بیرق محله گازران است که اهدایی نادر شاه افشار است و زری دوزی شده و در روز تاسوعا برای مشاهده عموم در جای مخصوص خود قرار داده می‌شود. برای مردم اردبیل این بیرق‌ها نشانه آبرو و احترام هر محله است.
در اردبیل نیز طوق وجود دارد که این طوق‌ها قدیمی و بیشتر مربوط به عهد صفویه هستند که معروفترین آنها طوق‌های محلات پیر عبدالملک و عالی قاپو هستند که از جنس فولاد و سنگینند و حمل آنها برای هر کس امکان‌پذیر نیست.
گهواره کوچک نیز از دیگر نمادهای مربوط به عزاداری در اردبیل است که بخصوص در روز عاشورا از آن استفاده می شود که گهواره کوچکی است ملبس به پارچه‌های سبز یا سیاه و حمل آنها در جلوی دستجات اکثرا بر عهده دختران کوچک است که همراه با اشعاری در باره حضرت علی اصغر نوحه سرایی می‌کنند.
دسته‌های عزاداری در سطح خیابانها با مراسم خاصی حرکت می‌کنند. در جلوی گروههای طبل و شیپور با لباسی متحدالشکل و سپس بیرق‌ها و علم مخصوص هر محله و بعد از آنها ریش سفیدان محله و بعد دسته‌های عزاداران حرکت می‌کنند. هنگامی که یک دسته عزاداری به حسینیه یک محله دیگر می‌رسد توسط ریش سفیدانی که پرچم مخصوص محله خود را حمل می‌کنند مورد استقبال قرار می گیرد و پس ازپایان مراسم سینه زنی توسط همانها هم بدرقه می شود. در تهران نیز این مراسم به صورت سینه زنی و زنجیرزنی انجام می گردد که همه ما تهرانی‌ها همه شب شاهد آن هستیم.
بهناز کشاورز بهستانی
منبع : روزنامه اعتماد
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
دولت علی شمخانی مجلس شورای اسلا‌می مجلس شورای نگهبان حجاب دولت سیزدهم جمهوری اسلا‌می ایران انتخابات افغانستان گشت ارشاد رئیس جمهور
تهران شورای شهر سلامت هواشناسی شورای شهر تهران شهرداری تهران پلیس قتل فضای مجازی سیل کنکور وزارت بهداشت
دلار تورم خودرو قیمت دلار مالیات قیمت خودرو بازار خودرو بانک مرکزی قیمت طلا مسکن ایران خودرو سایپا
سریال نون خ پیمان معادی تئاتر تلویزیون فیلم سینمای ایران سینما بازیگر موسیقی سریال پایتخت ازدواج
سازمان سنجش خورشید
رژیم صهیونیستی غزه اسرائیل فلسطین آمریکا جنگ غزه روسیه اوکراین حماس ترکیه نوار غزه عراق
فوتبال استقلال ایران پرسپولیس فوتسال تیم ملی فوتسال ایران بازی باشگاه پرسپولیس سپاهان جام حذفی آلومینیوم اراک تراکتور
هوش مصنوعی اپل آیفون ماه تبلیغات فناوری ناسا گوگل نخبگان مریخ
خواب موز کاهش وزن بارداری دندانپزشکی آلزایمر روغن حیوانی