پیشکسوتان طب سنتی

● محمدرسول عطارباشی
محمدرسول در سال ۱۳۲۴ از پدری عطار در تهران متولد شد. پسربچه‌ای پنج‌ساله بیش نبود که همراه پدرش (محمدعلی عطارباشی) به مغازه عطاری رفت و در کار عطاری به او کمک می‌کرد. او با بوی گیاهان داروئی آشنا شده و کم کم نام آنها را فرا گرفت. او از آسیاب کردن گیاهان خشک شروع شده و تا به حال که عطاری زبردست به حساب می‌آید. سابقه‌ای پنجاه و پنج ساله کسب نموده است. در سن نوجوانی همراه پدر عرق‌گیری از گیاهان داروئی به روش سنتی را آموخت و با ترکیب گیاهان آشنا شد. به‌نظر ایشان تغذیه مناسب با میوه و سبزیجات تازه متناسب با مزاج، علاوه بر داشتن بدنی سالم تأثیرپذیری بدن برای پذیرفتن داروهای گیاهی را آسانتر می‌کند و هر چه از داروهای شیمیائی فاصله بگیریم مقاومت بدن در مقابل بیماری بالا رفته و درمان با دروی گیاهی را آسانتری می‌کند. او بیماران خاص خودش را دارد و قدیمی‌ترهائی که مشتری دائم او هستند، طب سنتی را می‌شناسند و به کراش ایمان پیدا کرده‌اند. وی بحمدا.. در قید حیات بوده و هنوز هم همراه یکی از پسرانش مشغول عطاری است.
● دکتر علی زرگری
▪ دکتر علی زرگری، متولد ۱۲۹۸ در رشت، داروساز و گیاه‌شناس
او متولد ۱۲۹۸ رشت است. در محله پیرسرا به دنیا آمد و در محله سبزه میدان آن شهر بزرگ شد. تحصیلات مقدماتی و متوسطه را در زادگاهش به پایان برد و سال ۱۳۳۰ از دانشگاه تهران در علوم طبیعی دانشنامه پایان تحصیلات خود را دریافت کرد و کار خود را به‌عنوان دبیر آزمایشگاه گیاه‌شناسی در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران شروع کرد. دکتر علی زرگری در موزه علوم طبیعی به تحقیق در زمینه گیاه‌شناسی پرداخت و با اخذ دکتری داروسازی از دانشگاه تهران در سال ۱۳۲۸ تو ارتقاء به رتبه دانشیاری در سال ۱۳۳۵، دوره اکولوژی گیاهی را در مرکز تحقیقاتی Bondy پاریس گذراند.
از نمونه فعالیت‌های دکتر علی زرگری کشف چند نمونه گیاه جدید بود. دکتر در سال ۱۳۳۹ به فرانسه عزیمت کرد و درجه دکترای بیولوژی گیاهی در زمینه گیاهان کویری ایران را از دانشگاه مون پلیه اخذ کرد.
وی می‌گوید: ”در طی مدت تحصیلی در مورد گیاهان داروئی با مسافرت‌هائی که به بیشتر نقاط ایران داشتم، کتاب گیاهان داروئی را سه جلد نوشتم که این کتاب در سال ۱۳۳۳ برنده جایزه کتاب برگزیده سال در ایران شد. البته با داشتن اساتید فرهیخت در این زمینه و متون به‌جای مانده از گذشته توانستم بهره‌های فراوانی در مورد این علم کسب کنم که مدیون این اساتید هستم“. بیشتر نقاط ایران از جمله زنجان، مازندران و گیلان از جمله مناطقی بود که نظر علی زرگری را برای کشف گیاهان داروئی جلب می‌کرد.
وی می‌گوید: در سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۶ بود که مناطق کویری ایران را بررسی کردیم؛ با عده‌ای از اساتید و صاحبنظران که هرکدام در یک رشته مثلاً یکی در جانورشناسی استاد بود، دیگری در طب و من در گیاه‌شناسی، در این سفر سه گیاه جدید کشف کردیم که کاربرد درمانی داشت. گزارش سفر را به سازمان ملی یونسکو دادیم و بسیار مورد توجه قرار گرفت“.
