پهلوان تختی، پهلوان حاتمی

زنده یاد علی حاتمی هنگامی كه در جریان ساختن آخرین فیلم ناتمامش «جهان پهلوان تختی» در بستر بیماری افتاده بود گفته بود: «حالا مثل این كه از این سینما هم باید بروم و یا به قول دیالوگ فیلم هایم طعمه دام و صید صیاد شدم و یا می شوم و شاید این پایان عشق است و یا آغاز راه و اگر مرگی هست هیچگاه چیز ترسناكی نیست.»
«جهان پهلوان تختی» درحالی همچنان نیمه تمام مانده است كه بیش از پنجاه دقیقه از آن توسط علی حاتمی ساخته شده است و فیلمهای گرفته شده همچنان توسط مرتضی شایسته تهیه كننده آن نگهداری می شود.
مرتضی شایسته تهیه كننده و مسوول هدایت فیلم حالا بعد از گذشت ده سال از درگذشت حاتمی همچنان از آمادگی اش برای ادامه كار و ساخت فیلم «جهان پهلوان تختی» خبر می دهد. وی می گوید: به هر حال اگرفرد مناسبی باشد كه اصالت و نوع فیلم سازی زنده یاد علی حاتمی را حفط كند، ما این آمادگی را داریم كه این فیلم را بسازیم، مهم سازنده اثر است.
در آن روزها از ناصر تقوایی به عنوان كارگردان كه ادامه فیلم «جهان پهلوان تختی» را خواهد ساخت نام برده می شد اما به گفته مرتضی شایسته مسوولان وقت وزارت ارشاد مخالفت كردند و بعد قرار شد بهروز افخمی ادامه كار را بسازد و به آن متن اصلی وفادار باشد. اما او به كار مستقلی روی آورد و جهان پهلوان تختی خودش را ساخت و تهیه كننده نیز طرح را پذیرفت.
شایسته به یكی از دلایلی كه باعث شد وزارت ارشاد وقت مخالفت داشته باشد اشاره كرد و گفت: آنها می گفتند شاید ناصر تقوایی فیلم را تمام نكند!
در ویژه نامه مجله فیلم كه درباره پروژه «جهان پهلوان تختی» در سال ۷۶ منتشر شد، بهروز افخمی - كه در دوران بیماری علی حاتمی به او پیشنهاد می كند كه دستیارش بشود تا لااقل بخشی از بار فعالیت بدنی را از دوش او بردارد - در یادداشتی نوشته است: حاتمی وقتی كه فهمید تعارف نمی كنیم و جدی می گوییم خوشحال شد و او هم موضوع را جدی گرفت. افخمی همچنین در آن یادداشت آورده: وقتی گرفتار تدارك مقدمات «عقرب» بودم تولید پهلوان شروع شده بود. پیغام رسید كه آیا هنوز تمایل دارم دستیار حاتمی بشوم یا نه؟ جواب فرستادم كه حاضرم با توافق تهیه كننده «عقرب» تولید آن را به سال آینده موكول كنم ودر خدمت حاتمی قرار بگیرم. اما راستش دوست نداشتم چنین توافقی صورت بگیرد، فهمیده بودم كه برخلاف تصورات سابقم بیماری بهبود نیافته و در حال گسترش است. مدتی از شروع فیلمبرداری «عقرب» گذشته بود كه خبر ناگوار رسید. چند روز بعد از من خواستند كه ادامه كار را بر عهده بگیرم این بار جواب منفی دادم و توصیه كردم كه اصلا بهتر است فیلم «پهلوان» به احترام علی حاتمی تعطیل شود و برای همیشه مسكوت بماند. می دانستم كه تحت تاثیر احساساتم هستم. پنجاه روز بعد پیشنهاد ادامه كارگردانی فیلم پهلوان دوباره به سوی من برگشت. دیگر احساساتی نبودم. مثل یك صنعت گر به اتمام مابقی كار فكر كردم و...
افخمی در پایان این یادداشت آورده بود: یك چیز مسلم است و آن این كه با مرگ علی حاتمی صورت مساله تولید فیلم پهلوان عوض شده است. این فیلم، قبل از مرگ سازنده اش هم یك كار حساس و توقع برانگیز به حساب می آمد. مردمی كه پهلوانشان را دوست دارند و شمایل او را در كنار تمثال معصومین به در خانه می آویزند، گوش به زنگ بودند تا كار حاتمی را زیر ذره بین ببرند اما امروز با از دست رفتن علی حاتمی موقعیت آدمی كه در جای او قرار می گیرد خیلی حساس تر و توقع برانگیزتر شده است.
