چرا علی لا‌ریجانی رفت؟

<دو پادشاه در یک اقلیم نگنجند> و سرانجام در اقلیم هسته‌ای ایران نیز دو نگاه متفاوت نگنجیدند. مشکل راهبری پرونده هسته‌ای ایران به راستی با رفتن حسن روحانی و پیدا شدن دو جانشین برای او آغاز شد. تا پیش از مردادماه ۸۴ ، حسن روحانی در کسوت دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، تنها کسی بود که مسوول این پرونده برشمرده می‌شد.
پس از به قدرت رسیدن محمود احمدی‌نژاد که به شدت منتقد آنچه که <انفعال و عقب نشینی بر سر حق هسته‌ای ایران> می‌خواند، بود، علی لا‌ریجانی، رقیب انتخاباتی رئیس دولت نهم و یک منتقد دیگر حسن روحانی هم به شورای‌عالی امنیت ملی رفت تا مسوولیت پرونده هسته‌ای ایران به او سپرده شود اما مسوولیت علی لا‌ریجانی بنیانی بر آب داشت. رئیس دولت نهم، پس از تیرماه ۸۴ راه صفحه‌های نخست رسانه‌های دنیا را از جاده پرونده هسته‌ای و سخنان شگفت‌انگیز یافت و چنان علا‌قه‌مند پرونده هسته‌ای ایران شد که آرام، آرام علی لا‌ریجانی از صحنه خارج گردید. مانند گذشته این دبیر شورای‌عالی امنیت ملی بود که مسوول پرونده برشمرده می‌شد، در گفت‌وگوها شرکت می‌کرد و به کار تبادل‌نظر و رای و پیام مشغول بود اما او رقیب قدرتمند دیگری هم داشت که در کرسی بالا‌تری از شورای‌عالی امنیت ملی می‌نشست. بدین ترتیب نام محمود احمدی‌نژاد در تمامی دو سال گذشته بیش از علی لا‌ریجانی در پرونده هسته‌ای ایران مطرح بود. علی لا‌ریجانی شاید در روزهایی که <خبرهای خوش هسته‌ای> را نه او بلکه محمود احمدی‌نژاد برای مردم داخل کشور می‌سرایید،گمان نمی‌کرد، روزی هم برسد که رئیس دولت نهم، هیاتی مستقل برای گفت‌وگو و رایزنی در پرونده هسته‌ای ایران به سرپرستی نزدیک‌ترین مشاور خود راهی اروپا کند اما چنین روزی در انتظار مسوول پرونده هسته‌ای ایران بود؛ مسوولیتی که تنها به صندلی دبیری شورای‌عالی امنیت ملی آن هم زیر نظر محمود احمدی‌نژاد در کرسی ریاست همین شورا منتهی شده بود. نبرد زیرپوستی دو مدعی راهبری پرونده هسته‌ای ایران به همین ترتیب ادامه داشت بی‌آنکه هر کدام ساز خود را کوک کند. قطار هسته‌ای ایران اینچنین با دو راهبر راه خود را ادامه می‌داد تا در بزنگاه قطعنامه سوم شورای‌عالی امنیت ملی، علی لا‌ریجانی دست به تلا‌شی تازه برای توقف قطعنامه‌هایی زد که از دیدگاه رقیبش <کاغذ پاره‌ای> بیش نبودند. او برای توقف این قطعنامه‌ها که از آن می‌توانست چون <یک پیروزی بزرگ> بهره‌برداری کند، دست به کار شد و بازی سولا‌نا آغاز گردید. همزمان ایران برای به دست آوردن مهره‌های بیشتری در بازی دیپلماتیک خود، کار یک توافق سمبلیک با آژانس درباره برخی مسائل نه‌چندان مهم پرونده هسته‌ای را پیش برد، اما گویا این توافق، نقطه اختلا‌ف دو راهبر پرونده هسته‌ای ایران شد.
پس از توافق زمانبندی‌شده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مطلع کلا‌می تازه از محمود احمدی‌نژاد شنیده می‌شد؛ <پرونده هسته‌ای ایران بسته شده.> به نظر رئیس دولت نهم چنین می‌آمد که توافق با آژانس درباره مسائلی که خطوط قرمز ایران را رعایت می‌کرد، کافی است و ایران پیش از این نباید پیرامون <حق هسته‌ای خود> به مذاکره بپردازد، چون اینک یک <کشور هسته‌ای> است. او این دیدگاه‌هایش را بارها بیان کرد و این سخنان همزمان با آغاز رایزنی‌های ۱+۵ برای تحریم شدیدتر ایران و صدور قطعنامه سوم همراه بود با تلا‌ش‌های تازه‌ای که لا‌ریجانی برای توقف قطعنامه‌ها دنبال می‌کرد. پارادوکس دو مدعی پرونده هسته‌ای ایران در همین نقطه به اوج رسید.
اما علی لا‌ریجانی با تجربه دو قطعنامه که به اجماع بیشتر جهانی علیه ایران انجامیده، از سیاست <ادامه گفت‌وگو و تلا‌ش برای رسیدن به یک راه‌حل بینابین> دفاع می‌کند. این جدال دو مدعی پرونده هسته‌ای در چند ماه گذشته سبب شد، انسجام سیاست هسته‌ای ایران مورد هدف قرار گیرد تا آنجا که علی لا‌ریجانی در تدارک گفت‌وگوهای جدید با سولا‌نا بود که محمود احمدی‌نژاد در مراسم روز قدس در تهران به شدت به انتقاد از <مذاکره‌کننده‌های خودسر> پرداخت و یا در نمونه‌ای روشن‌تر و نزدیک‌تر پس از سفر پوتین به تهران و دیدار با رهبری، علی لا‌ریجانی از <یک پیشنهاد هسته‌ای مهم> سخن گفت و فردای آن روز محمود احمدی‌نژاد <وجود چنین پیامی> را رد کرد. عمر اختلا‌ف بر سر پیام پوتین اما به ۴۸ ساعت هم نکشید چرا که علی لا‌ریجانی در اقدامی که <ناگهانی> خوانده شد، در بامداد روز شنبه، نخستین روز کاری ایران از سمت دبیری شورای‌عالی امنیت ملی کنار رفت تا پرونده هسته‌ای ایران به سعید جلیلی سپرده شود. این فرجام رقابت دو ساله بر سر کسب اختیار پرونده هسته‌ای ایران بود و به نظر می‌آید که محمود احمدی‌نژاد، یک بار دیگر رقابت را از علی لا‌ریجانی برده و از دیروز او را می‌توان مرد هسته‌ای ایران دانست، مردی که نه دبیر شورای‌عالی امنیت ملی که رئیس این شورا است!

ساسان آقایی

منبع : روزنامه اعتماد ملی