یکه تازی فیلم های «دختر و پسری»!

بررسی تطبیقی و تحلیل محتوای فیلم های سه ماهه اول سال۸۴ با اکران بهار۸۷ نشان می دهد رویکرد سینمای ایران به فیلم های به اصطلاح «دختر و پسری» نه تنها کم و متوقف نشده، بلکه این روند با تنوع و قدرت بیشتر همچنان به حیات خود ادامه می دهد.
مرور و مقایسه فیلم های اکران بهار۸۴ در آخرین روزهای دولت قبل با فیلم های بهار۸۷ که حاصل سیاست های معاونت سینمایی وزارت ارشاد است، شاید این نکته را روشن کند که آیا واقعا روند تولید و نمایش فیلم های دختر و پسری پایان یافته یا امروز هم فیلم هایی با محور خیانت و مثلث و مربع عشقی تولید و برای رفع نیاز مخاطب روانه پرده سینماها شده اند؟
اکران بهار۸۷ با پنج فیلم «دایره زنگی»، «به همین سادگی»، «مجنون لیلی»، «زن دوم» و «پابرهنه در بهشت» آغاز شد. در میان این آثار تنها «به همین سادگی» و «پابرهنه در بهشت» در دسته فیلم های فرهنگی قرار می گیرند که به گیشه و مخاطب باج نداده و موضوع هایی نامتعارف و ضدکلیشه دارند. «زن دوم» مثلث عشقی را این بار از زاویه دید زن دوم بعنوان قهرمان روایت کرده و به تعریفی تازه از این کاراکتر می انجامد. رویکردی که چه دوستش داشته باشیم چه نه، نوعی تابوشکنی از شخصیت زن دوم به عنوان ضلع سوم مثلث عشقی و احیا» این شخصیت است که در فیلم های «شوکران»، «چهارشنبه سوری» و «چند روز بعد» اشاره هایی خاص به آن شده بود و چه انتقادهایی که به همراه نداشت. «مجنون لیلی» یک کمدی جوانانانه بدون عمق و سطحی از دست به دست شدن یک هدیه روز ولنتاین است که حضور آن از یک وجه در سینمای ایران بدیع است.
تا پیش از این نمونه ای کوچک از اشاره به این روز در هیچ فیلمی وجود نداشت اما جالب است که «مجنون لیلی» اصلا بر محور این روز خاص و گردش تصادفی هدیه خاص آن بین زوج های مختلف می گذرد که بهانه ای جذاب برای پوشش دادن به ضعف های عمده این فیلم جوانانه و صرفا گیشه ای است. «دایره زنگی» هر چند در جشنواره فجر با بی مهری مواجه شد اما با چند اصلاحیه توانست راهی اکران سینماها شود. زمانی بود که گفتن و نوشتن و تصویر کردن پدیده ماهواره امری ناممکن و ممنوع در فیلم ها بود و جالب اینکه در این فیلم نصب ماهواره در پشت بام یک مجتمع، بهانه ای است برای تعامل و تقابل آدم ها و پرداختن به مسائلی که تا چند سال پیش امکان حضور نداشتند. اکران دوم سینماها در بهار ۸۷ با فیلم های «قرنطینه»، «تلافی»، «همخانه»، «زن ها فرشته اند»، «تیغ زن» و فیلم «انعکاس» بعنوان اکران سوم یک گروه سینمایی جایگزین شدند.
پنج فیلمی که در همه آنها محور یک زوج دختر و پسری و در دو فیلم آخر این آمار به چند زوج با روابط تو در تو هم می رسد. «قرنطینه» و «تلافی» که حتی زوج بازیگری مشابه دارند که بر بستر قصه های سطحی به همان روابط آشنا دختر و پسری مورد پسند گیشه می پردازند. «همخانه» فیلمی است که هر چند یک زوج جوان محور آن هستند و به گیشه نیم نگاهی دارد ولی در ساخت و پرداخت تلاش کرده وجهی فاخر را هم لحاظ کند و از موضوع حساس خود، استفاده سو» استفاده نکند.
