مرگ ۲۹۱ پرنده

هجده سال پیش در ساعت۲۴ :۱۰ صبح ۱۲ تیرماه ۱۳۶۷ هواپیمای مسافربری ایرباس ۶۵۵ ایران، بر اثر اصابت ۲ فروند موشك سطح به هوای ناو هواپیمابر فوق مدرن وینسنس در آب های خلیج فارس سقوط كرد و غرق شد.در این جنایت هولناك كه در حوالی جزیره ایرانی هنگام ، به وقوع پیوست، تمامی ۲۹۱ مسافر و خدمه آن به شهادت رسیدند.
●سحرگاه حادثه
روز یكشنبه ۱۲ تیرماه ۱۳۶۷ مطابق با ۳ ژوئیه ،۱۹۸۸ ناو هواپیمابر فوق مدرن كارل وینسنس درحالی كه به آب های سرزمینی كشورمان تجاوز كرده بود، هواپیمای مسافربری ایرباس ۶۵۵ جمهوری اسلامی ایران را در نزدیكی تنگه هرمز بین شارجه و بندرعباس و در حوالی جزیره ایرانی هنگام مورد اصابت ۲ فروند موشك سطح به هوا قرار داد و تمامی ۲۹۱ مسافر و خدمه آن را به شهادت رساند.آن روز مسافران بیگناهی كه بی خبر از تقدیر خود، راهی مقصدی كه هرگز به آن نرسیده بودند، حتی فكر آن را نمی كردند كه قربانی جاه طلبی های متجاوزی شوند كه جان آنان را هدف رسیدن به مطامع خود قرار داده است.این پرواز در حالی از بندرعباس راهی دبی بود كه بیشتر سرنشینان آن به ویژه كودكان، هدف نگاه چشم انتظارانی بودند كه لحظه های ورودشان را می شمردند، بی خبر از آنكه گذر لحظه ها، مسافرانشان را به سوی مرگ می برند.
سطح پرواز این هواپیما، ۱۴هزار پا تعیین شده بود، در ساعت ۱۵:۱۰محلی و ۴۵ : ۶گرینویچ، شروع به اوج گیری كرد و در ساعت ۲۴ : ۱۰به وقت محلی، سطح پروازی ۱۲هزار پا را گزارش كرد و از آن لحظه به بعد، دیگر تماسی از طرف خلبان گرفته نشد. در فاصله ۱۵۰ مایلی بندرعباس، ناو هواپیمابر فوق مدرن وینسنس در حالی كه در محدوده آب های بین المللی جمهوری اسلامی ایران، در اطراف جزیره ایرانی هنگام، مشغول گشت زنی بود، پیام رمزی از سوی قرارگاه عملیاتی ناوگان پنجم آمریكا در منطقه دریافت كرد. پیام بلافاصله، در اختیار كاپیتان راجرز فرمانده ناو هواپیمابر وینسنس قرار گرفت، متن پیام این بود: «به سوی هر نوع هواپیمای ایرانی كه برفراز آبهای خلیج فارس پرواز می كند، شلیك شود.»
هواپیمای ایرانی ایرباس در حالی كه از كریدور هوایی از قبل مشخص شده و به ثبت رسیده، در سازمان هواپیمایی بین المللی ایكائو پرواز می كرد، مسیر خود را به فرودگاه بین المللی دبی اعلام كرد، كلیه كشتی های مسافربری و نفتكش هایی كه در خلیج فارس تردد می كردند، روی شنودهای رادیویی خود، پیام را دریافت كردند.
هیچ گونه حركت غیرعادی در آب های خلیج فارس مشاهده نمی شد و هواپیمای ایرانی با مسافران خود در كریدور تعیین شده در شمالی ترین نقطه تنگه هرمز مسیر خود را طی می كرد.
كاپیتان ویل راجرز، پس از دریافت پیام شوم سرفرمانده ناوگان پنجم، فرمان اضطراری، از نوع «EIEF» را صادر كرد.
