رصد اجرام مسیه فصل تا بستان از درون شهر های بزرگ

● بر اساس تجربیات رصدی "پدرام محمد طاهری"
با آغاز فصل تابستان و شروع تعطیلات فرصت خوبی برای رصد اجرام مسیه پیش خواهد آمد و می توانید رصد اجرام مسیه را از درون همین شهر ها آغاز کنید . در این مجموعه تلاش بر این شده که در مورد اجرامی صحبت شود که قابل رویت از درو ن شهر های بزرگی مثل تهران باشد .
با آغاز فصل تابستان و شروع تعطیلات فرصت خوبی برای رصد اجرام مسیه پیش خواهد آمد و می توانید رصد اجرام مسیه را از درون همین شهر ها آغاز کنید . در این مجموعه تلاش بر این شده که در مورد اجرامی صحبت شود که قابل رویت از درو ن شهر های بزرگی مثل تهران باشد .
● خوشه کروی M۱۳
یکی از خوشه های کروی پر نور آسمان تابستان خوشه M۱۳یا جاثی (هرکول ) است این خوشه در صورت فلکی به همین نام قرار گرفته است M۱۳ از قدر ۸۰/۵ می درخشد و نسبتا جرم پرنوری است و حتی اگر رصد گر تیز بینی باشید می توانید با جوینده ی تلسکوپ از درون شهر آن را رصد نمایید .
برای رصد این جرم کافیست به سراغ صورت فلکی جاثی بروید این صورت فلکی به مجرد تاریک شدن هوا قابل رویت است پس از این که این صورت فلکی را در آسمان پیدا کردید باید سراغ ستاره ی اتای جاثی بروید جهت پیدا کردن این ستاره می توانید از ذوزنقه ی مرکز صورت فلکی مزبور کمک بگیرید زیرا اتای جاثی راس یکی از اظلاع این ذوزنقه است پس ازآن ‌دوربین دو چشمی یا تلسکوپ خود را روی همین ستاره تنظیم کنید (اگر از تلسکوپ استفاده می کنید توجه داشته باشید که از بزرگنمایی های پایین تلسکوپتان بهره برید) حال با حرکتی بسیارآرام به اندازه ی ۲ درجه به سمت ستاره ی زتا جاثی حرکت کنید سپس به دقت به آن ناحیه نگاه کرده و سعی کنید که از گوشه چشم به این جرم نظاره کنید (چپ چپ نگاه کنید ! ) اگر موفق شده باشید باید جرم کوچک و کم نورو مه آلود را ببینید . برای دیدن جزئیات بیشتر این جرم صبور باشید به طور کلی اجرام غیر ستاره ای خود را به راحتی به شما نشان نمی دهند و برای دیدن جزئیات آن ها باید دقایقی از پشت تلسکوپ یا دروبین دوچشمی به آن نگاه کنید تا برخی از ستاره های بیرونی آن را از هم تفکیک کنید .
● خوشه کروی M۳
خوشه کروی M۳ از مرموز ترین اجرام قابل مشاهده در درون شهر هاست زیرا در جایی که واقع شده ستارگان کم نوری قرار دارد و نمی توان به راحتی آن را پیدا کرد برای همین یافتن این جرم نیازمند تلاش بیشتری است .
M۳ در صورت فلکی عوا یا گاوران قرار دارد این صورت فلکی نیز به دنبال غروب خورشید در آسمان نمایان خواهد شد M۳ دارای قدر ۶ است و کمی نسبت به M۱۳ کم نور تر است برای یافتن این جرم می توانید از ستاره ی بتا ی گیسو کمک بگیرید ( البته اگر هوا ی شهر در آن روز خوب باشد زیرا این ستاره نسبت به آسمان شهر بسیار کم نور است ) به هر روی در صورتی که هوای شهر مساعد بود ستاره بتا را در امتداد ضلعی که ستاره بتا با گامای گیسو تشکیل می دهد به اندازه ی ۶ درجه امتداد دهید در این محدوده جرمی مشابهM۱۳ را خواهید یافت .اگر از این روش موفق به یافتن M ۳ نشدید می توانید از ستاره ی سماک رامح کمک بگیرید .