«زن ها فرشته اند» را چه می توان نامید جز یک دفترچه راهنمای مردانه برای خیانت به زنان که قالب کمدی و طنز، نگاه مبتذل فیلم را پوشش داده است؟ «تیغ زن» هم فیلمی است که از داشتن یک خط و ربط ساده در داستانگویی محروم مانده و بر مسیری از تجربه های توهم زدن و اکستازی در قهقرا سیر می کند و به گفته بهتر یک تجربه مالیخولیایی برای عصبانی کردن مخاطب است.
«انعکاس» نیز با حرکت کردن بر مسیری فراتر از روابط و مناسبات امروزی در سینمای ایران، این بار از مثلث عشقی فراتر رفته و با ترسیم خیانت موازی یک زن و شوهر، مربعی از روابط غیراخلاقی را ترسیم می کند که در انتها با راهکار سو» تفاهم مجوز به نمایش درآمدن پیدا می کند... این تصویر سینمای ایران است در پایان فصل بهار۸۷ .
اما در بهار۸۴ سینمای ایران با فضای ترسیم شده از آن سال چه شمایلی داشت؟ نوروز ۸۴ با اکران عمده فیلم های کمدی همراه بود که هرچند قابلیت دفاعی ویژه نداشتند ولی همه در یک سطح و حد و اندازه بودند نه بیشتر نه کمتر. «شاخه گلی برای عروس»، «ازدواج صورتی»، «مجردها»، «گل یخ» و فیلم کودکانه و عروسکی «دربدرها» نوروز و بهار۸۴ در سینماها اکران شدند. «شاخه گلی برای عروس» با تکیه بر حضور بازیگران طنز تلویزیون در سینما نگاهی به گیشه داشت. «مجردها» هرچند کمدی مفرح بود ولی از روابط چندگانه و خارج از مدار اخلاقگرایی در آن خبری نبود و می توانست مخاطب را درگیر کند. «گل یخ» نیز بازسازی ضعیف یک فیلم دوران قبل انقلاب بود که عمق نداشت و البته بر مسیر قابل پیش بینی حرکت می کرد بدون آنکه مخاطب را شگفتزده کند.
نکته جالب در اکران بهار۸۴ نمایش گسترده فیلم های فرهنگی و به نوعی خاص بود که کمیتی قابل توجه را به خود اختصاص دادند. «سیمای زنی در دوردست»، «کنار رودخانه» و «دانه های ریز برف» فیلم های مخاطب خاص بودند که سهمی عمده از اکران بهار۸۴ را به خود اختصاص دادند. فیلم های «بازنده» و «جایی برای زندگی» نیز از آثار به نمایش درآمده در بهار۸۴ هستند که اولی فیلمی ملودرام و تلخ با طرح یک مثلث عشقی بود که آن زمان تازگی داشت و دومی هم یک فیلم دفاع مقدسی در فضایی تازه و خاص بود که حضور هدیه تهرانی و عزت ا... انتظامی به آن وجهه ای خاص داده بود و البته فیلم گیشه نبود و مهجور هم ماند. مرور کوتاه یازده فیلم به نمایش درآمده در بهار۸۷ و ده فیلم به نمایش درآمده در بهار۸۴ علاوه بر اینکه رویکرد به فیلم های دختر و پسری با کلافی سردرگم از روابط تو در تو را در اکران۸۷ برجسته می کند، نگاه کم توجه به فیلم های فرهنگی و کم مخاطب تر را نیز مورد توجه قرار می دهد. نکته مهم دیگر آنکه اکران بهار۸۴ از حیث تنوع مضامین و ژانرهای سینمایی قابل قبول و قابل دفاع تر از امروز بود و مجموعه ای از فیلم های گیشه، فرهنگی، کودک، ملودرام و کمدی را دربر می گرفت. اکران بهار ۸۷ در چه وجهی می تواند قابل دفاع باشد؟

منبع : روزنامه ابتکار