وقتی از روزنامه حرف می زنیم...

●● جوانان و نمایشگاه مطبوعات
نمایشگاه مطبوعات امسال مصادف شده با عددی كه برای بسیاری نحس و نكوهیده است. امسال شاهد برگزاری سیزدهمین نمایشگاه مطبوعات بودیم. نمایشگاهی كه در تمام این دوران برگزاری اش خواه ناخواه برای بسیاری جذاب بوده است. نمایشگاهی كه برگزاری همزمان آن با نمایشگاه بین المللی كتاب زمینه ساز استقبال قابل توجهی از سالن های مختلف آن شده.
بسیاری تصور می كنند اگر نمایشگاه مطبوعات به صورت مستقل برگزار شود شاید تا این حد مورد توجه و استقبال مردم قرار نگیرد و اغلب بازدیدكنندگان نمایشگاه مطبوعات كسانی هستند كه به نمایشگاه كتاب می آیند، بالاخره سری هم به غرفه های پر از روزنامه و مجله می زنند تا دست خالی از نمایشگاه خارج نشوند! برگزاری سیزدهمین نمایشگاه مطبوعات بهانه ای شد تا سراغ جوانانی كه از نمایشگاه بازدید كرده اند برویم تا از ارتباط آنها با مطبوعات و جایگاه مطبوعات در زندگی آنها جویا شویم. البته نظری هم به حال و هوای نمایشگاه امسال داشته باشیم.
نمایشگاه مطبوعات امسال هم چون سال های گذشته در قسمت های جنوبی نمایشگاه بین المللی تهران دایر شد تا بازدیدكنندگان ضمن طی مسافت در شمالی تا سالن های مطبوعات از نمایشگاه عریض و طویل كتاب دیدار كنند تا احتمالاً خسته و كوفته به نمایشگاه مطبوعات برسند، عده ای از اهالی مطبوعات معتقدند نمایشگاه مطبوعات می بایست به صورت مستقل برگزار شود تا آنگونه كه شایسته نمایشگاه است با آن رفتار شود به این صورت كه بازدیدكنندگان فارغ از شلوغی بتوانند با مطبوعات و جراید مختلف ارتباط مناسب برقرار كنند نه اینكه بی دلیل سالن ها پر از بازدیدكنندگانی باشد كه شاید هفته ای یك بار هم سراغ هیچ روزنامه ای نمی روند.
در هر صورت چه بخواهیم و چه نخواهیم مطبوعات و نشریات به عنوان یكی از مهم ترین وسایل ارتباط جمعی هنوز جایگاه ویژه ای دارند و در برهه های مختلف تأثیر خاص و بسزایی هم در زندگی توده مردم داشته اند.
خیلی از سال های آخرین دهه هفتاد دور نشده ایم بخوبی در خاطرمان هست كه روزنامه های مختلف در سراسر كشور آن قدر محبوب شده بودند كه گاهی اوقات بعضی از عناوین معروف و محبوب تا ظهر تمام می شدند.
آن سال ها جلوی اغلب كیوسك های روزنامه فروشی شلوغ بود و مردم اول صبح حتماً نگاهی به تیترهای روزنامه ها می انداختند و حتماً حداقل یكی را بیرون می كشیدند.
همان سال ها مطبوعات بین جوان ها نیز بسیار مهم شده بود، هرچند به مرور پس از فروكش یافتن التهابات آن دوران باعث شد تا توجه به مطبوعات هم كمتر شود.
البته نباید فراموش كنیم طی سال های اخیر بسیاری از مخاطبان مطبوعات خصوصاً روزنامه ها ترجیح می دهند با استفاده از اینترنت نگاهی به جراید داشته باشند.
محسن رحیمی پور دانشجوی مكانیك كه یك روزنامه ورزشی زیر بغلش دارد و چند كتاب هم در دست دیگرش در خصوص توجه جوانان به مطبوعات می گوید: روزنامه ها دیگر جذاب نیستند و اغلب شبیه همدیگر هستند و حرف جذابی برای مطرح كردن ندارند. محسن كه ترجیح می دهد اخبار را از طریق تلویزیون به دست آورد ادامه می دهد: شاید برای من كه دائماً كنار كامپیوتر هستم و متصل به اینترنت، دیگر نیازی به خرید روزنامه نباشد چرا كه اخبار شبیه همدیگری كه در روزنامه ها چاپ خواهند شد را یك روز زودتر از طریق خبرگزاری ها مطلع می شوم.
به روزنامه ورزشی زیر بغلش اشاره می كنم می خندد و می گوید: اینها هنوز جذاب هستند و چیزهای جالبی برای خواندن دارند البته آن هم به اندازه ده دقیقه، یك ربع بیشترش خالی بندی است!