در این فاجعه انسانی، تمام سرنشینان هواپیما كه در میان آنان ۶۶ كودك زیر ۱۲سال، ۵۲ زن و ۴۶ نفر تبعه كشورهای دیگر از جمله ۲۰نفر هندی، ۱۳ نفر ازامارات متحده عربی، ۶ نفر یوگسلاو، ۶ نفر پاكستانی و ۱ نفر ایتالیایی و از جمله وابسته نظامی پاكستان و خانواده اش حضور داشتند، به شهادت رسیدند.مدتی بعد، پنتاگون به رئیس جمهور وقت آمریكا، رونالد ریگان، پیشنهاد كرد تا به كاپیتان ناو هواپیمابر وینسنس، مدال لیاقت اعطاء كند، به این ترتیب كاخ سفید در تاریخ ۳ ژوئیه ،۱۹۸۸ از طریق كشتار كودكان و زنان بی دفاع، بار دیگر نقطه سیاه دیگری بر كارنامه ننگین خود افزود.
●صدور قطعنامه ۶۱۶
متعاقب این تجاوز آشكار، جمهوری اسلامی ایران، بلافاصله در ۱۴ تیر ،۱۳۶۷ موضوع را از طریق شورای امنیت سازمان ملل تعقیب كرد، اما این شورا، تنها با صدور قطعنامه ۶۱۶ از وقوع چنین حادثه ای، ابراز تأسف نمود و از محكوم كردن آمریكا خودداری نمود، دولت آمریكا نیز بدون عذرخواهی رسمی از جمهوری اسلامی ایران، تنها اعلام كرد كه به خانواده های قربانیان، مبالغی پرداخت خواهد كرد.
در این پیگیری، شورا پس از استماع سخنان دكتر ولایتی، وزیر امور خارجه وقت ایران و جرج بوش، معاون وقت رئیس جمهوری آمریكا، در جلسه شماره ۲۸۲۱ خود در تاریخ ۲۰ ژوئیه ۱۹۸۸(۲۹/۴/۶۷) طرح قطعنامه پیشنهادی را به عنوان قطعنامه شماره ۶۱۶ تصویب كرد، متن قطعنامه به شرح زیر است:
●قطعنامه شماره ۶۱۶ (۱۹۸۸) «شورای امنیت»
با بررسی نامه مورخ ۵ ژوئیه ،۱۹۸۸ جانشین نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران، خطاب به رئیس شورای امنیت، با استماع بیانات نماینده جمهوری اسلامی ایران، وزیر امور خارجه، علی اكبر ولایتی و سخنان نماینده ایالات متحده آمریكا، معاون رئیس جمهور، جرج بوش، با ابراز تأسف عمیق از این كه یك هواپیمای غیرنظامی ایران ایر در پرواز برنامه ریزی شده بین المللی ،۶۵۵ در پرواز بر فراز تنگه هرمز به وسیله موشك شلیك شده از ناو جنگی ایالات متحده آمریكا(وینسنس) منهدم گردید، با تأكید بر ضرورت تبیین حقایق سانحه توسط بازرسی بی طرفانه، با اضطراب عمیق از تشنج دائم التزاید در منطقه خلیج فارس؛
۱) تأسف عمیق خود را از ساقط ساختن هواپیمای غیرنظامی ایران، به وسیله موشكی كه از یك ناو جنگی آمریكا شلیك شده و تسلیت عمیق خود را به خاطر از دست رفتن غم انگیز جان انسانهای بی گناه ابراز می دارد.
۲) همدردی صمیمانه خود را به خانواده های قربانیان این سانحه غم انگیز و دولتها و كشورهای آنان اعلام می دارد.
۳) از تصمیم سازمان بین المللی هواپیمایی كشوری در پاسخ به درخواست جمهوری اسلامی ایران، مبنی بر ایجاد فوری گروه حقیقت یابی، برای بررسی تمامی حقایق موجود و جنبه های فنی زنجیره حوادث مربوط به این پرواز و انهدام هواپیما و همچنین از اعلام ایالات متحده آمریكا و جمهوری اسلامی ایران، مبنی بر تصمیماتشان برای همكاری با بررسی سازمان بین المللی هواپیمایی كشور استقبال می كند.