● خوشه کروی M۴
یکی دیگر از اجرام مسیه قابل مشاهد در شهر هاM۴ نام دارد این جرم هدف مناسبی برای دروبین های دوچشمی است M۴ در صورت فلکی کژدم یا عقرب قرار دارد و از قدر ۶/۵ می درخشد برای یافتن این جرم کافیست که از ستاره قلب العقرب کمک بگیرید ستاره ی مزبور را به اندازه ی ۵/۱ درجه به سمت غرب و کمی متمایل به سمت ستاره ی سیگمای عقرب امتداد دهید در این محدوده خوشه ی M۴ را خوا هید یافت .
● سحابی سیاره نمای دمبل
حال به قلمرو سحابی ها ی آسمان تابستان می رویم یکی از بارز ترین و زیبا ترین آن ها سحابی سیاره نمای دمبل است این جرم در فهرست مسیه با نام M۲۷ خوانده می شود. دمبل در قلب مثلث تابستانی قرار دارد و پیدا کردن آن چندان مشکل نیست و لی به علت کم نور بودنش بهتر است آن را با تلسکوپ ها ی ۳ اینچ به بالا مشاهده کنید لیکن اگر رصد گر تیز بینی هستید با یک دوربین دو چشمی ۲۰X۶۰ نیز می توایند آن را مشاهد نمایید.
دمبل از قدر۲/۷ می درخشد و برای پیدا کردن آن توجه داشته باشید که باید در حدود ۳۰ دقیقه در تاریکی باشید که چشمان شما با نور اندک تطبیق یابد .جهت یافتن آن می توایند از صورت فلکی تیر کمک بگیرید این صورت فلکی بسیار کوچک است ولی ستاره های آن از درون شهر هایی مثل تهران قابل رویت هستند _ ستاره زتای تیر را به اندازه ی ۴ درجه به سمت ستاره ی ۱۴ روباهک امتداد دهید این محدوده محل این سحابی سیاره نماست توجه داشته باشید که حرکات ابزار شما به این سمت باید کاملا آرام و بدون حرکات اضافی باشد زیرا جرم مزبور بسیار کم نور است اگر ابزار تان را که بر روی سه پایه سوار شده است روی محل جرم تنظیم کردید
ولی موفق به دیدن آن نشدید از تکنیک لرزش استفاده کنید و با یک انگشت به تلسکوپ یا دوربین دوچشمی خود ( محل چشمی این دو ) ضربه بسیار خفیفی وارد کنید به گونه ای که ابزارتان لرزش خفبفی داشته باشد در این صور ت به طور خود به خوری از پشت چشمی متوجه وجود این جرم خواهید شد جرمی که ازدرون چشمی به شما نگاه می کرد ولی شما آْن را نمی دیدید. (‌ از تکنیک لرزش معمولا برای اجرام بسیار کم نور استفاده می شود و شما می توانید از این روش برای یافتن سایر اجرام کمک بگیرید).
خوشه کروی۹۲M یکی از پر نور ترین اجرام قابل رویت در آسمان شهر هاست شما می توایند با یک دوربین دو چشمی ۶۰X۲۰ و یا یک تلسکوپ ۵/ ۲ یا ۳ اینچ به بالا با بزرگنمایی کم یا متوسط آن را در آسمان رصد نمایید این جر م در صورت فلکی هرکول قرار گرفته است صورت فلکی مزبور پس از غروب خورشید درارتفاع ۷۰ درجه ای از افق شرق قرار دارد. برای یافتن ۹۲ Mدرآسمان راهها ی گوناگونی وجود دارد و می توانید از چند طریق برای پیدا کردن این جرم در آسمان اقدام نمایید . اولین راه این است که ستاره ی پی (pi) هرکول را به اندازه ۶ درجه به سمت صورت فلکی اژدها و کمی مایل به سمت ستاره ی سیگما امتداد دهید در این محدوده قادر خواهید بود این جرم را به صورت یک لکه ی بسیار مه آلود کم نور مشاهده کنید.
