پایان انزوای سیاسی با طنین موسیقی بتهوون در پیونگ‌یانگ

در حالی که به نظر می‌رسد روابط سیاسی و دیپلماتیک آمریکا و کره شمالی رو به بهبود است، ارکستر فیلارمونیک نیویورک در اقدامی فرهنگی تصمیم گرفته است قطعاتی از بتهوون، باخ، و برنستاین را در پیونگ‌یانگ، پایتخت کره شمالی اجرا کند. این اولین حضور گروهی فرهنگی – هنری از آمریکا در چنین سطحی در کره شمالی به شمار می‌رود.
به این ترتیب سفر ارکستر فیلارمونیک نیویورک که به دعوت طرف کره‌ای انجام می‌شود بسیاری از تحلیل‌گران را به روند سریع بهبود روابط آمریکا با کره شمالی امیدوار کرده است؛ کشوری که زمانی از سوی آمریکا در کنار رژیم سابق عراق و ایران در فهرست محورهای شرارت قرار گرفته بود.
کریستوفر هیل، معاون بخش آسیای شرقی و اقیانوس آرام در وزارت امور خارجه آمریکا و فرستاده ویژه این کشور در پرونده کره شمالی، ضمن ابراز شگفتی و خشنودی از این اقدام گفت: «ما با کره شمالی حتی دیپلماسی "پینگ‌پونگ" را هم تمرین نکرده بودیم.» هیل در این اظهار نظر به دیپلماسی «پینگ‌پونگ» اشاره کرد که در دهه ۱۹۷۰ طی فعالیتی کاملاً ورزشی با برگزار تورنمنت‌های بازی پینگ‌پونگ بین ورزشکاران آمریکایی و چینی باعث بهبود روابط دو کشور و در نهایت خارج شدن از انجماد سیاسی و دیپلماتیکی شد که از زمان تسخیر چین به دست نیروهای کمونیست در اواخر دهه ۱۹۴۰ بر روابط دو جانبه آن‌ها حکم فرما بود.
ارکستر فیلارمونیک نیویورک اکنون در حالی رهسپار پیونگ‌یانگ می‌شود که هفته گذشته جرج بوش برای اولین بار در تاریخ روابط دیپلماتیک کشور متبوع‌اش با کره شمالی در نامه‌ای مستقیم به کیم جونگ ایل، رهبر کره شمالی از او خواسته بود تا با انتشار تمام جزئیات مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای سابق و فعلی کشورش، اجتناب از پنهان کاری، پیاده سازی تاسیسات و انهدام تسلیحات هسته‌ای، و پایبندی به سایر بندهای موافقت‌نامه اجلاس شش جانبه، زمینه را برای بهبود روابط دو جانبه و خروج این کشور از انزوای بین‌المللی مهیا کند.
البته نامه جرج بوش اعتراض بسیاری از اعضای محافظه‌کار حزب جمهوریخواه را در پی داشته است چرا که دولت کره شمالی پیش از این بارها توافقات دو جانبه و چند جانبه خود را با سایر کشورهای زیر پا گذاشته است و علاوه بر نقض معاهدات بین‌المللی، گفته می‌شود که در انتقال بخشی از فن‌آوری هسته‌ای به سوریه و برپایی تاسیسات هسته‌ای در این کشور نقش داشته است.
با این حال شمار زیادی از کارشناسان سیاسی معتقدند که دعوت کره شمالی از ارکستر فیلارمونیک نیویورک و قبول این دعوت از طرف گروه آمریکایی به مثابه طلیعه خروج کره شمالی از انزوای بین‌المللی و شاید اولین ارتباط این کشور با جهان خارج باشد. آن‌ها همچنین این رویداد را نشانه نوعی تغییر موضع و نرمش دولت پیونگ‌یانگ در برابر آمریکا می‌دانند؛ دولتی که تا پیش از این در تبلیغات خود به این می‌بالید که ناسازگارترین دشمنان واشینگتن است.