۴) از تمامی اعضای كنوانسیون ۱۹۴۴ شیكاگو در مورد هواپیمایی كشوری بین المللی، درخواست می كند كه در همه شرایط مقررات و رویه های سلامت هوانوردی كشور، به ویژه ضمائم آن كنوانسیون، به منظور جلوگیری از چنین پیشامدهایی را دقیقاً مراعات نمایند.
۵) لزوم اجرای فوری و كامل قطعنامه ۵۹۸ (۱۹۸۷) شورا را به عنوان تنها مبنای حل جامع، عادلانه، شرافتمندانه و پایدار منازعه ایران و عراق ابراز و پشتیبانی خود را از دبیر كل برای اجرای این قطعنامه، اعلام و خود را ملتزم به همكاری با دبیر كل برای تسریع، در اجرای طرح اجرایی او می نماید.در بررسی این قطعنامه، مشاهده می شود كه شورای امنیت از شورای سازمان بین المللی هواپیمایی كشوری، عملكرد بهتری داشته است، زیرا شورای ایكائو، با آن كه یك مرجع فنی و تكنیكی و بالاترین ارگان مسئول است، تنها به صدور بیانیه، بسنده كرده است، از سوی دیگر، قطعنامه شورای امنیت، از نظر محتوا و كلمات به كار رفته در آن، از بیانیه شورای ایكائو، قوی تر و محكم تر است و می توان صدور قطعنامه ۶۱۶ را نوعی موفقیت برای ایران به حساب آورد.
●ریشه های سیاسی سانحه
ساقط كردن هواپیمای مسافربری ایران از سوی تجاوزگران آمریكا در حقیقت یكی دیگر از مراحل رویارویی جامعه جهانی با جمهوری اسلامی ایران، برای تقویت متجاوزان عراقی در جبهه های جنگ و به زانو در آوردن مسئولان نظام بود. در این میان، مهمترین بخش سیاست جدید آمریكا، مداخله مستقیم در جنگ ایران و عراق بود. در مارس ،۱۹۸۷ آمریكا پرچم خود را بر فراز ۱۱ فروند كشتی كویتی به اهتزاز در آورد. به دنبال این اقدام، ایالات متحده به طور مستقیم، وارد عرصه جنگ ایران و عراق شد و به حمایت آشكار از عراق پرداخت. ناوگان آمریكا، خیلی زود نیمی از ناوگان كوچك ایران را نابود كرد و به راحتی آنچه را كه صدام حسین از آغاز جنگ نفتكش ها به دنبال آن بود، ولی از انجام آن ناكام مانده بود، برای عراق به انجام رساند، تعدادی از سكوهای نفتی ایران، از جمله سكوی سیری را كه ۸ درصد نفت ایران از آنجا تأمین می شد را نابود كرد و به گونه مؤثری از سوی عراق برای پوشش حمله به كشتی ها و تأسیسات نفتی ایران مورد استفاده قرار گرفت.
طبق اعلام دبیر كل اتحادیه بین المللی كارگزاران حمل و نقل دریایی، (ITF) در طول جنگ ایران و عراق، تا تاریخ ۱۰ ژوئیه ،۱۹۸۴ حدود ۱۱۲ كشتی در خلیج فارس مورد حمله موشكی قرار گرفت.هدف عراق از حمله به كشتی های تجاری و نفتكش، قطع صدور نفت ایران، اخلال در واردات و صادرات، قطع راههای ارتباطی آبی ایران و بین المللی كردن جنگ به منظور درگیر كردن كشورهای دیگر و اعمال فشار بین المللی به ایران برای خاتمه جنگ بود.
بدین ترتیب، عراق در هدف خود، مبنی بر بین المللی كردن جنگ خلیج فارس تا اندازه زیادی موفق شد و قدرتهای غربی و در رأس آنها، آمریكا، حضور گسترده و تهدیدآمیزی در خلیج فارس یافتند و سرنگونی هواپیمای ایرباس ۶۵۵ ایران، توسط آمریكا، همگان را بر این باور داشت كه این حادثه، نشانه ای از توسل آمریكا به قوه قهریه برای خاتمه جنگ است.

كاظم شیخلر

منبع : روزنامه همشهری