اكنون داوطلب كارگردانی فیلم «پهلوان» با سایه سنگین دو پهلوان روبروست؛ یكی تختی كه سالهاست تبدیل به افسانه شده و دیگری علی حاتمی كه با بدرقه با شكوه مردم پا در راه تبدیل شدن به افسانه گذاشت و مثل هر هنرمند واقعی در اثر خویش ذوب شد. شاید دیگر هیچ فیلمی نتواند توقع مردم را در باب این موضوع برآورده كند. شاید حتی اگر روح علی حاتمی در جسم من حلول كند و خودش فیلم را بسازد باز هم مردم از تماشای آن راضی نشوند و بعد از دیدن بگویند اگر علی حاتمی می ساخت بهتر از آب در می آمد. جهان پهلوان تختی با پنجاه و یك فصل فیلمنامه در سال ۷۵ با حضور افسانه بایگان، عزت الله انتظامی و. . . به دست علی حاتمی مقابل دوربین رفت. علی حاتمی در جایی گفته بود: همیشه در تمام مدت سی سال سابقه كار هنری و بیست و چند سال كار سینمایی به سراغ سنگ های بزرگ رفته ام. مگر «ستارخان» در زمان خودش سنگ كوچكی بود یا «سلطان صاحبقران » یا «كمال الملك » یا «حاجی واشنگتن » یا «هزاردستان» یا «دلشدگان»؟ گناه من نیست كه موضوع های مورد علاقه من و فیلم های من از اندازه های معمول سینمای ایران بزرگ تر است. اگر می خواهیم پیشرفت كنیم واندازه های سینمایی مان را بزرگ تر كنیم باید دست به كارهای بزرگ تر بزنیم و باید كمی خطر كنیم. ما در سینمای ایران قادر به انجام هر كاری هستیم و هیچ چیز كم نداریم. از چه بترسیم؟ حاتمی همواره خواسته بود نمادها و اسطوره ها را معرفی كند و در جهان پهلوان تختی نیز هدفش همین است. وی درباره اسطوره تختی گفته بود: مطالعه و بررسی شخصیت هایی چون غلامرضا تختی در آغاز كار آسان می نماید. چرا كه پژوهش درمورد افراد سرشناس معاصر حداقل مدارك و مستندات زنده وتازه ای را در دسترس پژوهشگر می گذارد. اما شاید مورد تختی استثنایی و شگفت باشد. «جهان پهلوان» در ذهن و باور توده ها نشانه قهرمانی ها و پهلوانی ها بود. زنده یاد علی حاتمی علاوه بر فیلمنامه «جهان پهلوان تختی» فیلمنامه های «ملكه های برفی» كه درباره زندگی شاه ایران به روایت سه همسرش است و فیلمنامه پیامبر اعظم (ص) را نیز داشت كه فرصتی پیدا نشد آنها را بسازد. علی حاتمی با نام كامل عباسعلی حاتمی متولد ۱۳۲۳ تهران بود. او در اواخر دوره متوسطه به اداره هنرهای دراماتیك رفت و كلاسهای نمایشنامه نویسی را گذراند و بعد از مدتی از دانشكده هنرهای دراماتیك فارغ التحصیل شد. كار هنری را از سال اول تحصیل در دانشگاه با نمایش «دیب» آغاز كرد. از دیگر نمایش های وی می توان به خاتون خورشید باف، آدم و حوا و حسن كچل و چهل گیس اشاره كرد. حاتمی سپس به كار ساخت فیلمهای تبلیغاتی مشغول شد بعدها شروع به همكاری با تلویزیون كرد و اولین كار مهمش در آنجا در مجموعه تلویزیونی جنگل ۱۳۴۷ به عنوان نویسنده و بازیگر بود. فعالیت در سینما را از سال ۱۳۴۹ به عنوان نویسنده و كارگردان با فیلم حسن كچل آغاز كرد. علی حاتمی در چهاردهم آذرماه سال ۱۳۷۵ پس از یك بیماری طولانی درگذشت.
از آثار سینمایی علی حاتمی می توان از سوته دلان (۱۳۵۶)، حاجی واشنگتن (۱۳۶۰)، كمال الملك (۱۳۶۳)، مادر (۱۳۶۸) و دلشدگان (۱۳۷۰) نام برد.

منبع : روزنامه جوان