هیل در این باره گفت: «این مساله نشان می‌دهد که کره شمالی در حال بیرون آمدن از لاک خود است و این کاملاً قابل درک است که این تحول روندی کند و وقت‌گیر داشته باشد ... این مساله [دعوت از ارکستر آمریکایی] در کل نشان می‌دهد که تغییر قابل توجهی در نحوه نگرش کره شمالی در برابر آمریکا پدید آمده است، تغییری که به همان اندازه ممکن است در ادامه روند مذاکرات هسته‌ای دو کشور نیز مفید و سودمند باشد.»
سفر ارکستر نیویورکی به پیونگ‌یانگ که جنجال بسیاری در محافل هنری و همچنین در بین نظریه‌پردازان سیاسی برانگیخته است، تاریخچه‌ای موفق و درخشان از کاربردهای دیپلماتیک موسیقی را پشتوانه سفر خود دارد. از نمونه‌ سفرهای موفق ارکسترهای آمریکایی که پیش از این راهگشای دیپلماسی آمریکا در کشورهای متخاصم بوده‌اند می‌توان به اجرای موسیقی توسط ارکستر فیلادلفیا در چین در سال ۱۹۷۳ اشاره کرد که بلافاصله پس از دیداری تاریخی ریچارد نیکسون، رییس جمهور وقت آمریکا و همزمان با اوج دیپلماسی «پینگ‌پونگ» اجرا شد و در کل نتیجه‌ای شگفت‌انگیز در روابط دو کشور داشت. همچنین در سال ۱۹۵۶ ارکستر بوستون اولین گروه هنری بزرگ آمریکایی بود که با بهبود روابط آمریکا و اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی سابق به این کشور سفر کرد و سه سال بعد از آن ارکستر نیویورک که در آن زمان تحت رهبری لئونارد برنستاین قرار داشت در مسکو به اجرای موسیقی پرداخت.
هیل با اشاره به این پشتوانه دیپلماتیک درباره سفر آتی ارکستر فیلارمونیک نیویورک به کره شمالی گفت: «امیدوارم بعدها این سفر نقطه عطفی در تاریخ به شمار رود؛ رویدادی که باعث شد کره شمالی باز به جهان و معادلات جهانی بازگردد.»
دعوت رسمی وزارت فرهنگ کره شمالی از ارکستر فیلارمونیک نیویورک که اکنون تحت رهبری لورین مازل قرار دارد، ماه اوت سال جاری از طریق فکس، به صورت نامه‌ای تایپ شده به زبان انگلیسی به دست مدیران این ارکستر رسید و پیوست آن نامه دیگری از یک فرد حقیقی ساکن نیویورک بود که خود را به عنوان واسطه هماهنگی این برنامه معرفی می‌کرد. صحت این دعوتنامه بعداً از طریق وزارت امور خارجه آمریکا تایید شده و سفارشات لازم برای تهیه قرار داد و هماهنگی شرایط اجرای این کنسرت با رایزنی این وزارت در اختیار ارکستر فیلارمونیک نیویورک قرار گرفته است.
هیل می‌گوید که نمی‌داند چگونه ایده دعوت از ارکستر نیویورکی در وزارت فرهنگ کره شمالی پدید آمده است اما تردید ندارد که زمان مطرح شدن آن به ویژه پس از موفقیت‌ها و دستاوردهای پی در پی در روند مذاکرات دو جانبه و چند جانبه با کره شمالی بسیار مناسب و به موقع بوده است.
از جمله دستاوردهای اخیر این مذاکرات می‌توان به موافقت کره شمالی به تعطیلی رآکتورهای یانگ‌بیون و پیاده سازی و تخریب تاسیسات هسته‌ای این کشور طی مذاکرات شش جانبه در ماه فوریه سال جاری میلادی اشاره کرد. در اولین مرحله از اجرای این توافق کره شمالی فعالیت‌های هسته رآکتور یانگ‌بیون، تنها تاسیسات هسته‌ای این کشور که قادر بود پلوتونیوم را برای کاربردهای نظامی غنی کند، در ماه ژوئیه، یعنی یک ماه پیش از ارسال دعوتنامه برای ارکستر نیویورک، متوقف کردند.