راه دیگر آن است که از ستاره ی یوتای هرکول کمک بگیرید این ستاره را به اندازه ۴ تا ۵ درجه به طرف ستاره ی اتا ی هرکول امتداد دهید و می توایند در این محدوده در صورت داشتن پزرگنمایی کم تلسکوپ آن را مشاهده نمایید .
● خوشه کروی ۱۰M
از دیگر اجرام قابل مشاهد ه در این شب های گرم تابستانی ۱۰ M است این جرم در صورت فلکی مارافسای قرار گرفته است برای دیدن این صورت فلکی در اویل تابستان باید تا حوالی ساعت ۲۲ صبر کنید خوشه کروی ۱۰M از قدر۶/۶ می درخشد و برای دیدن آن باید کمی صبور باشید به خصوص کسانی که با دروبین های دوچشمی به دنبال این جرم هستند اما توصیه می کنم برای آنکه جرم مزبور را بهتر بیابید و همچنین جزئیات بیشتری را از آن را مشاهده کنید بهتر است که از تلسکوپ ها ی ۳ یا ۴ اینچ استفاده کنید به عنوان مثال تلسکوپ ها بازتابی ۵/۴ اینچ ابزار مناسبی برای رصد این خوشه است .
در کل این خوشه کمی دیر پیدا می شود و درپیدا کردن آن باید نهایت دقت را داشته باشید برای یافتن این جرم باید از ستاره ی ۳۰ مارافسای کمک بگیرید . این ستاره در درون شهر ها با چشم قابل رویت نیست ولی در جوینده های ۶در ۳۰ و یا دروبین های دوچشمی می توان به وجود آن پی برد ازاین ستاره به اندازه ی ۱ درجه به سمت ستاره ی دلتای مارافسای حرکت کنید ( توجه داشته باشید از آنجا که این جرم نسبت به آسمان شهر کم نور است باید حرکتی آرام داشته باشید تا متوجه آن شوید ) در این محدوده باید جرم مورد نظر را بیابید در صورتی که آن را نیافتید از تکنیک لرزش که در قسمت اول در باره آن توضیح دادیم استفاده کنید.
● خوشه باز ۳۹ M
▪ بهترین جرم برای دوربین ها ی دوچشمی
حال کمی به قلمرو خوشه های باز آسمان تابستان می رویم یکی از آن ها۳۹ M است که از قدر ۵/۴ می درخشد با یک دوربین دو چشمی کوچک ۵۰ X۷ می توان آن را تشخیص داد این جرم در حوالی صورت فلکی دجاجه (قو) و صورت فلکی سوسمار قرار دارد برای دیدن آن بهتر است از دوربین های دوچشمی استفاده کنید ولی اگر از تلسکوپ استفاده می کنیدبهتر است ازچشمی استفاده کنید که کم ترین بزرگنمایی را دارد ( قطر آن حدود mm ۲۰به بالا باشد). کار را از ستاره ی آلفای دجاجه شروع می کنیم خوشبختانه این ستاره به اندازه ی کافی پرنور است و می توانید به راحتی آن را در آسمان بیابید . سپس از این ستاره به طرف آلفای سوسمار حرکت کنید ( به اندازه ی ۵/۹ درجه ) حال یکی از خوشه های زیبای آسمان تابستان را خواهید یافت .
● خوشه کروی ۵ M
در قیاس با خوشه ها ی کروی که در این قسمت بررسی کردیم پر نور تر است این جرم از قدر ۷/۵ می درخشد برای همین از پشت دوربین های دوچشمی ۶۰ X ۲۰ ویا تلسکوپ های بالای ۳ اینچ می توان آن را به راحتی تشخیص دارد ولی از طرفی ستارگانی که در اطراف آن وجود دارند چندان پر نور نیستند و برای همین باید دقت بسیاری به خرج دهید جهت رصد این جرم ستاره ی ۱۰۹ سنبله رابه اندازه ی ۸ درجه به سمت ستاره ی امگای مار امتداد دهید در این محدوده خوشه کروی ۵ M قرار دارد.

نویسنده پدرام محمد طاهری

منبع : انجمن نجوم آماتوری ایران (IAAS)