● این كار دوست داشتنی
در حال حاضر در سراسر كشور حدود سه هزار و سیصد نشریه مجوز فعالیت دارند كه نزدیك به ۲۵۰ روزنامه در دل این سه هزار و سیصد نشریه وجود دارد. البته آمار دقیقی در خصوص فعال بودن همه این نشریات وجود ندارد. به هر تقدیر گردانندگان اغلب این نشریات جوانانی هستند كه اكثر آنها هم تحصیلات آكادمیك ندارند اما به دلیل جذابیت های مختلف كار در مطبوعات بعد از كلی خواندن و نوشتن توانسته اند جایی برای خود باز كنند و صاحب ستون، صفحه و یا سردبیر شوند.
سحر رضایی كار حرفه ای مطبوعات را از مجله هنر تبلیغات شروع می كند و به مرور با روزنامه ها و خبرگزاری ها هم همكاری می كند. او كه هم اكنون دبیر سرویس اجتماعی یك هفته نامه است می گوید: اگر از مقوله شغل و درآمد صرف نظر كنیم در هر صورت نوشتن كار جذابی است. سحر كه از دوران دبیرستان علاقه مند كلاس های انشاء بوده است به كمك معلم ادبیات آن دوران با چند هفته نامه ارتباط پیدا می كند و مطالبش را آنجا می فرستد. می گوید: اولین باری كه نوشته چند سطری ام در مجله جوانان چاپ شد آنقدر خوشحال شدم كه ده، دوازده شماره از آن مجله را خریدم و مطلبم را هم در قطع بزرگ كپی گرفتم.
سحر می گوید: اینكه چیزی می نویسی و فكر می كنی ممكن است چندین هزار نفر مطلب تو را بخوانند خیلی لذت بخش است.
این روزنامه نگار جوان برای اینكه بتواند از نوشته های دیگران ایده بگیرد حتماً هر روز سری به چند روزنامه می زند و بعضی از مجلات را هم آبونمان است.
دكتر مهدی فرقانی استاد ارتباطات در خصوص ارتباط جوان ها با مطبوعات معتقد است: معمولاً برای اینكه بخواهیم جایگاه مقوله ای را بررسی كنیم سراغ آمار و ارقام می رویم اما در مورد مطبوعات شاید تعداد تیراژ خیلی مهم نباشد بلكه باید بررسی كنیم مطبوعات چقدر نحله های فكری جامعه را باز می تابانند.
فرقانی می گوید: متأسفانه در حال حاضر شاهد كثرت نشریات هستیم اما اغلب تنوع ندارند و تكرار یكدیگر هستند.
این استاد ارتباط در خصوص بی علاقگی جوانان به مطبوعات می گوید: به نظر می رسد مطبوعات خیلی پاسخگوی نیاز و دغدغه های فكری جوانان نیستند و پاسخی برای سؤالات آنها ندارند. وی در ادامه می گوید: البته باید یك موضوع مهم دیگری را نیز به آن توجه داشته باشیم و آن بی علاقگی مردم ایران به مطالعه است. طبق آمار مردم اغلب كشورهای پیشرفته دنیا به طور متوسط ۲ ساعت مطالعه می كنند و این در حالی است كه مردم كشور ما بین ۲ تا ۵ دقیقه مطالعه دارند.
فرقانی تصور می كند برای گسترش فرهنگ مطالعه مطبوعات نیازمند چندصدا بودن آنها هستیم و در عین حال مجالی برای طرح دیدگاه های جدید كه نتیجه اش دمیدن روح جدیدی به فضای مطبوعات است.
● زرد مثل هلو!
حتماً هر از گاهی جلوی كیوسك های مطبوعاتی می ایستید تا نگاهی به كاغذهای رنگی جلوی پایتان بیندازید.
كلی چهره معروف و مشهور سینما، تئاتر، ورزش و... را خواهید دید كه به شما لبخند بزرگی تحویل می دهند و احتمالاً می گویند: زودباش مجله را بردار!
این تیپ مجلات به مجلات زرد معروف هستند، مجلاتی كه دارای تیترهای بزرگ هستند و معمولاً به چهره های مشهور كشور می پردازند و در عین حال به حوادث هم توجه خاصی دارند.
امید كه برای دیدن نویسندگان روزنامه ورزشی محبوبش به نمایشگاه مطبوعات آمده از نوجوانی روزنامه های ورزشی و بعضی هفته نامه ها را دنبال كرده است.
او می گوید: این تیپ مجلات اغلب موضوعات جذابی برای خواندن دارند و گاهی اوقات گفت وگوهای اختصاصی آنها با بازیكنان و هنرپیشه های بسیار دوست داشتنی است. امید با آنكه می داند بعضی از مطالب این گونه نشریات دروغ هستند اما می گوید: اتفاقاً همین دروغ ها باعث می شود تا آدم پیگیر شود و بداند بالاخره آخر ماجرا به كجا ختم می شود.
حسین قندی، روزنامه نگار و مدرس ارتباطات معتقد است اینكه جوان ها سراغ روزنامه ها و مجلات زرد می روند ناشی از خصلت آنهاست چرا كه جوان ها به اخبار حوادث، هنری، ورزشی و... بیشتر علاقه مند هستند تا مطالب جدی تر و به همین دلیل نشریات زرد معمولاً موفق و پرفروش هستند.