اکنون در حالی این دعوت به طور رسمی از طرف آمریکا پذیرفته شده است که پیاده سازی و تخریب این تاسیسات در کره شمالی در حال اجراست و قرار است به زودی این کشور بر اساس بند دیگری از توافق فوریه کلیه جزئیات و اطلاعات مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای خود در گذشته و آینده را منتشر کند. کره شمالی در قبال این اقدامات علاوه بر باز شدن دریچه‌ای رو به جهان خارج، یک میلیون تن سوخت سنگین یا به ازای آن کمک‌های اقتصادی از دیگر کشورهای حاضر در اجلاس شش جانبه دریافت می‌کند.
علاوه بر این اخیراً اعلام شده است که برای بررسی شرایط، در ماه اکتبر تعدادی از مسئولان اجرایی این ارکستر به همراه یکی از مقامات وزارت خارجه آمریکا به پیونگ‌یانگ سفر کردند. انتشار این خبر احتمال برگزاری کنسرت را در کره شمالی از پیش قوی‌تر کرده است.
قرار است به همین مناسبت هیل که به تازگی از سفر به کره شمالی و تسلیم نامه بوش به مقامات این کشور بازگشته، همراه پاک کی‌یون، سفیر دائم جمهوری دموکراتیک خلق کره در سازمان ملل متحد، در کنفرانسی خبری حاضر شوند. حضور پاک به عنوان یک دیپلمات کره شمالی در این کنفرانس مطبوعاتی به نوبه خود شگفتی‌ساز است.
هیل به همین خاطر تا کنون به طور خصوصی با تمام اعضای ارکستر فیلارمونیک دیدار کرده است. او در این باره گفت فکر می‌کنم تمام شرایطی که طرف آمریکایی مد نظر داشت برای برگزاری این کنسرت در کره شمالی مهیا شده است و به همین خاطر به نظر نمی‌رسد که مانعی بر سر راه اجرای آن وجود داشته باشد. شرایط آمریکا برای برگزاری این کنسرت عبارت بوده است از: حضور خبرنگاران بین‌المللی، پوشش کامل رادیو و تلویزیون کره به این منظور که تنها گروه محدودی از مقامات رده بالا از اجرای ارکستر فیلارمونیک بهره‌مند نشوند، تضمین امنیت کامل هشت عضو کره‌ای تبار ارکستر فیلارمونیک نیویورک، نصب تجهیزات مناسب پخش صدا در سالن تئاتر بزرگ شرق پیونگ‌یانگ (محل برگزاری کنسرت)، و این که ارکستر فیلارمونیک اجازه داشته باشد پیش از آغاز اجرای خود سرود ملی آمریکا را اجرا کند.
با توجه به این شرایط به نظر می‌رسد اکنون تنها مشکل باقی‌مانده پیش روی ارکستر نیویورکی تهیه وسیله حمل و نقل است. پیش‌بینی می‌شود اعضای ارکستر، مدیران و کارمندان بخش اداری که حضورشان ضروری است، و خبرنگاران در مجموع حدود ۲۵۰ نفر باشند و علاوه بر این سفر آن‌ها مستلزم حمل آلات موسیقی سنگین، حجیم و حساس است که مساله را پیچیده‌تر کرده است. گفته می‌شود که شرکت هوایی «آسیانا ایرلاینز» از کره جنوبی پیشنهاد کرده که در صورت تامین اعتبار و هزینه‌های سفر آماده است مسئولیت حمل و نقل این ارکستر را به عهده بگیرد.