علی زرگری در سال ۱۳۴۰ به درجه استادی دانشگاه تهران رسید. وی ادامه می‌دهد: ”سال ۱۳۴۲ هم کتابی درباره گیاهان نوشتم به نام ”روش‌شناسی گیاهان“ که آن هم برنده جایزه کتاب سال شد“. زندگی علی زرگری پر از موفقیت‌های علمی بوده است اما در کنار تحقیق و پژوهش، عرصه مدیریت علمی را نیز خالی نگذاشته است. او در سال ۱۳۴۷ به ریاست دانشکده داروسازی دانشگاه منصوب شد و با کوله‌باری انباشته از دانش به عضویت جامعه داروسازی دانشگاه بوردو (Borrdo) درآمد و در سال ۱۳۷۷ عضویت پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران را پذیرفت.
اما با این حال علی زرگری با عشقی که به گیاهان داروئی داشت، فعالیت‌های روزانه‌اش را بیشتر به تحقیق و بررسی در این رشته همراه با اساتید متخصص در رشته‌های جانورشناسی، هواشناسی، زمین‌شناسی و جغرافیا اختصاص داد. مسافرت‌های او به مناطق مختلف کویری و بررسی گیاهان نواحی شمالی ایران، ارتفاعات رودبار، عمارلو، رحمت‌آباد، اطراف رشت، سالم، خلخال و شمال، خراسان، کاشمر، تربت حیدریه و ... همواره با کشف گونه‌های تازه گیاهی و کاربردهای درمانی گیاهان همراه بوده است.
ایشان ۴۰ سال تحقیق کرده و علاوه بر تحقیق در مورد گیاهان، کار نام‌گذاری علمی روی آنها نیز با او بوده: ”پس از تحقیق تام در مورد گیاهان دیگر و ماندن موقت در فرانسه، دولت ایران از من در خواست کرد که به ایران بازگردم و من بی‌درنگ بازگشتم. هم‌اکنون کتابی در دست نوشتن دارم که طرز استفاده از گیاهان طبی و درمان بیماری‌ها را نشان می‌دهد البته از من خواسته شده بود که این کتاب به‌نحوی نوشته شود که مردم عادی نیز بتوانند به‌راحتی از آن استفاده کنند. ناگفته ماند که در کارهایم همسرم نیز نقش بسیاری دارد. من موفقیت خود را مدیون تحمل و صبوری او می‌دانم“.
دکتر علی زرگری درباره حسی که نسبت به گیاهان دارد می‌گوید: ”اگر من دوباره متولد می‌شدم نمی‌دانستم دقیقاً چه‌کاره می‌شدم ولی کار تحقیق در مورد گیاهان را هیچگاه کنار نمی‌گذاشتم“.
زرگری معتقد است حتی در دین نیز تأکید بر خواص گیاهان وجود دارد: مثلاً اما صادق فرموده است برای هر چیز زینتی است. زینت سفره سبزیجات است. طب گیاهی در ایران هم قدمتی همپای طب سنتی دارد. معتبرترین سند استقبال و استفاده پزشکان از این علم کتاب قانون بر علی‌سینا است“.
او اضافه می‌کند: ”حدود ۵۰ درصد از داروهای تولید شده در دنیا منبع طبیعی دارند. نباتات کاربردهای وسیع یدارند که یکی از مهمترین آنها استفاده‌های داروئی است. شیرین‌بیان از دیرباز برای درمان انواع سرفه‌ها و نیز به‌عنوان یک داروی مسکن در پوست مورد استفاده بوده است. مردم از آن برای اسپاسم و تورم برونش و روماتیسم و روم مفاصل نیز سود می‌جویند. می‌توان از آن به‌عنوان ملین استفاده کرد. بیشتر پزشکان فرآورده‌های تهیه شده از ریشه این گیاه را برای درمان زخم گوارشی و التهاب معده مزمن تجویز می‌کنند.
دکتر علی زرگر معتقد است صنعت گیاهان داروئی علی‌رغم قابلیت‌ها و ظرفیت‌های فراوان، از وجود مشکلات متعددی رنج می‌برد. به‌گونه‌ای که رشد و گسترش صنعت مذکور بسیار کندتر از حدی است که شایسته آن است.

تهیه و تنظیم: داوود یزدی (عطار)

منبع : فصلنامه عطارنامه