قندی در ادامه به موضوع كاهش توجه به مطبوعات توسط جوانان اشاره می كند و می گوید: البته پاسخ دادن به این موضوع نیازمند نگاهی كارشناسانه است به عنوان مثال اگر دغدغه ها و درگیر های جوانان امروز را بررسی كنیم متوجه می شویم حال و حوصله ای برای مطالعه مطبوعات نمی ماند.
او می گوید: جوان ما دغدغه هایی چون درس، ورود به دانشگاه، كار و... دارد كه ذهن و فكرش را مشغول كرده است، آنقدر كه اگر فرصت مطالعه هم داشته باشد نیاز و انگیزه ای برای مطالعه نمی بیند.
● نشریات دانشجویی تا حرفه ای شدن
خیلی از جوانانی كه این روزها مشغول به كار خبرنگاری یا روزنامه نگاری هستند اگر دوره ای دانشجو بوده اند حتماً با یك نشریه دانشجویی ارتباط داشته اند.
مینا و سمیه هر دو دانشجوی رشته ادبیات دانشگاه هستند و عضو تحریریه مجله ادبی دانشجویی سپیدار. سمیه معتقد است روزنامه ها اغلب خبرهایشان را از سایت برمی دارند و همه شبیه همدیگر هستند. مینا هم ضمن حرف سمیه می گوید: اگر روزنامه ها را كنار بگذاریم كه حرف زیادی برای مطرح كردن ندارند بعضی از مجلات هستند كه واقعاً پرمغز هستند و معمولاً هم مطالب خوبی را طرح می كنند.
سحر معتقد است این روزها اغلب مجلات تخصصی خیلی خوب فعالیت می كنند و معمولاً هم مخاطب خودشان را دارند.
فرهاد فارغ التصحیل رشته زبان های خارجی معمولاً طرفدار مجلات طنز و فكاهی است. او فكر می كند نویسندگان حوزه طنز كاری سخت از دیگر نویسندگان دارند چرا كه اگر در كارشان خلاق نباشند نمی توانند موفق باشند و جایی پیدا نمی كنند. او فكر می كند خطوط قرمز در روزنامه های ایران خیلی زیاد است كه روزنامه نگاران نمی توانند متفاوت عمل كنند.
● كلیك كن و بخوان
در دسترس بودن كامپیوتر و اینترنت برای اغلب جوانان پاسخ خیلی ها به این است كه چرا هیچ كس چیزی نمی خواند. اغلب پژوهشگران می گویند پیدایش اینترنت و سهل الوصول بودن اطلاعات باعث شده تا جوانان سراغ رسانه های مكتوب نروند.
دكتر یونس شكرخواه استاد ارتباطات معتقد است: برنامه های متنوع و جذاب تلویزیونی در كنار سرعت بالای انتقال اخبار و گزارش های دست اول از طریق رادیو و یا سایت های خبری آنلاین، روزنامه ها را در موقعیتی سخت قرار داده است. از این رو پایین آمدن تیراژ روزنامه ها و از دست رفتن مخاطب عمیق ترین و اصلی ترین دغدغه روزنامه های بزرگ جهان بوده است.
شكرخواه معتقد است: چاپ دیجیتالی جایگزین چاپ سنتی شده است و این مسأله زنگ خطری است برای روزنامه نگاری نوشتاری و به همین دلیل مخاطبان مطبوعات چاپی و سنتی كاهش یافته اند.
● روزنامه هایی كه خوانده نمی شوند
یكی از روزهایی كه بازدید از كیوسك های مطبوعاتی بسیار جذاب و البته قابل ملاحظه است، بعدازظهرهای جمعه است. زمانی كه صاحب دكه كلیه نشریات فروش نرفته را بسته بندی می كند تا به مركز توزیع برگرداند. احتمالاً با صحنه دلخراشی مواجه خواهید شد! روزنامه های پاره و مجلات كثیف و خیس شده ای كه تعداد آنان خیلی هم كم نیست. نشریاتی كه باید برگردند و احتمالاً خمیر شوند. گاهی آمارها از برگشتی نشریات و مجلات كه به صورت مخفی مطرح می شوند خیلی نگران كننده است. شاید كنار هم گذاشتن دو عدد مربوط به تعداد عناوین نشریات موجود و تیراژ برگشتی آنها از افتخار نمودن و خوشحالی بعضی از اهالی فرهنگ و مطبوعات كشور بكاهد و آنها را متوجه این موضوع كند كه نشریات حال حاضر كشور نتوانسته اند خوراك خوبی برای مخاطبان خود خاصه جوانان باشند. البته در كنار این موضوع برای بیشتر نگران و ناراحت شدن می توان سراغ تعدادی از سایت های معروف اینترنتی رفت و نگاهی به تعداد مراجعه كنندگان آن انداخت.

مرتضی قدیمی

منبع : روزنامه ایران