در همین زمینه شبکه تلویزیونی ام‌بی‌سی کره جنوبی نیز اعلام کرده است در صورتی که ارکستر فیلارمونیک بپذیرد در بازگشت از پیونگ‌یانگ در سئول، پایتخت کره جنوبی نیز برنامه‌ای اجرا کند و حق انحصاری پخش این اجرا را به این شبکه تلویزیونی واگذار کند، شبکه ام‌بی‌سی نیز هزینه شرکت هوایی آسیانا را خواهد پرداخت.
یکی دیگر از مشکلات شرایط ویژه حمل برخی از سازهاست که نیاز به کامیون‌هایی با قسمت بار ویژه دارد که درجه حرارت و میزان رطوبت در آن تغییری نمی‌کند. ظاهراً ارکستر فیلارمونیک نیویورک چاره‌ای ندارد جز این که این سازها را توسط کامیون‌های مخصوص به طور زمینی از کره جنوبی به کره شمالی حمل کند اما با توجه به غیر قابل پیش‌بینی بودن دولت پیونگ‌یانگ و عدم اعتماد دولت کره شمالی به سایر کشور و به خصوص کره جنوبی شاید این کامیون‌ها در عبور از مرز با مشکلاتی مواجه شوند.
قرار است این کنسرت ۲۶ فوریه سال آینده میلادی و در پایان تور ویژه این ارکستر در چین، برگزار شود. گفته می‌شود که ارکستر دو شب در پیونگ‌یانگ اقامت خواهد داشت و برنامه سفر آن‌ها به پایتخت کره شمالی شامل یک جلسه کارگاه آموزشی و یک ضیافت افتخاری از سوی وزارت فرهنگ کره شمالی خواهد شد.
اما در این بین مساله سیاسی که همچنان بر این اقدام دیپلماتیک سایه می‌اندازد، ماهیت رژیم کره شمالی است که به عنوان یکی از سرکوبگرترین رژیم‌های دنیا و همچنین از بزرگ‌ترین ناقضان حقوق بشر شناخته می‌شود. سیاست‌های خودسرانه کره شمالی در دهه‌های اخیر به گسترش قحطی در این کشور منجر شده که در حال حاضر دو میلیون نفر از جمعیت ۲۳ میلیونی آن را با کمبود مواد غذایی روبرو کرده است. علاوه بر این ده‌ها هزار نفر از مخالفان و منتقدان رژیم سرکوبگر پیونگ‌یانگ به دور از نظارت‌های بین‌المللی و بدون طی پروسه‌های قضایی مناسب در اردوگاه‌های کار اجباری به سر می‌برند.
در همین زمینه تری تیچوت، منتقد مسائل هنری، اواخر ماه اکتبر در نسخه آنلاین وال‌استریت ژورنال نوشت: «حضور این ارکستر در پیونگ‌یانگ معنایی بیش از شرکت کردن در یک مراسم عروسک‌گردانی دارد که رهبران کره شمالی تهیه کرده‌اند و در حقیقت به معنای مشروعیت بخشیدن به رژیم سرکوبگر کره شمالی تلقی خواهد شد.»
ریچارد آلن، یکی از مشاوران رونالد ریگان در زمان ریاست جمهوری او در دهه ۱۹۸۰ نیز در ماه اکتبر در مقاله‌ای در نیویورک تایمز به مساله مشابهی اشاره کرد و گفت: «این خطای بزرگی است که با دست خود یک کودتای تبلیغاتی به کیم جونگ ایل (رهبر کره شمالی) هدیه کنیم.»
هیل البته با تایید این مطلب گفت هر گونه سر آغازی در روابط سیاسی آمریکا و کره شمالی در تئوری به منزله مشروعیت بخشیدن به رژیم کره شمالی است اما آغاز نکردن روابط آن طور که در سال‌های پیش ثابت شد، نتوانست کره شمالی را به بیرون آمدن از لاک خود تشویق کند.

منبع : دیپلماسی ایرانی